شایا گلدوست
«آرش جودکی» در برنامه‌ای تلویزیونی در کانال ایران اینترنشنال به دلیل استفاده از کلمه همجنس‌باز به جای همجنس‌گرا از جامعه رنگین‌کمانی عذرخواهی کرد. او که دارای دکترای فلسفه از بلژیک است، چندی پیش در یک مصاحبه تلویزیونی با استفاده از کلمه همجنس‌باز در توصیف افرادی که به همجنس خود گرایش عاطفی و یا جنسی دارند، باعث آزردگی خاطر اعضای جامعه رنگین‌کمانی و حامیان آن‌ها شد که واکنش‌های زیادی را در پی داشت.
***
جودکی در مصاحبه‌ای تلویزیونی گفته بود: «نام بردن همه افراد به عنوان یک اقلیت بسیار اشتباه است، چون در بین مسلمانان نیز افرادی مانند همجنس‌بازان و زنان وجود دارند که خیلی از آن‌ها از نظر مسلمانان کافر هستند و کشورهای اروپایی به جای دفاع از یک اقلیت مسلمان باید از این گروه‌ها دفاع کنند.»
استفاده از واژگان و اصطلاحات اشتباه که بار معنایی بسیار منفی و توهین‌آمیز داشته، در رسانه‌های فارسی‌زبان رویداد جدیدی نیست. به دلیل عدم آموزش لازم درباره موضوعات جنسی و جنسیتی و به‌روزرسانی مکرر این واژگان، این اشتباهات به کرات اتفاق افتاده و معمولا رسانه‌ها پاسخ‌گوی خطای صورت گرفته نبوده و نظارت لازم را نیز بر برنامه‌ها، کارکنان و مهمانان و کارشناسانی که در برنامه‌ها شرکت می‌کنند، صورت نمی‌گیرد. این اشتباهات نه تنها دیدگاه منفی جامعه را به قشر رنگین‌کمانی افزایش داده؛ بلکه زمینه بروز تبعیض و خشونت به این افراد را بیشتر فراهم میکند. افرادی که سال‌هاست به دلیل وجود کلیشه‌های فرهنگی، سنتی و مذهبی جامعه و خلاء قانونی در حمایت از اقلیت‌های جنسی و جنسیتی زندگی زیر فشار را تجربه می‌کنند. قانونی که نه تنها از حامی آن‌ها نیست؛ بلکه در موارد زیادی آن‌ها را مجرم شناخته و برای آنچه هستند و به آن گرایش دارند، مجازات‌های سنگین در نظر می‌گیرد.
«نیما نیا» کنشگر حوزه کوییر در این‌باره می‌گوید: «جامعه رنگین کمانی بعد از چندین دهه تجربه ستم، تحقیر و خشونت به واسطه کلمات رایج در زبان به این اتفاق نظر رسیده که کلمه همجنس‌گرا را جایگزین همجنس‌باز کند؛ حالا آرش جودکی که اهل تفکر و اندیشه است، در یکی از پرمخاطب‌ترین رسانه‌های فارسی‌زبان می‌نشیند و ما را همجنس‌باز خطاب میکند.
قطعا می‌شود در رابطه با کارکرد کلمات در زبان بسیار بحث کرد؛ اما پیش از تحلیل اینکه پسوند «باز» در زبان‌شناسی چه کارکردی دارد، می‌توان اولین چیزی را که در توضیح این برنامه و پاسخ به جامعه ال‌جی‌بی‌تی بیان میکند، پوزش باشد.»
«جودکی» در پی واکنش‌ها به استفاده از کلمه توهین‌آمیز و تحقیرآمیز «همجنس‌باز» در اشاره به افراد همجنس‌گرا در توییتی قول داده بود که اگر در برنامه‌ای در همان شبکه تلویزیونی شرکت کنم، در آغاز پیش از هر سخنی، با یاد‌آوری این پیشامد، پوزش خواهم خواست تا به اندازه همان گستردگی را دارا باشد.
عذرخواهی ناتمام
او همان‌طور که قول داده بود، به دلیل اشتباه مرتکب شده در برنامه‌ای تلویزیونی عذرخواهی کرد؛ اما عذرخواهی او نه تنها صادقانه نبود، بلکه با گوشه و کنایه همراه بود. او بر روی آنتن زنده تلویزیون در آغاز سخنان خود می‌گوید: «در برنامه قبل در بیان کلمه‌ای لغزشی پیش آمد که به جای استفاده از کلمه همجنس‌گرا، گفتم همجنس‌باز؛ ولی متاسفانه دوستان به جای اینکه به محتوای کلام فکر کنند، به لفظ چسبیده بودند. اگر باعث آزردگی این دوستان شدم، پوزش می‌خواهم.»
عذرخواهی او علاوه بر اینکه با سرزنش همراه بود، اعتراض جامعه رنگین‌کمانی به گفته‌های گذشته خود را بی‌ارزش و نابه‌جا خواند و گویی که همچنان حق را به خود می‌دهد، به دلیل آزردگی فرد یا گروهی پوزش خواست. این در حالی است که سال‌هاست کنشگران حوزه رنگین‌کمانی و فعالین برابری جنسیتی در تلاش برای جایگزین کردن واژگان مناسب برای تعریف گرایش جنسی و یا هویت جنسیتی افراد هستند. واژگان و کلماتی که بار معنایی منفی نداشته و فرد یا گروه خاصی را مورد توهین و خشونت قرار ندهد. با این وجود همچنان جای خالی کلمات و اصطلاحات درست و نحوه صحیح به کار بردن آن‌ها در ادبیات استفاده شده برای جامعه رنگین‌کمانی، احساس می‌شود.
کلمه همجنس‌باز کاملا توهین‌آمیز بوده که هیچ معادلی در زبان‌های دیگر ندارد. سال‌ها پیش فعالین رنگین‌کمانی کلمه همجنس‌گرا را جایگزین بهتری برای واژه توهین‌آمیز همجنس‌باز دانسته و از آن در تعریف افرادی که گرایش عاطفی و جنسی خود را با جنس و جنسیت مشابه خود تعریف می‌کنند، استفاده کرده‌اند.
البته دامنه گرایش جنسی در افراد بسیار گستره بوده و افراد مختلف می‌توانند در هر کجای این طیف گسترده بین دگرجنس‌گرایی و همجنس‌گرایی گرایش جنسی خود را تعریف کنند. گرایش جنسی افراد می‌تواند در طول زمان با توجه به تجربیاتی که به دست می‌آورند و شناخت بهتری که از خود و تمایلات خود پیدا می‌کنند، تغییر کرده و یا دامنه گستره‌تری را در برگیرد. تمام افرادی که به جنس و جنسیت خود گرایش عاطفی و یا جنسی دارند؛ لزوما همجنس‌گرا نیستند. این افراد می‌توانند دوجنس‌گرا، همه‌جنس‌گرا و... باشند.
دامنه گستره گرایش‌های عاطفی و جنسی و همین‌طور هویت‌های جنسیتی در افراد بر لزوم آموزش و اطلاع‌رسانی صحیح درباره موضوعات جنسی و جنسیتی و جامعه رنگین‌کمانی تاکید میکند. اینکه افراد فعال در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اصحاب رسانه و فعالین و کنشگران حقوق بشر، می‌بایست اطلاعات و دانش خود را در حوزه اقلیت‌های جنسی و جنسیتی افزایش داده و به‌روز کنند، تا با استفاده از واژگان، اصطلاحات و تعاریف نادرست و توهین‌آمیز، حقوق این قشر از جامعه را که در سایه تبعیض و سرکوب و خشونت زندگی می‌کنند، بیش از این پایمال نکرده و شرایط زیستن را برای آن‌ها سخت‌تر ننماید.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر