فاضلاب تهران؛ پیشرفت 56 درصدی در چهل و چهار سال

بهاره بندپی، تهران، شهروند خبرنگار

تهران یکی از بزرگترین شهرها و پایتختهای دنیاست که فاقد شبکه فاضلاب است. با این حال چندین سال است این پروژه در محله های مختلف شهر در حال اجراست و هر از گاه در کوچه ها و خیابانهای شهر میتوان تجهیزات و کارگران ساخت فاضلاب را دید که مشغول کار هستند. با این حال این پروژه تا کنون تنها 56 درصد پیشرفت داشته است.

بر اساس خبری که چند روز پیش پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو منتشر کرده است رحیم میدانی معاون وزیر نیرو میزان پیشرفت پروژه فاضلاب تهران را اعلام کرده است، طبق گفته او  حالا 56درصد از مشترکان تهرانی، تحت پوشش شبکه دفع فاضلاب قرار گرفته اند.

اجرای طرح فاضلا‌ب تهران اولین بار هم‌زمان با شروع عمليات لوله‌كشي آب در سال‌هاي 1327 و 1328 مطرح شد. با اجراي شبكه توزيع آب در سال 1330 چگونگي ايجاد  تأسيسات فاضلا‌ب تهران به طور جدي‌تر دنبال شد به نحوي كه وزير كشور وقت درجلسه علني مجلس در پاسخ به نمايندگان اعلا‌م كرد طرح فاضلا‌ب تهران به زودي شروع خواهد شد. در ادامه اين گفت‌وگوهادر سال 1336 نماينده دولت اعلا‌م كرد كه با اعتبار 300 ميليون تومان طرح فاضلا‌ب تهران آغاز خواهد شد. در اواخر سال 1338 شهرداري اعلا‌م كرد، با احداث تونل‌هاي زيرزميني ، به زودي انشعاب فاضلا‌ب واگذار خواهد شد. درهمان سال خبر بازنگري طرح و فروش انشعاب فاضلا‌ب در برخي از مناطق تهران در مطبوعات انتشار يافت.

اما اولین بار که ایده راه اندازی فاضلاب برای تهران به صورت عملی مطرح شد چهل و چهار سال پیش و در سال 1350 بود، در آن سال مطالعات مقدماتی طرح فاضلاب تهران توسط برنامه عمران سازمان ملل متحد و سازمان بهداشت جهانی انجام شد  و در سال ١٣٥٥ تکمیل مطالعات مرحله اول و انجام مطالعات مرحله دوم شبکه فاضلاب تهران توسط وزارت نیرو به مهندسین مشاور خارجی واگذار شد.

همان زمان شهرداری تهران هم به عنوان مسوول مطالعات جمع‌آوری آب‌های سطحی شهر انتخاب شد. با این حال این پروژه برای سالها با وقفه همراه شد و در این مدت هم تهران از شهری با جمعیت سه میلیون و پانصد هزار عبور کرد و جمعیتش به شکلی روز افزون بیشتر شد.

علاوه بر افزایش جمعیت، تراکم و بافت شهری و کاربری زمین در تهران هم تغییراتی فراگیر و بسیار زیاد را شاهد بود به همین دلیل طرح سابق برای اجرایی کردن پروژه فاضلاب تهران به کار نمی آمد و به همین دلیل برای به روز کردن مطالعات قبلی براساس شرایط جدید بازنگری مرحله اول و انجام مطالعات مرحله دوم در‌ سال ١٣٦٤ توسط مهندسان مشاور داخلی انجام شد.

این بازنگری در ‌سال ١٣٦٥ تکمیل شد و به تصویب سازمان آب منطقه‌ای تهران نیز رسید.  اما با این همه تهیه نقشه های اجرایی پروژه هشت سال بعد یعنی در سال 1373 و پس از بررسی مشکلات و ارزیابی نتایج مطالعات، و تصویب کلیات طرح شروع شد.

اهمیت اجرایی شده کامل فاضلاب برای کلانشهری مانند تهران از آن رو است که طبق امارهای موجود و منتشر شده توسط وزارت نیرو و شرکت آب و فاضلاب تهران به صورت میانگین در این شهر دو میلیون 500 تا دو میلیون 900 هزار مترمکعب آب به صورت روزانه مصرف می شود.

مصرف آب تهران حدود ١٠٢‌میلیارد مترمکعب است، برنامه‌ریزی‌های پروژه فاضلاب تهران برای جمع‌آوری و تصفیه ٨٠٠‌میلیون مترمکعب فاضلاب تولیدی انجام شده است. هدف تکمیل و راه اندازی فاضلاب در شهر تهران هم به چرخه مصرف بازگرداندن همین منابع آب است که همچنان بخش بسیار زیادی از آن در قالب پساب هدر می رود.

بر اساس آمار و ارقام منتشر شده از سوی رسانه ها برای فاضلاب تهران تاکنون بیش از ١٤٥‌میلیون دلار از بانک جهانی و ٢٠٠‌میلیون یورو نیز از بانک توسعه اسلامی وام گرفته شده است. همچنین برای این طرح جذب منابع از طریق پیش‌فروش انشعاب فاضلاب، فروش اوراق مشارکت و فروش اموال و دارایی‌های مازاد برنیاز شرکت آب و فاضلاب نیز درنظر گرفته شده است.

علاوه بر این گفته شده  15 تا 20 درصد سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در پروژه فاضلاب نیز از مردم دریافت شده است، آنگونه که مدیرعامل وقت آبفای استان تهران در‌ سال ١٣٩١ اعلام کرد هر اشتراک فاضلاب بین ٢٥٠ تا ٣٠٠‌هزار تومان هزینه داشته است.

در مجموع با شرایط بحرانی که تهران به عنوان پر جمعیت ترین شهر کشور به لحاظ منابع آب مورد نیاز خود دارد راه اندازی و تکمیل این پروژه می تواند مقدار بسیار زیادی از آب مصرفی در این شهر را که هم اکنون به شکل پساب در چاه های فاضلاب تخلیه شده و هدر می رود دوباره به چرخه مصرف باز گرداند.

هم اکنون آب مصرفی تهران از منبع سدهای امیر کبیر، لار، لتیان و طالقان بعلاوه 414 حلقه چاه حفر شده در گوشه و کنار این شهر تامین می شود. با این حال افزایش جمعیت شهر تهران و شهر و روستاهای حاشیه ای آن باعث شده است کارشناسان نسبت به کاهش توان منابع آب برای پاسخگویی به نیازهای این جمعیت زیاد هشدار بدهند.