نازنین با ابروهای گره خورده و صورتی خسته وارد خانه میشود. همه اعضای خانواده وقتی چهره او را میبینند، یک سوال مشترک دارند:«باز چه اتفاقی در شرکت افتاده؟»
نازنین دوباره به خاطر اشتباه یکی از همکاران مردش، مجبور شده دو ساعت بیشتر در شرکت بماند.جالب این‌جا است که آقایان اضافه حقوق دریافت میکنند اما نازنین میگوید:«مدیر شرکت از ابتدا درباره اضافه حقوق با من صحبت نکرد. هر بار هم بیشتر ماندم، چیزی به حقوقم اضافه نشد.»
لیسانس گرافیک دارد و در یک شرکت تبلیغاتی کار میکند. او مطابق قانون وزارت کار، پایین‌ترین سطح دستمزد یک فرد با مدرک لیسانس را میگیرد.
میگوید:« تازه بیمهای که برای من رد میشود مثل بیمه یک فرد دیپلمه منشی است. این شرط مدیر عامل شرکت برای استخدام بود و من چارهای نداشتم چون می‌خواستم در رشته خودم کار کنم. بیچاره دوستم لیسانس نرم‌افزار دارد اما در یک شرکت خصوصی، منشی است.»
بیش از 150 سال از اولین تظاهرات زنان برای افزایش دستمزد و بهبود شرایط کار میگذرد اما هنوز در بیشتر کشورهای جهان، زنان با کم‌ترین دستمزدها و بدترین شرایط مشغول به کار هستند. در شرایطی که در قوانین بسیاری از کشورها به حقوق برابر زن و مرد اشاره شده اما در عمل، این قانون اجرا نمیشود.
گزارش سال 2013 «سازمان همکاریهای اقتصادی» نشان میدهد که تفاوت جنسیتی هنوز در دست‌یابی به تحصیلات، شغل و درآمد موثر است.
براساس این گزارش، از میان 20 کشور توسعه یافته عضو این سازمان، زنان در تحصیلات عالی از مردان جلو افتاده‌اند اما میزان دستمزد آن‌ها از مردان کم‌تر است.
در ایران نیز در حالی که در سال‌های اخیر زنان اکثریت جمعیت دانشجویی کشور را تشکیل می‌دهند اما پای کار که وسط باشد، دستمزد کم‌تری عایدشان میشود.
مشکلات اجتماعی، نگاه سنتی و باورهای عرفی
اگرچه زنان به عنوان نیمی از جمعیت فعال در ایران میتوانند نقش تعیین کنندهای در مسایل اقتصادی داشته باشند اما بسیاری از آن‌ها به دلیل درآمد پایین، به تنهایی حتی قادر به تامین مخارج زندگی خود نیستند. مشکلات اجتماعی، نگاه سنتی و باورهای عرفی جامعه موجب شده تا آن‌ها نتوانند شغل مناسب با درآمد کافی پیدا کنند.
بر اساس آمارهاي دولتي به نقل از خبرگزاری ایرنا، بيش از 3/4 ميليون نفر از زنان کشور کار میکنند. از این میان، بيش‌ترين تعداد در بخش خدمات با يك ميليون و 692هزار و 177 نفر به ثبت رسيده است و پس از آن، 850 هزار و 679 نفر در بخش كشاورزي و 850 هزار و 286 نفر نيز در بخش صنعت حضور دارند. به این ترتیب، بیشترین تعداد زنان شاغل در بخش خدمات فعالیت میکنند و سهم بخش صنعت پايين‌تر از سایر بخشها است.
این در حالی است که کار در بخش صنعت نسبت به خدمات و کشاورزی درآمد بیش‌تری دارد. با این وجود، گاه به دلیل مشکلات فرهنگی، عرفی و اجتماعی، زنان، انتخابی در بخش صنعت ندارند.
«مریم سعیدی»، جامعه شناس اصفهانی در این ارتباط به «ایران‌وایر» میگوید: «موانع اجتماعی و باورهای عرفی از مهم‌ترین مشکلات زنان برای انتخاب شغل است. برخی از این مشکلات در محیط کار است و بخش دیگر مربوط به خانوادهها است. اما مشکل اصلی، فرهنگ سنتی حاکم بر جامعه است؛ برای نمونه، زنان در بسیاری از اداره‌ها و سازمانها نمیتوانند در رده مدیران کار کنند. البته از نظر قانونی برای کار کردن آن‌ها مشکلی وجود ندارد اما در عمل، مردان در الویت هستند. بنابراین، زمانی که موقعیت یکسان برای کار وجود ندارد، زنان مجبورند کارهای غیر تخصصی با درآمدهای پایین‌تر را بپذیرند.»
«سهیلا» لیسانس صنایع غذایی دارد. میگوید:«کار اصلی من در کارخانههای مواد غذایی است اما به دلیل دوربودن کارخانهها از شهر و تصور پدرم که محیط کارخانهها را مردانه میداند، اجازه ندارم در آنجا کار کنم و مجبورم در شرکتهای کوچک، کارهای تئوری انجام دهم؛ کارهایی شبیه روابط عمومی که هیچ ربطی به رشتهام ندارد.»
«مریم سعیدی» هم به مشکلات درون خانوادگی اشاره میکند: «در بسیاری از خانوادهها هنوز مرد نانآور اصلی خانواده محسوب میشود.در این خانوادهها، کارها را به دو بخش مردانه و زنانه تفکیک میکنند و برای هر کاری، جنسیت میتراشند. این گروه معتقدند برخی کارها برای زنان مناسب نیست؛ برای نمونه، در بسیاری از خانوادهها کار کردن دختر یا زن خانواده در کارخانه و یا کارگاه پذیرفته نیست. طبیعی است که وقتی فرد برای انتخاب شغلش با گزینه‌های محدودی روبه‌رو است، نمی‌تواند شغل پر درآمدی انتخاب کند.»
البته تفکیک جنسیتی کارها تنها عامل پایین آمدن درآمد زنان نیست. سعیدی تداخل نقش‌های خانوادگی و فعالیت‌های اقتصادی را عامل دیگر کم شدن درآمد زنان میداند: «زنان در بسیاری از کشورها با مسوولیت پرورش فرزندان و اداره امور خانه روبه‌رو هستند. به همین دلیل، نمیتوانند وقت زیادی خارج از خانه صرف کنند در حالی که مرد از ابتدا کارش خارج از خانه تعریف شده است. طبیعی است که حقوق کسی که تمام وقت کار میکند از کسی که پاره وقت فعالیت دارد، بیشتر است.»
البته این همه ماجرا نیست. در بیشتر مواقع، به مشاغل پاره وقت مزایایی تعلق نمیگیرد. بیشتر کسانی که پاره وقت کار میکنند، بیمه‌های درمانی، بی‌کاری، بازنشستگی و اضافه کاری ندارند. بنابراین، زنانی که پاره وقت کار میکنند حتی از مزایای جانبی هم بیبهره‌اند.
هرچند نگاه سنتی و باورهای عرفی هم مشکلات زیادی برای زنان شاغل ایجاد کرده است اما به نظر میرسد ارزشهای اجتماعی و فرهنگی بر نگاه بسیاری از خود زنان نیز تاثیر گذاشته است.
«احمد سروندی»، جامعه شناس و استاد دانشگاه در این باره میگوید:«در حالی که زنان به تحصیل میپردازند، تخصص میگیرند و رشد میکنند اما جامعه هنوز نگاه سنتی خود را دارد و برخی از ارزشهای این جامعه سنتی حتی برای زنان تحصیل کرده جامعه قابل قبول است. در چنین جوامعی، زنان ترجیح می دهند کار ثابتی داشته باشند، ساعت‌های مشخصی کار کنند و حتی سفرهای کاری کم‌تر بروند تا کم‌تر دور از خانواده باشند و بتوانند نقش همسر و مادر را به خوبی اجرا کنند. در واقع، الویت اصلی زنان، خانواده است در حالی که الویت بیشتر مردان، کار است. طبیعی است که در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار داشت سطح حقوق زنان و مردان یکی باشد.»
«صادق احمدی»، مدیرعامل یک شرکت طراحی داخلی است. او بیشتر، کارمندان خانم استخدام میکند اما به چه دلیل بیشتر از زنان کمک میگیرد؟ به «ایران وایر» میگوید: «زنان خوش سلیقهترند، ضمن اینکه قانع‌ترهم هستند و سر حقوق و مزایا خیلی چانه نمیزنند چون بیش‌ترتامین خرج زندگی برعهده مردان است. کارمندان مرد مدام یا میخواهند حقوقشان را بالا ببرند و یا مساعده بگیرند. اما اغلب، خانمها برای تفریح کار میکنند.»
سیاست‌های دولتی
پایین بودن درآمد زنان تنها به مشکلات اجتماعی و فرهنگی جامعه ختم نمیشود. برخی از تصمیم‌ها و سیاست‌های دولتی نیز در حوزه کار زنان مشکل‌ساز است. هرچند سیاست‌های دولتی در برهه‌ای از زمان اجرا و در زمانی دیگر لغو میشوند اما به دلیل شرایط بد کاری زنان در ایران، میتوانند تاثیرات منفی زیادی داشته باشد. تصویب «لایحه کاهش ساعات کار زنان و دورکاری» در سال‌های اخیر از جمله سیاست‌های دولتی بود که تاثیر زیادی بر درآمد زنان داشت.
در شرایطی که مردان در ایران برای گرفتن موقعیت خوب شغلی در الویت قرار دارند، تصویب این لایحه از نگاه بسیاری از فعالان حقوق زنان، به نفع مردان بود. این لایحه که با هدف حمایت از سیاست افزایش جمعیت به تصویب رسید، با انتقاد گروههای مختلف روبه‌رو شد. هرچند که مسوولان معتقد بودند این لایحه تنها برای حمایت از زنان در شرایط خاص تصویب شده است و موافقان، آن را با قوانین حمایتی زنان در جوامع پیشرفته مقایسه کردند. اما مخالفان بر این باور بودند که این طرح موجب کنار گذاشته شدن زنان از موقعیتهای کاری خواهد شد.
«سحر حسینی»، دانشجوی دکترای مطالعات زنان در دانمارک در اینباره میگوید: «در کشورهای توسعه یافته که مرخصی زایمان وجود دارد و برای زنان در شرایط خاص تسهیلاتی قایل میشوند، زنان و مردان برای گرفتن موقعیتهای شغلی در یک جایگاه قرار میگیرند و تخصص ملاک انتخاب است اما در ایران، مردان در الویت هستند.طبیعی است که زنان شانسی ندارند. در این شرایط، زنان گاهی مجبور میشوند برای تثبیت جایگاه خود،حقوق کم‌تری بگیرند.»
طرح دورکاری نیز یکی دیگر از تصمیم‌های دولت دهم بود که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان ، موجب کاهش دستمزدهای زنان شد. برپایه این طرح، زنان شاغلی که وجودشان در محیط کار ضروری نبود، می‌توانستند از خانه کارهای خود را انجام دهند.
زمزمه‌های اجرای این طرح در سال 89 با ارایه طرح دورکاری کارمندان در وزارت‌خانه‌ها شنیده شد و در این میان، کارمندان زن در تیررس نگاه طراحان اجرای این طرح قرار گرفتند. هرچند با آمدن دولت جدید، اجرای طرح به دلیل پایین آمدن کارایی دستگاه‌ها، متوقف شد اما کارشناسان معتقد بودند اجرای آن حتی در مدت زمان کوتاه توانست ضربه بدی به زنان شاغل وارد کند.
«سیما اصغری»، رییس اتحادیه زنان کارگر استان آذربایجان شرقی در همان زمان به خبرگزاری ایلنا گفته بود: «مطرح شدن کاهش ساعات کاری و کار از راه دور برای زنان از سوی دولت و تایید آن از سوی مجلس در شرایطی که در حال رکود اقتصادی هستیم، ضربه‌ای سنگین برای زنان شاغل است.»
بی‌کاری، معضل دیگر
هرچند نسبت بالا بودن درصد زنان تحصیل‌کرده و درآمد پایین آن‌ها کمی عجیب به نظر میرسد اما آمار بی‌کاری زنان در سال‌های اخیر غیرقابل باور است.
براساس آمار منتشر شده مرکز آمار ایران در تابستان 92، با وجود نرخ بی‌کاری 4/10 درصدی عمومی، نرخ بی‌کاری زنان بالای 15 سال معادل 2/21 درصد بوده است. بر اساس این آمار، گروه سنی 15 تا 24 ساله بدترین شرایط را دارند و به عبارتی، در میان مهم‌ترین گروه متقاضی کار، 8/45 درصد بی‌کار هستند.
برهمین اساس، زنان گروه سنی 15 تا 29 ساله کشور دارای 685 هزار و 916 نفر بی‌کار، معادل7/41 درصد بی‌کاری هستند. وجود نرخ بی‌کاری بسیار بالا، نشان دهنده اوضاع بسیار نامناسب در بازار کار زنان است.
آمارها حتی در پاییز 92 هم چندان امیدوار کننده نیست. با این که بر اساس آمار 9 ماهه اول مرکز آمار ایران، درصد بی‌کاری نسبت به سال قبل کاهش پیدا کرده است، هنوز زنان سهم بیش‌تری از بی‌کاری دارند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر