هفت تیرکشی در فضای آنلاین

لیلا سعادتی

 شبکه های اجتماعی روز به روز در حال توسعه است و زندگی ما فقط در فضای فیزیکی و واقعی خلاصه نمی شود بلکه ما بیشتر و بیشتر در فضای آنلاین و مجازی روزگار می گذرانیم؛ کار می کنیم و پول در می آوریم. وارد رابطه های دوستی و حتا عاشقانه می شویم. با یکدیگر گپ می زنیم و با نظرات و نوشته های همدیگر آشنا می شویم. جدل می کنیم و با یک کلیک حذف می کنیم یا حذف می شویم.

اگرچه زندگی در فضای مجازی سوی دیگر زندگی در فضای فیزیکی است، اما آنچه که در فضای آنلاین رخ می دهد با آنکه شکل متفاوتی دارد اما کارکرد و نتیجه اش مشابه همان فضای فیزیکی و واقعی است.

این روزها خشونت سایبری در فضای آنلاین یکی از دغدغه های کشورهاست و هر کدام از این کشورها با توجه به شرایط و نیازهای خود برنامه ها و پروژه هایی برای کاهش و محو خشونت در فضای آنلاین دارند.

"هفت تیر کشی" آنلاین اصطلاحی است که برخی از روانشناسان اجتماعی غربی به کار می برند. آنها می گویند که هر گونه نوشته ، عکس ، فیلم و کامنتی که منجر به کشته و زخمی شدن روان و اعتماد به نفس شخص در فضای مجازی شود، به مانند همان استفاده از اسلحه در فضای واقعی و فیزیکی است.

وقتی که گفت و گو به بن بست می رسد یا طرفین یاد نگرفته اند که با یکدیگر گفت و گو کنند، اسلحه کشی آغاز می شود اگرچه چنین قاعده ای در فضای فیزیکی و واقعی مصداق دارد، می تواند در فضای مجازی هم بروز یابد.

روزانه تعداد زیادی از کاربران به ویژه زنان و دگرباشان در شبکه های اجتماعی در معرض خشونت کلامی، توهین، آزار جنسی ، تمسخر و تهدید قرار می گیرند. تحمل عقیده دیگری در فضای مجازی در بین بعضی از کاربران ایرانی اصلا معنایی ندارد. گفت و گو کردن و روش گفت و گو چندان روش شناخته شده ای در میان بعضی از کاربران نیست. هفت تیرکشی مجازی آسانترین و سریعترین راه برای ساکت کردن دیگری در فضای مجازی است. استفاده از واژه های سکسیستی و راسیستی با هدف فرودست قرار دادن دیگری رواج زیادی در بین کاربران دارد. زنان در همدستی با مردان و با استفاده از اصطلاحات و ناسزاهای مردانه در برابر زنان دیگر صف آرایی می کنند. کاربران به صورت گروهی و محفلی به جنگ یک یا چند نفر می روند و لشگرکشی تا مدت ها ادامه می یابد.

مزاحمت های مجازی و پراندن متلک های جنسی به زنان و دگرباشان جنسی همچنان به مانند فضای واقعی و فیزیکی در فضای مجازی هم رونق دارد.

کاربران ایرانی همانظور در فضای واقعی رفتار می کنند که در فضای مجازی. اما در فضای آنلاین این رفتارها به دلایل زیادی  شدیدتر و افسارگسیخته تر است.

از آنجا که مبحث سلامت روان شهروندان، چندان موضوع مهم و قابل سرمایه گذاری برای حاکمان در ایران نیست به ویژه اینکه کشور همیشه با بحران های مختلف رو به رو بوده. برای افراد جامعه هم توجه به سلامت روانی و مراقبت از آن هم چندان مهم نبوده و نیست.

آنچه که در فضای آنلاین بین کاربران ایرانی رخ می دهد در فضای واقعی و به صورت فیزیکی رخ می داد، احتمالا ضرب و جرح و قتل های عمدی و غیرعمدی آمار بسیار بالایی داشت.

کاربران در زندگی مجازی هر زمان که دست به خشونت می زنند. دیگری را مورد آزار جنسی و کلامی قرار می دهند، در واقع به روی شهروند دیگری اسلحه می کشند. اما اسلحه این کاربران به جای آنکه فیزیک و جسم دیگری را نشانه رود و زخمی کند، روان و اعتماد به نفس دیگری را زخمی می کند و یا می کشد.

اثری که خشونت در فضای آنلاین روی سلامت روانی افراد به ویژه روی زنان و دگرباشان جنسی دارد به مراتب عمیق تر و ماندگارتر است. چرخه خشونت در فضای آنلاین تندتر می چرخد چون افراد خشن و پرخاشگر به دلیل عدم مواجه فیزیکی، خود را امن احساس می کنند در حالیکه قربانیانشان حس عدم امنیت را تا درون زندگی واقعی خود دنبال می کنند.

یکی از استادان دانشگاه تورندهایم نروژ در تحقیقی که در سال 2014 انجام داد به این نتیجه رسید که زنان در فضای آنلاین به ویژه فیس بوک بسیار آسیب پذیرتر از مردان هستند و زنانی که مورد تمسخر، زورگویی و یا خشونت قرار گرفته اند تا مدت ها از کمبود اعتماد به نفس رنج برده و یا افسرده شده اند.

کاربرانی که در فضای مجازی دست به خشونت کلامی و جنسی می زنند در واقع خود قربانیان خشونت محسوب می شوند قربانیانی که هیچگاه فرصت ترمیم روان آسیب دیده خود را نداشته اند و یا نخواسته اند که آنرا ترمیم کنند.