این صدای سوتی که می‌شنوید، از مختان است. نگران باشید!

مواد مخدر علاوه بر خماری و نشئگی، هزینه های اقتصادی هم دارد. این هزینه‌ها تنها بر دوش مصرف کننده نیست. حتی بر دوش خانواده او هم نیست. همه مردم ایران بابت هر گرم ماده مخدر و یا روانگردان که در این کشور مصرف می‌شود هزینه‌ای پرداخت می‌کنند و این اقتصاد ملی است که بار این نشئگی رودگذر را به دوش می‌کشد. به بیان دیگر هر ایرانی برای این که یک هموطن دقایقی نشئگی تجربه کند از امنیت، امکانات آموزشی، خدمات دولتی و درمانی خود می‌گذرد. 

ایران یک استثنا نیست و تمام کشورهای جهان کمابیش با این مشکل رو به رو هستند. در بهمن ۱۳۹۰، رئیس سازمان کنترل ترافیک مواد مخدر روسیه در اجلاس جهانی داووس به هزینه های تحمیلی مصرف مواد مخدر بر اقتصاد بین‌الملل اشاره کرد. به گفته ویکتور ایوانوو قاچاقچیان مواد مخدر سالانه ۲۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰۰ به اقتصاد جهانی صدمه وارد می‌کنند. آن رقمی که سعی کردید بخوانیدش دو تریلیون دلار است. او رقم این خسارت برای روسیه را حدود ۴۵۰ میلیارد دلار و برابر با سه درصد تولید ناخالص کشورش دانست. و این همه داستان نیست. گذشته از آسیب های ناشی از قاچاق و پولشویی، هزینه هایی که به طور قیر مستقیم و جانبی - به خاطر هدررفت سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته بر روی شهروندان، غیر مولد بودن معتادان و هزینه بر بودن ترک اعتیاد آنها - بر کشور تحمیل می‌شود خود قصه‌ای دیگر است. 

بازار مواد مخدر خلاف حرکت اقتصادی هم پیش می‌رود و می‌تواند فارغ از وضعیت روز اقتصادی به حیات خود ادامه داده و حتی نفع ببرد. افزایش بیکاری و قیمت ها، به خاطر افزایش عرضه نیروی کار آماده، هزینه‌های قاچاق و فروش مواد مخدر را پایین می‌آورد. از آنجایی که دستمزد بیشترین سهم را در قیمت تمام شده مواد مخدر دارد، این وضعیت حتی به کاهش قیمت‌ها هم کمک می‌کند. از آن طرف با افزایش عرضه مواد در بازار، رقابت در عرضه افزایش یافته، حاشیه سود پایین آمده و قیمت عرضه کاهش می‌یابد. 

هفته گذشته و در روز جهانی مبارزه با مواد مخدر، مقاله‌ای از امیر هادی انواری با عنوان 'چرا در ایران مواد مخدر گران نمی‌شود؟' در روزنامه شرق منتشر شد. در این مقاله، آقای انواری به افزایش قیمت‌ها و تورم لجام گسیخته چند سال اخیر اشاره می‌کند و سپس می‌پرسد، 'اما چطور است که موادمخدر – که احتمالا داخلی هم نیست و از خارج وارد می‌شود – با شیب بازار پیش نمی‌رود سوالی است که می‌تواند محل بحث باشد.' درحالی که قیمت خرده فروشی کالاها و خدمات مصرفی در نقاط شهری کشور از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۲ چندین برابر شده‌، شاخص قیمت گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها رشدی تقریبا شش برابری را تجربه کرده و همین شاخص برای خدمات بهداشتی رشدی ۳۵۴٪ داشته، قیمت ماده روانگردان شیشه تنها دو برابر شده و قیمت کراک ثابت مانده. این مقاله با سوالی پایان می‌يابد: 'حال سوال اینجاست که عدم افزایش قیمت موادمخدر، در حالی که سطح عمومی کالا و خدمات مصرفی رشدی چنین داشته‌اند به چه دلیلی اتفاق افتاده است؛ آیا قاچاقچیان در ایران زندگی و هزینه ندارند، آیا برای حمل موادمخدر از بنزینی که طی این مدت از هر لیتر ۷۰تومان به ۷۰۰تومان رسیده است استفاده نمی‌کنند؛ مزد خرده‌فروشان و توزیع‌کنندگان موادمخدر افزایش نیافته، آنها از آب و برق و گاز و… که بعد از هدفمندی سوبسید آنها برداشته شده استفاده نمی‌کنند، یا شاید هم به مشتریان خود تخفیف دایمی می‌دهند و در فروش فوق‌العاده دایمی به سر می‌برند؟'

گذشته از همه احتمالاتی که در مورد این افزایش حداقلی و یا ثبات قیمتی برای مواد به اصطلاح افیونی وجود دارد، باید توجه داشت که هزینه‌های تحمیلی اعتیاد بر خانواده‌ها، اجتماع و اقتصاد کشور رشدی حداکثری داشته: از حقوق ماموران مبارزه با مواد مخدر گرفته تا هزینه‌های خدماتی مراکز ترک اعتیاد، تا هدررفت نیروی کاری که با حذف نیروهای تحصیل‌کرده از چرخه کار ایجاد می‌شود. در اسفند ماه سال گذشته، مصطفی محمد نجار، وزیر کشور اعلام کرد ایران سالانه بیش از ۷۰۰ میلیون دلار برای انسداد مرزهای شرقی کشور هزینه می‌کند. این دلار را با هر نرخی محاسبه کنید و حتی آن را نصف هم کنید، باز با رقم بسیار بزرگی مواجه هستید. واقعیت تلخ دیگری که او به آن اشاره کرد این بود که: ایران در راه مبارزه با مواد مخدر ۳۷۰۰ شهید و ۱۲۰۰۰جانباز داشته است. این یعنی یک جنگ تمام عیار پرهزینه.

 در حالی که اعتیاد را اغلب نتیجه جهل و بی‌سوادی می‌دانند، نتایج تحقیقی اخیر نشان می‌دهد که تنها ۷٪ معتادان بی‌سواد هستند و در مقابل ۳۷٪ تحصیلات عالیه دارند. از آن سو بیش از نیمی از معتادان بین سنین بیست تا سی سالگی هستند. آمار معتادان کشور محل اختلاف مسئولان دولتی است. اخیرا مسعود صفاتیان، مدیر کل پیشین درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر تعداد معتادان کشور را حدود ۳۶۰۰۰۰۰ (سه میلیون و ششصد هزار نفر) برآورد کرده. این یعنی قدری کم از ۵٪ جمعیت کشور و یعنی بیش از ۱۸۰۰۰۰۰ نفر از آنها بین بیست تا سی سال سن دارند. فکر می‌کنید چند صد هزار نفر از این معتادان تحصیلات دانشگاهی دارند؟ 

با همدیگر نگاهی به چند آمار دیگر که از قول قائم مقام ستاد مبارزه با مواد مخدر نقل شده بیاندازیم: 

- دستگیری به طور میانگین ۳۰ فروشنده مواد مخدر و معتاد در ساعت

- تشکیل ۲۰۰۰۰ پرونده مواد مخدر توسط پلیس در ماه، هر ساعت ۲۷ مورد

- کشف ۵۰۰۰۰۰ کیلو مواد مخدر در سال ۱۳۹۱، هر ساعت ۵۷ کیلو

- مرگ ۱۱ معتاد در روز

برآورد خسارت کلی‌ای که مواد مخدر و اعتیاد به کشور می‌زند بسیار دشوار است. در سال‌های اخیر به نظر نمی‌رسد در این زمینه کار جدی‌ای صورت گرفته باشد و اگر هم بوده، در دسترس عموم فرار نگرفته. در سال ۱۳۹۰ تحقیقی از سوی مجمع تشخیص مصلحت تحت عنوان 'درآمدی بر اقتصاد و تجارت مواد مخدر' صورت گرفت، که شاید جدی ترین کار در چند سال اخیر باشد، ولی حتی این پژوهش هم مجبور به ارجاع به آمارهای کهنه و مربوط به سال ۱۳۸۳ بود. جذابترین قسمت این تحقیق در فصل سوم و برآوردهای هزینه ایران است. خلاصه این که در سال ۱۳۸۳ و با احتساب دلار ۸۵۰ تومانی، مجموع کلی هزینه های مواد مخدر که مصرف کنندگان، جامعه و دولت به صورت مستقیم، غیر مستقیم و جنبی پرداختند رقمی بود بالغ بر: یازده میلیارد و هفتصد میلیون دلار

تصورش را می‌توانید بکنید با قیمت های سال ۱۳۹۲، مواد مخدر چند میلیارد دلار بر اقتصاد ایران هزینه تحمیل خواهد کرد؟ هدف‌گذاری دولت برای مالیات وصولی سال ۱۳۹۱ رقمی معادل ۳۶ هزار میلیارد تومان بود، که حتی با نرخ دلار ۲۴۵۰ تومانی هم به ۱.۵ میلیارد دلار نمی‌رسد. این صدای سوتی که هم اکنون می‌شنوید از مختان است، نگران باشید!