رژیم غذایی کتوژنیک؛ مخالفان و موافقان چه می‌گویند؟

مینوعلوی

رژیم غذایی «کتوژنیک» یا همان «کتو»، یک رژیم غذایی با «کربوهیدرات» کم، چربی و پروتئین بالا است که قبلا فقط کسانی که تمرینات سنگین بدن‌سازی داشتند، آن را دنبال می‌کردند. اما حالا این رژیم غذایی، یکی از محبوب‌ترین رژیم‌های غذایی کاهش وزن در دنیا است.
بعضی متخصصان علوم تغذیه می‌گویند رژیم کتوژنیک برای سلامت جسم هم مفید است و می‌تواند از بروز بیماری‌های مزمنی مانند «دیابت» نوع دوم، «سرطان»، «صرع» و حتی «آلزایمر» جلوگیری کند. اما برعکس، بعضی دیگر با کتو مخالف هستند و خواهان گنجاندن کربوهیدرات‌های پیچیده در رژیم غذایی روزانه‌اند و آن‌ها را برای عملکرد درست بدن حیاتی می‌دانند. 

این گزارش، اصول رژیم کتوژنیک و برخی نظرات موافق و مخالف را مطرح می‌کند.

***

رژیم غذایی کتوژنیک شباهت‌های زیادی به سایر رژیم‌های غذایی با کربوهیدرات کم دارد. این رژیم از ما می‌خواهد که مصرف کربوهیدرات خود را به شدت کاهش دهیم و آن را با چربی جایگزین کنیم. این کاهش، بدن را در وضعیت متابولیکی «کتوزیس» قرار می‌دهد که در آن، بدن در سوزاندن چربی بسیار کارآمد می‌شود.
در چنین شرایطی، بدن ما می‌تواند در کبد، چربی‌ها را به «کتون» تبدیل کند که به‌مثابه سوخت برای مغز است. 

رژیم‌های کتوژنیک به کاهش قند و سطح «انسولین» خون کمک می‌کنند و به‌همین خاطر برای افراد مبتلا به دیابت، به شدت مطلوب هستند.
متخصصان علوم تغذیه چهار نوع رژیم کتوژنیک را به رسمیت می‌شناسند که از میان آن‌ها، در مورد رژیم استاندارد از همه بیشتر مطالعه شده است.

کتوزیس چیست؟

کتوزیس یک مرحله متابولیکی است که در آن، بدن به‌جای سوزاندن کربوهیدرات برای تامین انرژی مورد نیاز خود، چربی می‌سوزاند. این زمانی اتفاق می‌افتد که شما مقدار کربوهیدرات ورودی به بدن خود یا همان «گلوکز» را که سلول‌های بدن از آن به‌ عنوان منشا انرژی استفاده می‌کنند، محدود کنید.

دنبال کردن یک رژیم غذایی کتوژنیک، بهترین راه برای ورود بدن به مرحله کتوزیس است. این رژیم غذایی یعنی کل میزان کربوهیدرات مصرفی خود را در روز به حدود ۲۰ تا ۵۰ گرم برسانید و به جای آن، گوشت، ماهی، تخم‌مرغ، آجیل، روغن زیتون و آووکادو بخورید.

هم‌چنین مهم است که حواس‌تان به میزان مصرف پروتئین هم باشد. این به خاطر آن است که پروتئین می‌تواند در بدن ما به گلوکز تبدیل شود و این یعنی خروج بدن از مرحله کتوزیس و چربی سوزی.

رژیم غذایی «فستینگ» یا همان «روزه‌داری» متناوب نیز می‌تواند به شما کمک کند که زودتر وارد مرحله کتوزیس شوید.

مهم‌ترین نشانه ورود شما به مرحله کتوزیس، تشنگی بیشتر، خشک‌شدن دهان، کاهش اشتها و تکرر ادرار است. البته اگر بتوانید هزینه‌های آن را تامین کنید، می‌توانید از طریق آزمایش‌های مختلفی مانند آزمایش خون، ادرار و تنفس، میزان کتون‌های تولید شده در بدن خود را بسنجید و از این‌ که وارد مرحله کتوزیس شده‌اید، اطمینان حاصل کنید.

رژیم کتو به کاهش وزن و بهبود سلامت عمومی کمک می‌کند

بنا بر نظر برخی متخصصان علوم تغذیه، رژیم کتوژنیک راه کارآمدی برای کاهش وزن و کم‌کردن عوامل خطر بیماری‌های مزمن مربوط به سبک زندگی است. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که رژیم کتو درست به اندازه رژیم‌های کم‌چربی، کارآمد هستند.

در این رژیم غذایی لازم نیست مدام کالری‌ها را بشمارید. در تحقیقی که در سال ۲۰۱۹ انجام شده، مشخص شده است افرادی که رژیم غذایی کتو را دنبال کرده‌، نسبت به افرادی که رژیم با کالری محدود گرفته‌اند، به طور میانگین ۹۰۰ گرم بیشتر وزن کم کرده‌اند.
این تحقیق هم‌چنین می‌گوید افرادی که کتو را دنبال می‌کنند، «تری‌گلیسیرید» و فشار خون «دیاستولیک» یا کوچک آن‌ها پایین می‌آید و از خطر تخریب ارگان‌های بدن در امان هستند.

تحقیق دیگری نیز که ۳۴ نفر بزرگ‌سال را با رژیم غذایی کتو مورد بررسی قرار داده بود، می‌گوید نسبت به افرادی که رژیم کم‌چربی گرفته‌اند، پنج برابر بیشتر وزن کم کرده‌اند. 

این تحقیق هم‌چنین می‌گوید افزایش کتون در خون به کاهش قند خون و تنظیم میزان انسولین در آن منجر می‌شود که برای جلوگیری و کنترل دیابت نوع دوم بهترین راه‌کار است.

رژیم کتو خطرناک است

در مقابل افرادی که رژیم کتوژنیک را نجات‌بخش می‌دانند، متخصصانی نیز هستند که معتقدند این رژیم برای افرادی که مشکلات کلیه، کبد، قلب و حتی کسانی که دیابت شدید دارند، خطرناک است. 

«یو‌اس نیوز اند ورلد ریپورت» که یک رسانه قدیمی امریکایی در زمینه اخبار و جریان‌های جهانی است، در گزارش مربوط به رژیم غذایی خود در سال ۲۰۲۰، رژیم کتوژنیک را یکی از ناامن‌ترین و بدترین انواع رژیم‌ها دانسته و گفته بود که نظرات مثبت کاربران در شبکه‌های اجتماعی درباره این رژیم به معنای علمی بودن آن نیست. 

این هفته‌نامه با بررسی معیارهای مختلفی، از جمله امکان رعایت رژیم، موفقیت رژیم در کاهش وزن کوتاه‌مدت و بلندمدت، برآورده کردن نیازهای تغذیه‌ای بدن انسان، امن بودن و میزان کارآمدی آن در جلوگیری از احتمال ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی و عروقی، به رژیم کتو در همه این زمینه‌ها نمره پایینی داده بود. 

این گزارش که توسط چندین متخصص تغذیه نوشته شده بود، رژیم کتو را به‌خاطر این‌ که حاوی مقادیر بالایی چربی است، برای سلامت قلب و عروق مضر دانسته بود.

دکتر «لارن مک‌نیل»، دکترای علوم تغذیه در انتاریو کانادا می‌گوید: «این رژیم به طرز خطرناکی مواد غذایی که ما دهه‌ها است می‌دانیم بسیار مفید هستند، مانند میوه، غلات و نان‌های سبوس‌دار و سبزیجاتی مانند سیب‌زمینی و هویج را از غذای ما حذف می‌کند و این بزرگ‌ترین ریسک این رژیم غذایی است.»

او هم‌چنین در گفت‌وگویش با «گلوبال نیوز» اضافه می‌کند: «برخی از سالم‌ترین ملت‌هایی که ما در دنیا می‌شناسیم، میوه و سبزیجات را به وفور در رژیم غذایی خود دارند و هیچ تحقیقی که بگوید قطع مصرف این مواد غذایی یا کاهش شدید آن‌ها به سلامت قلب و عروق کمک می‌کند، وجود ندارد.»

به اعتقاد دکتر «دیوید جنکینز»، پزشک متخصص تغذیه کانادایی نیز تنها موردی که پزشکان ممکن است رژیم کتو را تجویز کنند، در بیماری صرع کودکان است.
او در این باره توضیح می‌دهد: «شواهدی وجود دارد که اگر داروها در کاهش حملات صرع کمک نکنند، رژیم کتو در کودکان مبتلا به این بیماری می‌تواند موثر باشد؛ ولی آن‌هم فقط در شرایط کنترل‌ شده و تحت نظر پزشک است.»