درباره حکمرانی خوب
در این پایگاه اطلاعاتی می‌توانید دنبال اسامی، عناوین، و راه‌های تماس مقاماتی بگردید که ممکن است مسئول رسیدگی به مشکلی باشند که پیدا کرده‌اید و می‌خواهید آن را حل کنید
«حکمرانی خوب» چیست؟
اگر از شما بپرسند بهترین کاری که دولت می‌تواند برای شما انجام دهد چیست، چه می‌گویید؟
می‌گوییم:
- نظام درمانی-بهداشتی عالی برای ما ایجاد کند؟
- اقتصادمان را از فلاکت نجات دهد؟
- کاری کند هنگام بازنشستگی درآمد خوبی داشته باشیم؟
- جاده‌ها و حمل و نقل عمومی را سروسامان دهد؟
- آزادی ما را تضمین کند؟
- همه را باسواد سازد؟
- اینترنت پرسرعت و ابزارهای ارتباطی توسعه یافته‌ای برای ما تدرک ببیند؟
- انرژی‌های پاک را توسعه و تضمین کند؟
- تمامیت ارضی را حفظ کند؟
یا
- مراقب باشد گرفتار دیکتاتوری نشویم؟
اگر انتظار شما این است که دولت همه این کارها را انجام دهد، پس شما دنبال «حکمرانی خوب» هستید. حکمرانی خوب یعنی اینکه دولتی داشته باشیم که همه این انتظارات را محقق کند یا به زبان ساده «کارآمد، پاسخگو، مسئولیت‌پذیر و با برنامه» باشد.
در پاسخ به این سوال که امروزه ایران چقدر از «حکمرانی خوب» برخوردار است، این گزارش «ایران وایر» با عنوان «غارت ملی به نام مولدسازی» را در نظر بگیرید:
«روسای سه قوه مصوب کرده‌اند، هیاتی هفت نفره، اموال غیرمنقول مازاد دولت را شناسایی کنند و به فروش برسانند. مقام رهبری هم این مصوبه را تایید کرده و این هفت نفر شده‌اند مسئول فروش اموال غیرمنقول دولت: معاون اول رئیس جمهور، نماینده رئیس مجلس، نماینده رئیس قوه قضاییه، وزرای اقتصاد، کشور، مسکن و شهرسازی، و رئیس سازمان برنامه و بودجه. دبیر این شورا نیز وزارت اقتصاد و دارایی است که مسئولیت این کار را به ریاست سازمان خصوصی‌سازی واگذار کرده است.» این کمیته هفت نفره از رهبر جمهوری اسلامی، برای خود «مصونیت قضایی» هم دریافت کرده که مانع از آن می‌شود کسی از آنها سوال کند که چگونه اموال فروخته شدند؟ چگونه قیمت‌گذاری‌ها انجام شده‌اند؟ و یا چگونه مشتری‌ها انتخاب شده‌اند؟
«حکمرانی خوب» در این مورد صادق نیست چرا که زمانی از «حکمرانی خوب» بهر‌مند می‌شویم که:
- فعالیت‌های دولت شفاف باشد، یعنی مردم بدانند که دولت چگونه تصمیم می‌گیرد و چگونه عمل می‌کند.
- سیاست‌گذاران براساس برنامه‌های مدون و اعلام شده، سیاست‌گذاری کنند تا مردم غافل گیر نشوند و نظم زندگی آنها به‌هم نخورد.
- فعالیت‌های نظام اداری کشور شفاف باشد. یعنی پنهان‌کاری وجود نداشته باشد و مردم برای هر کاری بدانند به کجا باید مراجعه کنند و چگونه مساله‌شان را پیگیری کنند. معیار حل مشکلات در نظام اداری رشوه نباشد.
- مسئولان در برابر رسانه‌ها و مردم پاسخگو باشند. هرکس تصمیم می‌گیرد یا اقدامی انجام می‌دهد باید مسئولیت تصمیم و اقدام‌اش را نیز بپذیرد.
- تمام تصمیم‌ها با مشارکت مردم و با توجه به نظر مردم گرفته شود.
- همه در برابر قانون برابر باشند و قانون حاکم باشد.
برای آشنایی بیشتر با «حکمرانی خوب» و تاثیرات آن، مطالب «ایران وایر» را اینجا دنبال کنید.
شفافیت؛ اصل اول حکمرانی خوب
فرض کنید دولت برنامه مصوبی دارد تا در شش ماه آینده با تقویت پول ملی، قیمت دلار را به نصف برساند. اگر همه مردم از این برنامه دولت مطلع باشند چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ اولین اثر آن این است که نه تنها دیگر کسی دلار نمی‌خرد بلکه مردم می کوشند دلاری که پس‌انداز کرده‌اند را پیش از سقوط ارزش آن بفروشد، چون همه می‌دانند که قیمت دلار به زودی در بازار به نصف می‌رسد. اما حالا فرض کنید که از این تصمیم، فقط عده‌ای خاص خبر دارند، چه اتفاقی می‌افتد؟ آن عده هرچه دلار و کالای فروختنی که تحت تاثیر ارزش دلار، قیمت آن بالا رفته را می‌فروشند و به پول نقد یا کالای سرمایه‌ای دیگری تبدیل می‌کنند و یا اطلاعات خود را به ذینفعان می فروشند. یعنی رانت اطلاعاتی منجر به رانت اقتصادی عده‌ای خاص می‌شود.
پس منظور از شفافیت این است:
- شهروندان بدانند دولت چگونه تصمیم‌گیری و چگونه مصوبات را اجرا و در چارچوب قانون حرکت می‌کند؛
- شهروندان و تمامی ذینفعان آزادانه به اطلاعات کافی و به موقع دسترسی دارند؛
- در برابر فساد مانع ایجاد می‌کند؛
- بر مشارکت مدنی تاثیر می‌گذارد؛
برای درک بهتر تاثیر شفافیت بر «حکمرانی خوب»، به این گزارش https://iranwire.com/fa/features/107049-بیاعتمادی-شهروندان-به-نظام-جمهوری-اسلامی-روایت-چند-پژوهش-رسمی/«ایران وایر» با عنوان «بیاعتمادی شهروندان به نظام جمهوری اسلامی؛ روایت چند پژوهش رسمی» توجه کنید:
«دوفصلنامه علمی https://pkn.journals.isu.ac.ir/article_76014_6eb8c52143e46404097f8753b11edf12.pdf«دانش سیاسی» وابسته به دانشگاه «امام صادق» در تازه‌ترین شماره خود تحقیقی با عنوان «رابطه تحرک اجتماعی و سطح تحصیلات با اعتماد سیاسی» در استان خوزستان منتشر کرده. این تحقیق نشان می‌دهد که بین تحرک اجتماعی (رفتار سیاسی و شرکت در انتخابات) با میزان اعتماد به نظام سیاسی رابطه مستقیمی وجود دارد. رابطه‌ای که در انتخابات اخیر به شدت نزولی شده و مردم استان خوزستان هم هم‌‌چون ساکنان سایر استان‌ها از شرکت در انتخابات گریزان شده‌اند. آمار‌های رسمی نشان می‌دهد تنها ۴۷ درصد مردم استان خوزستان در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ شرکت کرده‌اند. نتیجه یک تحقیق دیگر که تابستان سال ۱۴۰۰ با عنوان «توسعه یافتگی سیاسی از منظر سرمایه اجتماعی» در مجله http://ensani.ir/file/download/article/1654075389-9737-40-2.pdf«جستارهای سیاسی معاصر» منتشر شده نیز نشان می‌دهد که از نظر ساکنان شهر شیراز، شفافیت، راستگویی و عدالت حاکمان جمهوری اسلامی رابطه مستقیمی با میزان اعتماد مردم به حاکمیت دارد.»
مردم تنها زمانی قادر به مشارکت واقعی در روند دموکراتیک هستند که اطلاعاتی در مورد فعالیت‌ها و سیاست‌های دولت داشته باشند. دسترسی آزاد به اطلاعات، به عنوان محصول شفافیت، سلاحی برای مبارزه با فساد است زیرا دسترسی آزاد و تضمین شده به اطلاعات، شهروندان، رسانه‌ها و سازمان‌های جامعه مدنی را قادر می‌کند تا موارد فساد و سوء‌مدیریت را کشف و گزارش کنند و همین به یک عامل بازدارنده تبدیل می‌شود تا افرادی که در راس امور قرار دارند محتاطانه عمل کنند. این موارد، در نهایت، سبب افزایش کارآمدی دولت‌ها می‌شود.
برای آشنایی بیشتر با «حکمرانی خوب» و تاثیرات آن، مطالب «ایران وایر» را اینجا دنبال کنید.
چرا حکمرانی خوب بدون رسانه بیشتر به رویا شبیه است تا واقعیت؟
مسئولیت ویژه رسانه‌ها در جوامع مدرن که حکمرانی خوب را ممکن می‌سازد، ناشی از دو تحول اساسی است:
۱- جریان آزاد اطلاعات؛
۲- تمایل شهروندان به شفافیت؛
بدون وجود رسانه‌های آزاد، مستقل و حرفه‌ای، نه جریان آزاد اطلاعات و نه شفافیت محقق نمی‌شود.
حکمرانی ذاتا به ارتباطات درون قدرت، شفافیت در تصمیم گیری، تفکیک قوا و نظارت رسانه‌ها مرتبط است. بنابراین می‌توان گفت که آزادی رسانه‌ها و آزادی بیان، جنبه تزئینی و تشریفاتی ندارد، بلکه لازمه بهره‌مندی شهروندان از حکمرانی خوب است.
رسانه‌های آزاد، مستقل، پایدار، متکثر و حرفه‌ای، عاملی اساسی در حکمرانی خوب به شمار می‌آیند و شفافیت و پاسخگویی را ممکن می‌کنند.
فقدان حکمرانی خوب در ایران، دلایل متعددی می‌تواند داشته باشد ولی یکی از مهمترین دلایل آن را باید در فقدان آزادی رسانه‌ها جستجو کرد. «ایران وایر» درhttps://iranwire.com/fa/jinac/48023/ گزارشی با عنوان «رده‌بندی جهانی آزادی رسانه‌ها: ایران از میان ۱۸۰ کشور در رتبه ۱۷۴ جا گرفت» از قرار گرفتن نام ایران در میان ۱۰ کشور اول دنیا با بیشترین محدودیت برای رسانه‌ها خبر داد.
در این گزارش که توسط سازمان گزارشگران بدون مرز منتشر شده، آمده: «ایران در حیطه اطلاع‌رسانی آزاد در میان ۱۸۰ کشور جهان که مورد بررسی قرار گرفته، رتبه ۱۷۴ را دارد. به عبارتی، ایران همچنان یکی از کشورهایی است که با محدودیت اطلاع‌رسانی مواجه است. مقامات حکومتی افزون بر مهار اطلاعات در رسانه‌های سنتی، رسمی و در اینترنت تهدید، احضار و بازداشت و محکوم کردن روزنامه‌نگاران و شهروندخبرنگاران را افزایش داده‌اند. از سوی دیگر ایران در ۵۰ سال گذشته بیشترین شمار احکام اعدام علیه روزنامه‌نگاران را صادر و یا اجرا کرده است.»
ممکن است این پرسش مطرح شود که وقتی در نبود آزادی رسانه‌ها، حکمرانی خوب محقق نمی شود، چگونه می‌توان این خلاء را پر کرد؟ چگونه رسانه‌ای می‌تواند موثر باشد؟
در پاسخ باید گفت این معادله واقعی و انکار‌ناپذیر است که بدون دموکراسی، دولت موثر، کارآمد و پاسخگو محقق نمی‌شود و بدون استقلال و آزادی رسانه‌ها، دموکراسی پدیدار نمی‌شود. حال برای اینکه این خلاء به طریقی جبران شود دو فعالیت می تواند موثر باشد: اول مطالبه‌گری، به معنای تبدیل «آزادی رسانه ها» به یک مطالبه ملی، دوم استفاده از فرصت شبکه‌های اجتماعی برای مقابله با کمپین‌های ضد اطلاعات، اطلاع رسانی و به چالش کشیدن سیاست‌های ناقض حقوق شهروندی.
رسانه‌های متضمن حکمرانی خوب چه ویژگی‌هایی دارند؟
رسانه‌ای که بتواند:
- دسترسی عموم مخاطبان را به اطلاعات فراهم کند؛
- آگاهی عمومی را نسبت به قوانین و سیاست‌های مربوط به دسترسی آزاد به اطلاعات افزایش دهد و به آنها بیاموزد چگونه از اطلاعات برای پاسخگو کردن دولت بهره ببرند؛
- متعهد به گزارش‌نویسی عادلانه و حرفه‌ای باشد؛
- متعهد به افشای فساد، نقض حقوق بشر، تجاوز به محیط زیست باشد؛
- متعهد به پاسخگو کردن دولت در برابر سوء‌استفاده از قدرت باشد؛
- متعهد به انتقال پیام مردم به دولت باشد؛
- خود را متعهد به برنامه‌ریزی‌های آموزشی مداوم، برای روزنامه‌نگاران جهت تقویت استانداردهای حرفه‌ای و اخلاقی بداند؛
- مشارکت مردم در فرآیند حکمرانی را ارتقاء دهد؛
به همین دلیل حکمرانی خوب، رسانه دولتی را به رسانه عمومی تبدیل و امکان استقلال حرفه‌ای و مالی آنها را فراهم می‌کند، چراکه در حکمرانی خوب این فرض پذیرفته شده که بدون اینکه رسانه‌ها به عنوان ناظر بر عملکرد دولت عمل کنند، اطمینان از کارایی، اثربخشی و پاسخگویی سازمان‌های دولتی دشوار خواهد بود.
برای آشنایی بیشتر با «حکمرانی خوب» و تاثیرات آن، مطالب «ایران وایر» را اینجا دنبال کنید.