درختان بی‌سر چنارستان

مهسا امیری، شهروند خبرنگار، تبریز

رضا شاه با مشت محکم روی میز کوبید و گفت:« من اما و اگر نمی‌فهمم نایب کریم همین فردا که از کاخ سعدآباد به کاخ مرمر می‌آیم باید همه جاده پهلوی سرسبز باشد. » نایب کریم آرام تعظیم کرد و همین طور که می‌گفت:« امر امر اعلی‌حضرت است به روز بلندی که پیش رویش بود فکر کرد. کریم‌آقا چند وقتی بود که از خدمت نظام بیرون آمده بود و  فکلی شده و کلاه پهلوی به سر می‌گذاشت و حالا کریم آقا بوذرجمهری بود شهردار بلدیه پایتخت که همین چند وقت پیش از آن دستور داده بود همه 114 دروازه شاه تهماسبی را خراب کنند. او صبح فردا باید در 18 کیلومتر جاده پهلوی جنگلی درست می‌کرد تا به سرنوشت تیمورتاش و داور دچار نشود.....

این که کریم‌آقا بوذرجمهری یک شبه توانست 18 هزار یا 24 هزار اصله  چنار بکارد البته بیشتر شبیه به افسانه است، اما واقعیت این است که چنارهای 90 ساله خیابان ولی‌عصر ایستاده می‌میرند و به زودی شهر به باغ بی‌برگی تبدیل خواهد شد.

این روزها اگر در تهران گذرتان به خیابان ولی‌عصر بیافتد و با بی‌آرتی سراسری این خیابان از راه‌آهن تا تجریش بروید شاهد چنارهایی خواهید بود که دیگر سایه‌اشان را به سر خیابان اصلی شهر نمی‌اندازند چرا که به دلیل بیماری سر چنارها بریده شده است. درختان سر بریده‌ای که به زودی به تکه چوب‌های خشکی تبدیل می‌شوند که از ریشه در خواهند آمد. نکته قابل توجه این است که از حدود 18 هزار اصله چناری که به روایت عبدالله مستوفی در بین سال‌های 1309 تا 1311 کاشته شدند 11 هزار تا بیشتر نمانده که آن‌ها هم با وجود ثبت در آثار ملی به دلیل خشکسالی تهران و آلودگی جوب‌های ولی‌عصر و تخریب‌های عمدی در حال کم شدن هستند.

کسی به فکر درختان نیست

سر باغ فردوس بیشتر از 20 درخت چنار سر بریده پشت سر هم قرار گرفتند. شهرداری منطقه 1 می‌گوید علت بریدن بخش سبز درخت طوفان‌های متعددی است که در چند سال گذشته در تهران رخ داده است. اما یکی از ساکنان این بخش خیابان نظر دیگری دارد. مردی میانسال است که جلوی مغازه‌اش نشسته و می‌گوید:« وقتی درخت‌ها قوی باشند طوفان نوح هم نمی‌تونه از جا درشان بیاورد. نمونه‌اش اون چنارهای جلوی پمپ بنزین است که تنه‌اشان چقدر قوی و محکم است. اون جا هم آبیاری درستی می‌شود و هم چون نزدیک شهرداری است بیشتر ازشان نگهداری می‌شود. اما این ها نه. » آن مرد مانند زن جوانی که خانه‌اش حدود خیابان طالقانی است معتقد است که بیشتر این چنارها را خود مردم بیمار کردند. زن جوان می‌گوید:« همین چند سال پیش این جا سر طالقانی نزدیک به سه چنار را قطع کردند. معلوم شد که یکی از کاسب‌های محله چون جلوی ویترینش را می‌گرفته و اجازه نداشته درخت‌ها را قطع کند پای درخت گازوییل ریخته است. البته شهرداری منطقه 6 هر کاری کرد نتوانست آن فرد را محکوم کند اما فرقی هم نمی‌کرد چنارهای 80- 90 ساله که دیگر در نمی آمدند. » او هم توجهش به چنارهای سر بریده جمع شده و معتقد است این هم کار مردم است:« این چنارها برای شهر ما سایه بودند و نمی‌گذارند راه نفسمان تنگ شود اما خودمان با دست خودمان داریم این درختان را از بین می‌بریم.»

اما کارشناسان شهرداری معتقدند بریدن سر چنارها برای حفظ آن‌ها از بیماری و قطع شدن کامل است. یکی از آن‌ها که در شهرداری منطقه 3 حوالی  ونک  می‌گوید:«‌ چنار درخت مقاومی است که مناسب خاک و اقلیم تهران است. این درخت‌ها هر از چند سال باید هرس شوند و شاخه‌های سرشان بریده شود تا قوی‌تر شوند. » این کارشناس به طوفان اخیر تهران اشاره کرد و گفت در آن طوفان سر نزدیک به 20 اصله درخت به خاطر ضعیف شدن شکست و روی ماشین‌ها و خانه‌ها افتاد و آسیب‌های زیادی زد. برای همین شهرداری به شناسایی درختان خطر ساز دست زد.»  او دلواپسی بابت خشک شدن درخت‌ها را وقتی سرشان را می‌برند رد می‌کند و می‌گوید:« اگر مردم حاشیه خیابان ولی‌عصر با ریختن مواد شیمیایی پای درخت‌ها ریشه‌های آن‌ها را از بین نبرند این چنارها به این راحتی از پای در نمی‌آیند و سال آینده خواهید دید که همه آن‌ها سایه‌اشان را بار دیگر بر سر خیابان خواهند انداخت. » وقتی از این کارشناس شهرداری می پرسم که شنیده‌ام شهرداری تهران بابت هر درخت 60 میلیون می‌گیرد و اجازه قطع کردن آن‌ها را می‌دهد اول سکوت می‌کند و بعد می گوید:« به نظرم اغراق شده باشد. درختان تهران بخصوص در خیابان ولی‌عصر قیمت ندارند و میراث ملی هستند. تنها در صورتی اجازه قطع شدن داده می‌شود که دیگر کاری نشود برای نجاتشان کرد آن‌ها را از ریشه در می‌آورند و به جایش درخت تازه می‌کارند.» اما برخلاف گفته این کارشناس چند وقت پیش شهرداری منطقه 1 مجوز قطع بیشتر از 20 اصله درخت را در باغ‌های حوالی ولنجک صادر کرده بود. چنارهایی که تاریخ یک شهر را در لابه‌لای دایره‌های عمرشان پنهان کردند و هر روز سرشان بریده می‌شود.