گزارش يک مرده سوزی در هند

الهام قهرمانی فرد

هميشه وقتی صحبت از بنارس می شد، تصويری از کنار رود گنگ و غسل هندوها در ذهنم تجسم می یافت. پلکانی که از خيابان به کنار رود سرازير می شود و جمعيت انبوهی که با لباس نارنجی (رنگ مذهبی هندوها) تنگاتنگ به ساحل رود می روند را بارها در تصاوير و تلويزيون دیده بودم. مردم صبح زود با اتوبوس و هر وسيله نقليه ديگری از راه های دور و نزديک خود را به کنار گنگ می رساندند. مردها پارچه نارنجی رنگی را به دور خود پيچيده و زن ها با لباس های عادی خود به آب می زدند. ناخودآگاه به ياد لباس احرام زائران خانه خدا افتادم. نارنجی در هندوئيسم و بودائيسم، سفيد در اسلام و زرتشت و رنگ های مذهبی ديگر هر کدام مفهوم و فلسفه ای در اديان دارند. مردم آرام وارد رود می شدند و تن و روان خود را در آن آب گل آلود از پليدی ها و ناپاکی ها می شستند. زير لب مناجات و نيايش می کردند و در پايان مقداری از آب مقدس متبرک را برای نوشيدن با خود می بردند. باورها و اعتقادات متنوع مردم نقاط مختلف جهان درخور مطالعه و تأمل است.

از ديگر اعتقادات جاری در کنار بنارس، سوزاندن مرده هاست. يک بار تجربه عکاسی از مراسم مرده سوزی را داشتم. تصويرها به پيوست آمده و من برای درک بهتر تصوير، از منابع اينترنتی کمک گرفته و در ادامه توضيحاتی متخصر درباره روش های اجرايی و فلسفه کلی اين رسم ديرينه، تدوين کرده ام.

بر اساس يک اعتقاد ديرينه در هندوييسم و بودييسم، برای کمک به بازگشت سريع روح به چرخه حیات، بدن مرده در آتشی که با استفاده از خود طبیعت بر پا شده، سوزانده و جزيی از طبیعت می شود. کنار جسد، گل، بوته های خشک و حتی مواد خوراکی مثل نارگيل و کره هم قرار می دهند. آنها اعتقاد دارند زندگی يعنی رنج و زندگی دوباره و يا همان تناسخ يعنی به زندگی باز گشتن يا در رنج بودن. هندو با سوزانده شدن اميدوار است از اين دوباره متولد شدن رها شود و به نيروانا يا بهشت برسد.

مراسم سوزاندن اجساد تنها شامل افراد بالای 12 سال است و فرد مرده زير 12 سال حتما دفن می شود و تنها بالغ ها سوزانده می شوند. از آنجا که وسيله نقليه موتوری حق ورود به محل مرده سوزی را ندارند، همه جسدها با خيزان های از چوب بامبو حمل می شود. محل سوزانده شدن از قبل آماده شده و از سطح زمين 40 سانتی متر بلندتر است.

در يک فضا می توان تعداد زيادی مرده سوزی داشت به شرط آنکه فاصله بين آنها رعايت شود يعنی يک نفر بتواند از ميان دو مرده در حال سوختن عبور کند.

 با احترام به ويشنو، کريشنا و شيوا سه الهه اصلی در مذهب هندويسم سه سوراخ در کوزه ايجاد می کنند و فرزند بزرگ يا داماد بزرگ خانواده و يا يک فرد مذهبی کوزه فوق را سه بار به دور جسد می چرخانند. بجز فرزند ارشد و دو فرد کمکی بقيه از مراسم سه دور آب ريختن به دور مرده فاصله می گیرند و سپس کوزه را بالای سر جسد به زمين می کوبند.

چند نوع مواد خوشبو کننده در ظرفی جدا توسط يک فرد مذهبی با مثلث چوبی از سه راس ويشنو، کريشنا و شيوا مخلوط می شود. هر چه فرد ثروتمندتر باشد از چوب های خوشبوتری برای سوزاندنش استفاده می کنند. جسد بايد به طور کامل با چوب پوشانده شود. مواد رنگی و خوشبو کننده روی چوب ها ريخته می شود. هر يک از نزديکان با ريختن مقداری خرده چوب در زمان سوزاندن با جسد وداع می کنند و تا خاکستر شدن جسد، سوزاندن ادامه می يابد. از جسد بعد از سوزانده شدن مقدار کمی از استخوان ستون فقرات و جمجمه باقی می ماند. در روز سوم بعد از مرده سوزی، نزديکان مرده، محل سوزاندن را با گل و ميوه می آرايند. بعد از روز پنجم، خادمان اجازه دارند تا باقیمانده استخوان های جسد را در کنار رودخانه ای جمع کنند و به آب بريزند.