«خبر جعلی» یا «فیک‌نیوز» این روزها به عنوان یک آسیب جدی شبکه‌های اجتماعی شناخته می‌شود، چراکه بسیاری از کاربران به دلیل نداشتن سواد رسانه‌ای، اطلاعات را بدون فکت‌چک و راستی‌آزمایی و گاهی آگاهانه و به دلیل تعصبات، علایق و گرایش‌های فکری، با دیگران به اشتراک می‌گذارند بی آن که نسبت به درستی آن اطمینان حاصل کرده باشند. به همین دلیل نیز موضوع «دیس اینفورمیشن» و «میس اینفورمیشن» به یکی از بحث‌های جدی در رسانه‌های حرفه‌ای تبدیل شده است و حتما زیاد در مورد این دو عبارت شنیده‌اید.
دیس و میس اینفورمیشن هر دو زیرمجموعه خبر جعلی هستند، با این تفاوت که دیس اینفورمیشن عامدانه و به منظور آسیب رساندن به فرد، گروه اجتماعی، سازمان و یا کشور و یا تاثیرگذاری بر افکار عمومی انجام می‌شود و می‌تواند بخشی از پروژه پروپاگاندا باشد ولی میس اینفورمیشن انتقال ناآگاهانه اطلاعات نادرست به مخاطب است.
تولید دیس اینفورمیشن بیشتر سازمان یافته است و از طریق رسانه‌های حکومتی و یا لابی بنگاه‌های اقتصادی و یا جریان‌های سیاسی و مافیایی تهیه می‌شوند، چراکه اهداف مشخصی را دنبال می‌کنند. به همین دلیل خطر بزرگی هم برای جوامع محسوب می‌شوند؛ برای نمونه، به این گزارش خبرگزاری «مهر» که روز هفت تیر ۱۴۰۲ با عنوان «ارتقا رتبه ایران در شاخص تاب‌آوری جهانی با شرایط تحریمی» منتشر شده است، دقت کنید.
این گزارش توسط «علی حسین‌پور»، مدیرکل دفتر ارتباط با مراکز علمی و پژوهشی خارجی و سازمان‌های بین‌المللی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری تهیه و در اختیار خبرگزاری مهر قرار گرفته است.
در این گزارش آمده است: «وضعیت ایران در گزارش ۲۰۲۳ جهانی شاخص تاب‌آوری اقتصادی نسبت به سال گذشته سه رتبه و در مقایسه با دو سال قبل ۲۰ رتبه علی‌رغم شرایط تحریمی ارتقا یافته است.»
برای این که این گزارش برای مخاطب ملموس شود، دو نمودار نیز به شرح زیر به این گزارش اضافه شده است:
در ادامه این گزارش آمده است: «همان‌گونه که در نمودار مشخص است، جایگاه رتبه و امتیاز ایران متناسب با ظرفیت‌ها و انتظارات هنوز فاصله دارد اما وضعیت ایران در گزارش ۲۰۲۳ نسبت به سال گذشته سه رتبه و در مقایسه با دو سال قبل ۲۰ رتبه علی‌رغم شرایط تحریمی ارتقا یافته است. این شاخص به مولفه‌هایی مثل بهره‌وری، ریسک و مخاطرات، وابستگی اقتصاد کشورها به نفت (صادرات و واردات)، فساد، حکم‌رانی شرکتی، کیفیت زیرساخت‌ها، کیفیت شبکه توزیع و زنجیره تامین تمرکز دارد.»
نویسنده گزارش در خاتمه آورده است: «رویکرد برنامه‌های توسعه، به ویژه محورهای کلیدی در برنامه هفتم توسعه به نوعی هم‌راستا با مؤلفه‌های این شاخص و بهبود دیگر شاخص‌های توسعه است؛ به عنوان مثال، بهره‌وری یکی از مهم‌ترین معیارهای ارزیابی در رکن اقتصادی، شاخص تاب‌آوری است که پایه اصلی رشد اقتصادی در برنامه هفتم در نظر گرفته شده است. در صورت اجرای برنامه‌های صحیح و مدیریت عملکرد حوزه‌های متولی در کشور بر اساس اهداف تعیین شده در برنامه هفتم توسعه، می‌توانیم رتبه این شاخص و سایر شاخص‌های مطرح در سطح بین‌المللی را بهبود دهیم.»
مخاطب عادی احتمالا با خواندن این گزارش، از پیشرفت حاصله خوشحال می‌شود، به دولت خسته نباشید می‌گوید، اطلاعات را با توجه به نمودارها و مقام مسوول عنوان کننده می‌پذیرد و از روی آن عبور می‌کند ولی مخاطبی که با سواد رسانه‌ای آشنا است، به منبع اصلی مراجعه و صحت این آمار را بررسی می‌کند.
با مراجعه به منبع اصلی منتشر کننده، «FM Global Resilience Index 2023»، رتبه ایران در پنج سال اخیر را مرور می‌کنیم تا دریابیم اطلاعات دقیق هستند یا دست‌کاری شده‌اند.
با کلیک روی این لینک اینتراکتیو می‌توانید اطلاعات مربوط به ایران را ملاحظه کنید. تصویر رتبه ایران بین سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ که عینا از روی ایندکس برداشته شده‌اند را در جدول زیر ملاحظه کنید:
برخلاف ادعای علی حسین‌پور، مدیرکل دفتر ارتباط با مراکز علمی و پژوهشی خارجی و سازمان‌های بین‌المللی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده نگری، رتبه ایران در سال ۲۰۲۳ در شاخص تاب‌آوری ۱۰۸ در دنیا است و تفاوت چندانی در طول پنج سال گذشته نداشته است. رتبه ایران در سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ به ترتیب ۱۰۷، ۱۰۹، ۱۱۲، ۱۰۸ و ۱۰۸ بوده است. همین تغییر دو سه پله‌ای هم می‌تواند ناشی از تغییر وضعیت سایر کشورها باشد، نه الزاما اتفاق مثبت یا منفی در عملکرد ایران.
همان‌طور که در گزارش خبرگزاری مهر آمده است، در شاخص تاب‌آوری، سه حوزه اقتصاد، کیفیت ریسک و زنجیره تامین مورد بررسی قرار می‌گیرد. جدول زیر رتبه ایران در هر حوزه در طول پنج سال گذشته را نشان می‌دهد:
حالا این اعداد را مقایسه کنید با دو نموداری که مدیر کل دفتر ارتباط با مراکز علمی و پژوهشی خارجی و سازمان‌های بین‌المللی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده نگری در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده و احتمالا به مقام‌های ارشد حکومت نیز ارسال شده است و مبنای تصمیم‌گیری قرار می‌گیرد:
شاید باورش سخت باشد که چه‌گونه دستگاه پروپاگاندا حکومت اعداد را دست‌کاری و عامدانه اطلاعات دروغ به جامعه تزریق می‌کنند. این یک نمونه از دیس اینفورمیشن است که با هدف انحراف افکار عمومی انجام شده است. هم اطلاعات مندرج در گزارش خبرگزاری مهر جعلی است و هم طرح منتشره در این گزارش فیک است؛ طرحی که تحریم را شکست خورده معرفی کرده است و می‌کوشد مخاطب را فریب دهد.
خبر جعلی صدمات جبران‌ناپذیری به جامعه وارد می‌کند و می‌تواند زندگی بسیاری را به مخاطره اندازد، پس پیش از به انتشار گذاشتن اطلاعاتی که نسبت به درستی منبع و اعتبار آن اطمینان حاصل نکرده‌اید، از لایک کردن و به اشتراک گذاشتن آن جدا بپرهیزید. تفکر انتقادی حکم می‌کند که در صحت هر خبری که توسط رسانه‌های حکومتی منتشر می‌شوند، تردید کرده و صحت آن را به فکت‌چکینگ و راستی‌آزمایی بسپاریم. به قول «میرحسین موسوی»، آن‌ها نقش مار می‌کشند تا مردم را به بی‌راهه بکشانند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر