جرم‌انگاری روابط بین دو زن، نقض حقوق بشر است

شایا گلدوست

«کمیته جایگاه زنان سازمان ملل» روز ۴ فروردین ۱۴۰۱، تصمیم مهمی را اعلام کرد. بر اساس این تصمیم جرم‌انگاری روابط جنسی و عاطفی رضایتمندانه بین زنان، نقض حقوق بشر شمرده می‌شود.

به نقل از شش‌رنگ بر اساس این تصمیم، یک الگوی قانونی تنظیم می‌شود که در پی آن جرم‌انگاری روابط بین زنان همجنسگرا و دوجنسگرا و هر رابطه جنسی و عاطفی رضایتمندانه بین دو زن نقض حقوق زنان شمرده شده و بر خلاف «کنوانسیون رفع تمامی اشکال تبعیض‌ها علیه زنان (CEDAW)» سازمان ملل است.

این تصمیم بر مبنای پرونده‌ای اتخاذ شد که «روسانا فلیمر-کالدرا» (Rosanna Flamer-Caldera)، مدیر اجرایی سازمان «زمین برابر» که یکی از مهم‌ترین سازمان‌های ال‌جی‌بی‌تی در سری‌لانکا است، با حمایت سازمان‌های مدافع حقوق بشر، در کمیته رفع تبعیض علیه زنان طرح کرد.

این تصمیم برای میلیون‌ها زن همجنسگرا و دوجنسگرا در بیش از ۴۰ کشور در سراسر جهان که روابط همجنسگرایانه را جرم‌انگاری می‌کنند، مهم است. اکثر این کشورها داوطلبانه این کنوانسیون را امضا کرده و اکنون تعهدات آن برای این کشورها الزامی است.

کنوانسیون رفع تمام اشکال تبعیض علیه زنان در سازمان ملل، سال ۱۹۸۱ در سازمان ملل به اجرا درآمد، بر اساس معاهدات این کنوانسیون هرگونه تبعیض و نابرابری علیه زنان باید لغو شده و کمیته آن متشکل از نمایندگانی برای نظارت بر اجرای این تعهدات در کشورهای عضو کنوانسیون است. این کنوانسیون مهمترین معاهده سازمان ملل با موضوع برابری جنسیتی است.

لایحه پیوستن دولت ایران به این کنوانسیون در دولت «محمد خاتمی» به مجلس فرستاده شد و نمایندگان دوره ششم مجلس شورای اسلامی آن را تصویب کردند، اما در نهایت این لایحه توسط شورای نگهبان رد شد. ایران از معدود کشورهای جهان است که در آن همجنسگرایان با خطر محکومیت به اعدام به دلیل رابطه جنسی رضایتمندانه مواجه هستند.

با همه تلاش‌های فعالان حقوق بشر و جامعه رنگین‌کمانی، در آخرین نسخه قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ نیز همچون قانون مجازات اسلامی پیشین، رابطه جنسی دو مرد یا دو زن با یکدیگر در زمره «حدود» قرار داده شده است. این قوانین با درنظر داشتن جنسیت متهمان و کیفیت و تکرار رابطه جنسی، کیفر صد ضربه شلاق یا اعدام را برای آنان تعیین کرده است.

در ماده ۱۰۹ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۰ حکم لواط (رابطه جنسی دو مرد با یکدیگر) اعدام بود، در صورتی که در قانون فعلی شرایط اندکی تغییر کرده و بر اساس ماده ۲۳۴، فرد مفعول در هر صورت اعدام می‌شود و فاعل فقط در صورت «عنف، اکراه و دارا بودن شرایط احصان» اعدام خواهد شد و در غیر این صورت حکم آن صد ضربه شلاق است. 

احصان عبارت است از آنکه مرد همسر دائمی و بالغ داشته باشد و در حالی که بالغ و عاقل بوده از طریق قبل با همان همسر در حال بلوغ وی جماع کرده باشد و هر وقت بخواهد امکان جماع از همان طریق را با وی داشته باشد.

قوانین کیفری در نظر گرفته شده برای زنان همجنسگرا کمی متفاوت است. با وجود اینکه سایه خطر صدور حکم اعدام همچنان بر سر زنان همجنسگرا نیز وجود دارد. حکم اولیه در نظر گرفته شده برای رابطه جنسی دو زن با یکدیگر در ماده ۲۳۹ قانون مجازات اسلامی یک‌صد ضربه شلاق است، اما با استناد به ماده ۱۳۶ قانون مجازات اسلامی: 

«هرگاه کسی سه بار مرتکب یک نوع جرم موجب حد شود و هر بار حد آن جرم بر او جاری گردد، حد وی در مرتبه چهارم اعدام است.»

در قانون مجازات اسلامی پیشین، چنانکه ماده ۱۲۷ آن شرح داده بود، مساحقه عبارت است از «همجنس‌بازی زنان با اندام تناسلی»؛ اما در قانون جدید، مصوبه سال ۱۳۹۲، ماده ۲۳۸ مساحقه را «قرار دادن اندام تناسلی انسان مونث، بر اندام تناسلی همجنس خود» تعریف کرده است. تعریفی که شاید بتواند موارد شمول رابطه همجنسگرایی زنان را کمتر کند و به نوعی زنان کمتری را در معرض خطر محکومیت قرار دهد.

مساحقه در قوانین ایران اشاره به رفتارهای همجنسگرایانه میان دو یا چند زن دارد. سحق، بر وزن سنگ یا مساحقه معانی گوناگونی دارد، از جمله: «جامه کهنه، ریزه ریزه کردن، کوبیدن، نرم کردن، ساییدن و پاک کردن» و در اصطلاح حقوقی به عمل دو زن که از هم لذت جنسی می‌برند و با مالیدن آلت زنانه خود به هم شهوت می‌کنند، اطلاق می‌شود.

شرایط  جامعه رنگین‌کمانی در فضای فرهنگی، اجتماعی و قانونی ایران، با فشار مضاعف همراه است. اکثر افراد با گرایش‌های جنسی و هویت و بیان جنسیتی متفاوت با آنچه جامعه آن را هنجار می‌شمارد، در معرض انواع تبعیض‌ها و خشونت‌ها مواجه هستند. تکثر این افراد در صورت آشکارسازی هویت جنسی و جنسیتی خود از خانواده و جامعه طرد شده و به حاشیه رانده می‌شوند. بیمار‌پنداری و مجرم‌انگاری اعضای جامعه رنگین‌کمانی آنها را در وضعیتی قرار می‌دهد که عموما ناچار به ترک کشور هستند، در غیر این صورت انتخابی جز زندگی در سایه‌ای از ترس و انزوا ندارند. آمارها نشان می‌دهد که از ابتدای روی کار آمدن جمهوری اسلامی بسیاری از افراد با گرایش‌ جنسی و عاطفی به همجنس مجازات شده و جان خود را از دست داده‌اند. کشته شدن بسیاری از افراد رنگین‌کمانی به دست اعضای خانواده خود نیز تاییدی بر شرایط خطرناکی است که این افراد مجبور به زندگی در آن هستند. امید آن می‌رود که با وضع قوانین جدید و فشارهای مجامع بین‌المللی و سازمان‌های حقوق بشری، شاهد تغییر در رویه قانونی و به دنبال آن بهبود شرایط اجتماعی جامعه رنگین‌کمانی در ایران باشیم.