سایه سنگین ترکیه و تایلند بر سر بازار طلای ایران

ونوس امیدوار؛ شهروندخبرنگار

سالیان سال است که " رحیم" فرز در دست دارد و بر تکه های طلا نقش می نگارد و از آنها طلا و جواهرآلات زینتی می سازد. سی سال است که هر روز به کارگاهش در ته بازارچه طلا سازها می رود و رزق و روزی خود و خانواده اش را آنجا تامین می کند، تا همین چند سال پیش سه  پسرش و 10 کارگر دیگر هم برای او کار می کردند و بخشی از نیاز بازار را تولید می کردند اما امروز که کار و کاسبی و تولید از رونق افتاده همه رفتند  و تنها خودش، آن هم بر حسب عادت در کارگاه باقی مانده است.

رحیم که مدتی در مشهد کار کرده، می گوید: تا همین هفت یا هشت سال گذشته 50 کارگاه طلاسازی در  بازارچه مشهد دایر بود و ده ها کارگر و کارفرما در آن مشغول کار بودند." این روزها اما غبار کسادی بر اکثر آنها نشسته دیگر قفل تعدادی کمی از درب های این کارگاه ها باز می شود و صدای تراشکارها به گوش می رسد. به طوریکه در حال حاضر تنها 17 کارگاه آن هم به زحمت توانسته اند خود را سرپا نگهدارند.

ایرانیان دومین مصرف کننده طلا بعد از هند در قاره ی آسیا هستند. آمارها نشان می دهد خانواده های هندی 18 هزار تن طلا دارند که حدود 11 درصد از سهم بازار جهانی است. ایران در رده جهانی نیز جزو 5 کشور اول است.

صنعت توليد طلا و مصنوعات وابسته در ایران، قدمت هفت هزار ساله دارد. اما در حال حاضر که صنعت و تولید تحت تاثیر رکود و تورم در باتلاق بی رونقی غوطه ور شده است، رکود وارداتی ناشی از قاچاق نیز مزید بر علت شده تا تولیدکنندگان و صنعتگران آسیب جدی بینند و هزاران نفر از کار بیکار شوند.

ميل به خريد و نگهداري طلا هم به عنوان زيورآلات و هم پشتوانه مالي تقريبا در ميان تمام خانواده هاي ايران وجود داشته تا جايي كه سال هاست سكه ي طلا به عنوان مهريه در هنگام ازدواج پيشوانه مالي زن تعيين مي گردد. تا همین یک دهه پیش نیز بخش اصلی طلا و جواهر بازار به دست صنعتگران ایرانی تولیدی می کند اما امروزه به گفته " ابراهیم محمدولی" رییس اتحادیه طلا و جواهر تهران، 80 درصد طلا و جواهر بازارهای کشور به صورت قاچاق از خارج وارد می شود. این در حالیست که مطابق قانون؛ وارد کردن هر گونه مصنوعات خارجی به کشور ممنوع است.

او مصرف سالانه طلا در کشور را 350 تن عنوان کرده و می افزاید: "این میزان مصرف و قاچاق سالانه صدها کیلو طلا از یک سو نشانگر حجم بالای تقاضا در کشور است و از سوی دیگر تولیدکنندگان بالقوه از توان تولید محصولات متناسب با سلیقه و نیاز مشتری برخوردارند اما موانع جدی که بر سر تولید در کشور وجود دارد و عدم حمایت دولت باعث شده کارگاه های تولیدی کشور روز به روز کساد تر شود و در عوض تولیدکنندگان کشورهایی مثل ترکیه و تایلند در ایران میدان داری کنند."

این تولید کننده طلا می گوید: "در سال های نه چندان دور ترکیه واردکننده طلا و جواهر از ایران بود اما امروزه 30 هزار واحد تولیدی راه اندازی کرده و 400 هزار نفر در این رابطه مشغول به کار شده اند و همه ساله 40 تا 50 میلیارد دلار مصنوعات طلا و جواهر به خارج از جمله ایران صادر می کند در حالیکه در ایران اوضاع برعکس است و از  10 هزار واحد تولیدی که در سال 82 در کشور فعال بوده امروز تنها 4000 هزار واحد باقی مانده است."

این تعداد کارگاه طلا و جواهر سازی توانسته برای 100 هزار نفر شغل ایجاد کند در صورتیکه با برداشتن موانع تولید و جلوگیری از قاچاق مصنوعات طلا به کشور می توان تعداد شاغلین این بخش را به 300 هزار نفر افزایش داد.

نوسات قيمت طلا و ارز، افزايش قيمت مواد اوليه توليد و صنايع مرتبط، ضعف هاي مديريتي و حاكم بودن تفكر سنتي به جاي صنعتي، سهم بیمه 30 درصدی کارگران صنعت طلا نسبت به سهم 19 درصدی کارگران سایر مشاغل، مالیات بر ارزش افزوده طلای مستعمل که باعث می شود هم تولیدکننده و هم مصرف کننده چند بار این مالیات را پرداخت کند و همچنین وارد کردن روزانه 80 کیلوگرم مصنوعات قاچاق به كشور موجب شده بازار اين صنعت به سوی نابودی کشیده شود.

حسین رضایی، یکی دیکر از تولیدکنندگان طلا و جواهر در این رابطه می گوید: " قرار بود دولت از محل هدفمندی یارانه ها 20 هزار میلیارد ریال به رونق تولید کمک کند اما تاکنون این اتفاق نیافتاده است."

او می افزاید: "علاوه براین توان و یا اراده مسئولان در مبارزه با قاچاق جای سوال است. گفته می شود قاچاق بازار طلا و جواهر کشور تنها در دست شش نفر است که آنها سالانه 108 تن طلا به صورت غیرقانونی وارد کشور می کنند. سوال این است که این تعداد افراد این حجم طلا را چگونه وارد می کنند که کسی  نمی تواند جلوی آن را بگیرد؟ "

در طول یک سال و نیم گذشته نیز دولت روحانی علیرغم برخی وعده ها هنوز گام مهمی برای حمایت از این عرصه برنداشته است. به گفته فعالان اقتصادی دولت در ماه های اخیر چنان درگیر تورم بوده که اساسا فرصت یا برنامه ای برای توجه و ورود به حوزه تولید نداشته است.

پنج شهر اصفهان، مشهد، تبريز، سمنان و يزد از ديرباز مراكز استقرار كارگاه هاي توليد طلا در كشور بوده اند و هر كدام آوازه اي در بازار طلاي ايران داشتند اما امروزه به دنبال سیاست های غلط دولت گذشته و نبودن عزم جدی در مبارزه با ورود طلا و جواهر غیرقانوی به کشور،  اکثر آنها از جمله کارگاه های تولیدی مانند کارگاه " رحیم" کساد شده و عده زیادی را از کار بی کار شده اند.