در مذاکره، گاهی طرفین به تاکتیک‌های فریبنده متوسل می‌شوند تا بتوانند به توافق مورد نظر دست یابند. پنهان کردن اطلاعات کلیدی، دادن وعده‌های توخالی، ایجاد انگیزه‌های کاذب در طرف مقابل، از جمله این تاکتیک‌های فریبنده شناخته شده‌اند. توسل به تاکتیک‌های فریبنده با هدف گمراه کردن مخاطبان در مناظره‌ها و گفت‌وگوهای رسانه‌ای نیز مرسوم است؛ خصوصا زمانی که رسانه‌ای حکومتی به جای گفت‌وگوی چالشی و حرفه‌ای، به گفت‌وگو به عنوان ابزاری برای تبلیغ ایدئولوژی حاکم نگاه می‌کند و بیش از آن که در پی تولید محتوای حرفه‌ای باشد، در پی دست‌کاری افکار عمومی است.
گمراه کردن در مباحث اجتماعی با طرح ادعاهای نادرست و مبالغه شده، ارایه گزینشی اطلاعات و استدلال‌های سفسطه‌گرایانه به جای استدلال منطقی رخ می‌دهد؛ یعنی منبع اطلاعات با طرح ادعاهای بی‌اساس به نتیجه‌گیری‌های گمراه کننده متوسل می‌شود یا با تکنیک‌های زبانی متقاعد کننده و با ارایه آمار نادرست می‌کوشد بر درک و تفسیر مخاطبان از اطلاعات تاثیر بگذارد. این گفت‌وگوی خبرگزاری «تسنیم» که روز ۲۵ تیر ۱۴۰۲ با «جواد لاریجانی»، معاون سابق قوه قضاییه تحت عنوان «رونمایی از توجیه ظریف درباره ترکمانچای اتفاق مهمی بود» منتشر شده، نمونه‌ای از آن است.
جواد لاریجانی در این گفت‌وگو می‌گوید:
-
- برخی از مسوولان همان دولت (دولت روحانی) که در سطوح بالا حضور داشتند، بیان کردند که اگر امریکا به ایران حمله کند، در عرض دو دقیقه تمام سیستم دفاعی کشور را از بین می‌برد؛ استیصال یعنی همین! بنابراین گفتند هر چیزی که پیشِ روی ایران گذاشتند، باید قبول کرد، چون بهتر از آن است که به ایران حمله شود؛ این منطقِ استیصال است.
- زمانی که «ضیاء‌الحق» رییس جمهوری پاکستان بود، برای مسایل سیاسی با او مراوداتی داشتم. یک بار در جریان یک صبحانه‌ای به او گفتم حالا شما که آن‌قدر پایبند مسایل شرعی نیستید که بگویند یک فرد متشرع سنگین هستید ولی در عین حال شما این «طالبان» را راه انداختید، مدارس‌شان را راه انداختید، مسجد ساختید، پول از عربستان آمد و آن‌ها را تجهیز کردید. اما این حرف‌هایی که این‌ها می‌زنند، اصلا به گروه خونی شما نمی‌خورد، پس چرا شما به آن‌ها در داخل پاکستان و در نقاط دیگر میدان دادید؟ او گفت حقیقت این است که آوازه و امواج انقلاب ایران از همه مرزها عبور کرده و در اختیار شما هم نیست و این انقلاب خودش می‌رود. فکر می‌کنید چرا صدام به ایران حمله کرد؟ چون معتقد بود اگر اقدامی نکند، سرنگون می‌شود. حتی لازم نبود شما آن را سرنگون کنید، خود امواج انقلاب شما این کار را می‌کرد. در پاکستان هم همین‌طور است و امواج انقلاب شما از مرزها عبور کرده و به داخل رسوخ کرده است. ما چه‌گونه می‌توانیم با آن مقابله کنیم؟ این مقابله راهکار دیپلماتیک و نظامی ندارد، فقط باید یک اسلام دیگری را مطرح کنیم تا بتواند جلوی این موج را بگیرد.
- من در یک اجلاسی در اردن شرکت داشتم، پدر شاه فعلی آن‌جا زنده بود. وزیر خارجه عربستان و چند کشور جهان اسلامی و حتی چند سناتور امریکایی هم بودند. وزیر خارجه مصر در آن‌جا به این سناتورهای امریکایی رو کرد و گفت ما تقاضای همکاری هسته‌ای با هم داشتیم و شما هم گفتید چند دانشجوی شما را برای تحصیل خواهیم پذیرفت؛ این که نشد همکاری! من در آن‌جا به او گفتم شما امریکایی‌ها را رها کن! شما در امر هسته‌ای دنبال چه چیزی هستید و چه خواسته‌ای دارید؟ ما به شما کمک می‌کنیم تا توانمندی‌های خود را در این زمینه پیدا کنید. ما نه در صدد تحمیل خودمان به شما هستیم، نه به دنبال برنامه نظامی هستیم بلکه حاضریم مفت و مجانی هم این مباحث را به شما آموزش بدهیم و کمک می‌کنیم شما در این زمینه توانمندی‌ها لازم را پیدا کنید.
- انتخابات برای جمهوری اسلامی یک مساله اساسی است. جمهوری اسلامی یعنی یک نظم مدنی و سیاسی که پایه‌اش عقلانیت اسلامی است به جای سکولاریسم غربی و روش حکم‌رانی و روش تعامل مردم با یک‌دیگر و با حکومت بر‌اساس دموکراسی فانکشنال یا همان عملیاتی نماینده‌ای است.
- دشمن حتماً می‌خواهد این انتخابات سالم صورت نگیرد و تلاش می‌کند قبل از انتخابات تردیدهایی را ایجاد کند؛ برای مثال، تئوری رفراندوم یکی از توطئه‌های دشمنان برای زیر سوال بردن ماهیت انتخابات است. حالا رفراندوم که در قانون اساسی ما هست و چیز عجیب و غریبی نیست اما چه ربطی به انتخابات دارد؟ یا مثلاً برای نظارت استصوابی، رفراندوم کنیم. این قانون انتخابات است. اگر بنا است تغییر کند، باید به مجلس برود. هیچ قانونی علیه قانون اساسی و پایه‌های آن که نمی‌شود. یا مثلاً می‌گویند درباره حجاب، رفراندوم برگزار کنید. حالا حجاب که بحث فرعی است، مسأله درباره حدود برهنگی است.
- ما الان قوانینی داریم که حدود برهنگی را مشخص می‌کند و می‌گوید که چه‌قدر باید باشد؟ آیا کشوری می‌تواند برای مقوله برهنگی بدون قانون باشد؟ یک کشور که حدودی ندارد، معرفی کنند. شدیدترین قوانین حدود برهنگی در خود امریکا است. شما آن‌ها را مطالعه کنید! اگر شما در بانک بروید و لباس‌تان به اصطلاح «modest dressing»، یعنی مناسب و موقر نباشد، جلوی‌تان را می‌گیرند و بیرون‌تان می‌اندازند.
- بله، بنابراین همه کشورها این دست قوانین را دارند و ما هم داریم. حالا همه این‌هایی که الان علیه مقوله حجاب در ایران سخنرانی می‌کنند، باید بدانند که اگر قانون را قبول ندارند، باز هم باید به آن عمل کنند و مجوزی برای زیر پا گذاشتن آن ندارند. پس قانون‌شکنی کاملاً یک کار خلاف مدنیت است. قانون حدود حجاب را قبول ندارند و به اصطلاح می‌گویند زیادی است دیگر و می‌خواهند لخت‌تر باشند!
- الان در فرانسه، گروه موسوم به «جلیقه زردها» چند ماه است که تظاهرات برگزار می‌کنند. چه‌قدر هم زیاد هستند. خب دولت فرانسه که مدعی است مهد آزادی، برادری و برابری است، چرا حرف مردم را گوش نمی‌دهد؟ به‌خاطر این است که اساساً رفراندوم جایگاهی در فرانسه ندارد.
- فرض کنید که رفراندوم هم برگزار کردیم و به فرض محال که مردم هم به این رفراندوم رای دادند، آیا باید ما جلوی امریکا زانو بزنیم و بگوییم که چون نتیجه رفراندوم این شده، هر بلایی می‌خواهید سر ما بیاورید و ما خودمان را در برابر تو خلع سلاح می‌کنیم؟ قطعا هیچ آدم عاقل و میهن‌پرستی این‌کار را نمی‌کند.
- ما امروز مسایل پرچالش زیادی داریم که افراد باید بگویند برای حل این چالش‌ها چه نسخه‌ای دارند؛ نسخۀ تسلیم غربی‌ها، نسخه استیصال یا نسخه روی پای خود ایستادن و موفق شدن؟
اظهارات جواد لاریجانی در این مصاحبه، نمونه روشنی از گمراه کردن مخاطب (MisLeading) با توسل به تاکتیک‌هایی چون مغالطه، سفسطه، دیس اینفورمیشن و اطلاعات جعلی است. مغالطه دوگانه جعلی بیش از هر تاکتیکی در این گفت‌وگو مورد استفاده قرار گرفته است.
در مغالطه جعلی، مغالطه‌گر تنها حالت‌هایی را بیان می‌کند که بتواند به هدف خود دست یابد و عامدانه حالت‌های دیگر را پنهان می‌کند.
او در این مصاحبه برای ادعاهای خود هیچ سند و منبع معتبری را معرفی نمی‌کند و از طرف پرسش‌گر نیز به چالش کشیده نمی‌شود، چرا که این یک کار مشترک بین مصاحبه کننده و مصاحبه شونده برای انحراف افکار عمومی است. لذا در کل مصاحبه یک سوال چالشی پرسیده نمی‌شود و یک‌جا برای طرح اظهارات بدون فکت، مورد پرسش قرار نمی‌گیرد.
کار دستگاه پروپاگاندا به انحراف کشیدن افکار عمومی با ارایه اطلاعات جعلی، جهت‌دار و حتی گاهی نیمه‌درست است. مهم این است که به عنوان مخاطب، نسبت به صحت اطلاعات همواره تردید کنیم و پیش از راست‌آزمایی ادعاهای مطرح شده، هیچ ادعایی را نپذیریم.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر