ولادیمیر پوتین، روسیه و تحریم‌های ورزشی؛ هرگز کودکی را در خیابان کتک نزنید

 «ولادیمیر پوتین»، رییس جمهوری روسیه بامداد پنج‌شنبه پنجم اسفند ۱۴۰۰ فرمان عملیات نظامی ویژه در منطقه «دونباس» اوکراین را صادر کرد. دولت روسیه ادعا کرد که فقط به پایگاه‌های نظامی اوکراین حمله نظامی شده است. کمتر از ۱۲ ساعت بعد، «بی‌بی‌سی» مدعی شد ۳۰ غیرنظامی اوکراینی در اثر هجوم نظامی ارتش روسیه کشته شده‌اند.
واکنش‌ها در جهان سیاست از بریتانیا و اتحادیه اروپا آغاز شدند و به سازمان ملل متحد و ایالات متحده امریکا رسیدند. اما آن‌چه در جهان ورزش اتفاق افتاد، سریع، عملی و اندکی قاطع‌تر بود. اتحادیه فوتبال اروپا (یوفا) میزبانی فینال لیگ قهرمانان اروپا را از شهر «سن پترزبورگ»، زادگاه ولادیمیر پوتین گرفت. باشگاه «چلسی» نیز احتمالا به زودی از مالکیت «رومن آبراموویچ»، مالک روسی نزدیک به خانواده پوتین خارج شود، میزبانی‌های تیم ملی روسیه در رقابت‌های انتخابی جام جهانی از سوی فیفا به کشور ثالث برسد و البته نام «گازپروم» به عنوان اسپانسر باشگاه «شالکه» آلمان از روی پیراهن این تیم حذف شود.
در این گزارش، نگاهی می‌اندازیم به آن‌چه باعث می‌شود تصور کنیم که جهان ورزش گاهی بی‌پرواتر از جهان سیاست حرکت می‌کند.

***

پوتین چه‌گونه بوکسور شکست خورده و جودوکار قهرمان روس شد؟

سال ۱۹۵۲ میلادی، «ماریا چلومونوفا» ٤١ سال داشت که صاحب فرزندی پسر شد. او کمی قبل‌تر از مرگ، روی ارابه‌ای که به سمت گورستان سن‌پترزبورگ می‌رفت، توسط مردی نجات یافت که بعدها او را صاحب فرزندی پسر کرد. نامش را گذاشتند؛ «ولادیمیر ولادیمیروویچ». او را حالا جهان با نام ولادیمیر پوتین می‌شناسد: «ما در یک آپارتمان کوچک، با دو خانواده دیگر به صورت شریکی زندگی می‌کردیم. برای همین مجبور بودم که بیشتر وقتم را در خیابان بگذرانم. در خیابان از این و آن به شدت کتک می‌خوردم. می‌خواستم از خودم دفاع کنم و سراغ بوکس رفتم.»

ولادیمیر بوکس را شروع نکرده، کنار گذاشت چون بینی‌ او شکست. سال ۱۹۶۵ سراغ «سامبو»، رشته محبوب اهالی شوروی که معجونی از کشتی و جودو است، رفت. ۱۰ سال بعد، قهرمان هم‌زمان سامبو و جودو روسیه شده بود. بعدها در مصاحبه‌ای گفت که اگر رشته‌های رزمی نبودند، زندگی‌ او تباه می‌شد.

ولادیمیر پوتین برای همین تلاش کرد که ورزش را جزیی از زندگی مردم کشورش کند؛ از تلاش برای به دست آوردن سکوی نخست المپیک تا اخذ میزبانی جام جهانی فوتبال و حتی کوششی برای میزبانی لیگ قهرمانان آسیا در سال‌های متوالی. 

او از خود تصویر جودوکاری را به مردم کشورش نشان داده است که در سن ۷۰ سالگی، خودش را به روی تشک جودو در حال مبارزه یا در وزنه‌زدن با بدنی نیمه عریان و عضله‌های شکمی که بیرون جسته‌اند، نشان می‌دهد؛ قدرت طلب سیاست و مجنون ورزش.

شاید اگر او را در کوچه‌های سن پترزبورگ کتک نمی‌زدند، امروز اوکراین به خون کشیده نمی‌شد.

روسیه چه‌گونه منشور المپیک را با حمله زودهنگام نقض کرد؟

کمیته بین‌المللی المپیک از آن‌چه «نقض آشکار منشور المپیک» و «ساختارشکنی روسیه» خوانده، انتقاد کرده است.

طبق منشور المپیک، در جریان برگزاری رقابت‌های المپیک، پارالمپیک و المپیک زمستانی، کشورهای عضو این سازمان حق آغاز یا حضور در منازعات نظامی و جنگ را ندارند.
در بیانیه‌ای که کمیته بین‌المللی المپیک ساعاتی پس از قطعی شدن تجاوز نظامی روسیه به اوکراین منتشر کرد، به توافق دوم دسامبر سال ۲۰۲۱ میلادی میان سازمان ملل متحد و کمیته بین‌المللی المپیک اشاره شده است؛ قطع‌نامه‌ای که می‌گوید هرگونه نزاع نظامی باید از هفت روز قبل از رویدادهای المپیک تا هفت روز پس از آن متوقف شود که به «آتش‌بس المپیک» معروف شد.
۲۴ آبان ۱۴۰۰، کاخ سفید اعلام کرد که روسیه منتظر پایان رقابت‌های المپیک زمستانی در پکن مانده است و بلافاصله پس از آن به اوکراین حمله خواهد کرد. روسیه دقیقا چهار روز پس از اختتامیه المپیک زمستانی، به اوکراین حمله کرد؛ نقض کامل قطع‌نامه سازمان ملل و کمیته بین‌المللی المپیک.
واکنش «توماس باخ»، رییس کمیته بین‌المللی المپیک این جملات بود: «عمیقا متاسف و نگران هستم.» اما اساس‌نامه کمیته بین‌المللی المپیک به‌غیر از یک تاسف عمیق، به او این اجازه را می‌دهد که روسیه را دست‌کم از یک دوره حضور در رقابت‌های المپیک، پارالمپیک و المپیک زمستانی منع کند.
 
واکنش یوفا و فیفا در قبال روسیه چه‌قدر تفاوت داشت؟
اتحادیه فوتبال اروپا میزبانی شهر سن پترزبورگ روسیه را از رقابت فینال لیگ قهرمانان اروپا پس گرفت. این نخستین تصمیم جدی یک نهاد ورزشی در قبال حمله نظامی اوکراین به روسیه بود. قرار است امروز (جمعه ششم اسفند ۱۴۰۰) در مورد میزبان جدید، تصمیم‌گیری شود.
ساعاتی پیش از این تصمیم، «بوریس جانسون»، نخست‌وزیر بریتانیا در مورد برنامه‌ریزی دیدار فینال لیگ قهرمانان اروپا در سن‌پترزبورگ اعلام کرده بود که برگزاری مسابقات فوتبال در روسیه غیر قابل تصور است. او از اتحادیه فوتبال اروپا خواسته بود که هرچه سریع‌تر نسبت به سلب میزبانی روسیه از این میزبانی اقدام کند.
فدراسیون جهانی فوتبال پنج‌شنبه در قبال روسیه و حمله نظامی‌ آن سکوت اختیار کرد. این قابل پیش‌بینی‌ترین رفتار ممکن از سوی فیفا بود.
اما سه فدراسیون فوتبال لهستان، چک و سوئد در نامه‌‌ای مشترک خطاب به فدراسیون جهانی فوتبال اعلام کردند که حاضر نیستند در رقابت‌های پلی‌آف جام جهانی، برای دیدار مقابل روسیه به این کشور سفر کنند. فیفا حتی در قبال این نامه هم سکوت کرد.
«کریس برایانت»، عضو «حزب کارگر» پارلمان بریتانیا پنج‌شنبه در سخنرانی خود درخواست کرد «رومن آبراموویچ»، مالک روس‌تبار باشگاه چلسی به دلیل رابطه نزدیک با «کرملین» و شخص ولادیمیر پوتین، از بریتانیا اخراج شود. 
او گفته بود: «اسنادی از سال ۲۰۱۹ در ارتباط با آقای آبراموویچ به دستم رسیده که نشان می‌دهد او نه تنها با دولت روسیه ارتباط دارد که فعالیت‌هایش توام با فساد است. با توجه به همکاری آبراموویچ با دولت روسیه، مطمئنا باید به دنبال توقیف بخشی از اموالش، از جمله خانه ۱۵۲ میلیون پوندی‌ او باشیم. آبراموویچ نباید در بریتانیا صاحب یک باشگاه فوتبال بزرگ به نام چلسی باشد.»
باشگاه شالکه آلمان در بیانیه‌ای اعلام کرد که در واکنش به حمله نظامی روسیه به اوکراین، نام اسپانسر روسی خود به نام «گازپروم» را از روی پیراهن تیم‌های ورزشی خود حذف خواهد کرد.
 
وظیفه فیفا و کمیته بین‌المللی المپیک در قبال روسیه چیست؟
اقدامات انجام شده از سوی جامعه ورزش طی یک روز، قابل تامل است. اما کمیته بین‌المللی المپیک و فدراسیون‌های بین‌المللی می‌توانند طبق منشور المپیک و آن‌چه توماس باخ، رییس این کمیته به عنوان نقض توافق دوم دسامبر سال ۲۰۲۱ میان سازمان ملل و کمیته ملی المپیک نام برده است، فدراسیون‌ها، رشته‌های ورزشی و ورزشکاران این کشور را از حضور در تمامی رقابت‌های بین‌المللی، المپیک، پارالمپیک و المپیک زمستانی به مدت چهار سال محروم کنند.
این یک اختیار قانونی است که دست روسای فدراسیون‌های جهانی و کمیته بین‌المللی المپیک را در قبال کشورهای متجاوز جنگی باز می‌گذارد. اما باید به یاد داشت که شرکت‌های روسی و شرکای چینی روسیه از مهم‌ترین اسپانسرهای فدراسیون‌های جهانی ورزشی محسوب می‌شوند.
تحقیقات «شرکت بین‌المللی زنیت» پیش از رقابت‌های جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه نشان می‌داد شرکت‌های چینی بیش از یک سوم از درآمدهای حاصل از قراردادهای تجاری با فیفا در این مسابقات را تصاحب کرده بودند؛ ۸۳۵ میلیون دلار.
تیر ۱۳۹۷، «مایا لومیدزه»، مدیر اجرایی «انجمن متصدیان گردش‌گری روسیه» نیز اعلام کرد برگزاری جام جهانی فوتبال فقط در مرحله گروهی بیش از ۱۳ میلیون دلار به درآمد ناخالص ملی این کشور افزوده است.
بخشی از درآمد قابل توجه روسیه، به اسپانسرینگ ورزشی برمی‌گردد؛ جایی که می‌توان پای کمیته بین‌المللی المپیک و فدراسیون جهانی فوتبال را وسط کشید.