ایران و سه پیشنهاد مذاکره در نیویورک

آقای مکرون، گرفتی ما رو؟، (ایران و سه پیشنهاد مذاکره در نیویورک)

در همان کارزار انتخاباتی آمریکا این تصور (و توهم) در تهران قوی بود که ترامپ چون تاجر است با او بهتر می‌توان کنار آمد و ای کاش که او پیروز انتخابات بشود.

ترامپ که انتخاب شد، ولی در لفاظی و اظهارات سیاسی‌اش علیه برجام و علیه جمهوری اسلامی کم نگذاشت. به خصوص ماه‌های اول ریاست جمهوری او که با ریاست مایکل فلین، چهره تندرو مرتبط با برخی گروه‌های اپوزیسیون ایران، بر شورای امنیت ملی آمریکا همراه بود این رویه و رویکرد برجستگی داشت. فلین ولی به زودی برکنار شد و تیم دور و بر ترامپ را کسانی گرفتند که میانه‌روتر بودند، از جمله مثلا مک مستر، جیمس متیس یا تیلرسون. این گونه بود که گرچه لحن ترامپ در ظاهر تغییری نکرد و یکی از سخنرانی‌های تندش را هم در مجمع عمومی سازمان ملل در مهر ۱۳۹۶ یعنی همزمان با حضور حسن روحانی در آن مجمع انجام داد، ولی هنوز فکر بیرون‌آمدن از برجام کاملا جدی نبود و خود ترامپ هم، حالا معلوم شده که ملهم از «شم تجاری» خود، از طریق مکرون به روحانی و خامنه‌ای پیشنهاد مذاکره داده است.

در شرحی که دیروز نشریه نیویورکر در این باره نوشته مکرون مامور انتقال این پیشنهاد به روحانی می‌شود. روحانی و ظریف تعجب می‌کنند و در پاسخ می‌گویند که همین دیروز ترامپ آن سخنرانی تند و تیز را از تریبون سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی کرد. من (روحانی) با اوباما که در همین نیویورک گفت‌وگوی تلفنی کردم، در تهران با قهر و غیظ روبرو شدم، در حالی که اوباما در سخنرانی‌اش در مجمع عمومی سازمان ملل حرف تندی هم علیه ایران نزده بود، حالا با این حرف‌هایی که ترامپ دیروز زده هر واکنش مثبتی از سوی ما نسبت به پیشنهاد او در تهران کار دستمان خواهد داد و بیشتر مشمول قهر و غیظ خواهیم شد. و شاید هم شما آقای مکرون ما رو گرفتی.

القصه فرصت آن دیدار و مذاکره قبل از آن که دولت ترامپ از برجام خارج شود از دست رفت.

مهر سال بعد (سپتامبر ۲۰۱۸) که دوباره ترامپ و روحانی برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک بودند، کاخ سفید در تصرف جان بولتون و مایک پمپئو است و مایک پنس هم که در مواضع نسبت به جمهوری اسلامی از آنها کم ندارد، کماکان حی و حاضر است. و ۴ ماه پیش‌تر (ماه مه ۲۰۱۸) هم ترامپ دیگر خروج از برجام را اعلام کرده است. در چنین شرایطی (جمع‌شدن تندروها در کاخ سفید و بیرون‌آمدن رسمی آمریکا از برجام) مکرون هم که در نیویورک است از ترامپ می‌پرسد که من تا ساعاتی دیگر با روحانی دیدار دارم. آیا پیغامی برای او دارید. و ترامپ پاسخ می‌دهد که دیگرنه، بذار بکشند و زیر تحریم بروند. تحریم‌ها هم از دو ماه بعد (نوامبر ۲۰۱۸) به طور جدی شروع شدند.

۹ ماه بعد از این پاسخ منفی ترامپ به مکرون و ۷ ماه پس از شروع تحریم‌ها، حالا ظریف در نیویورک است و همه سیگنال‌های کم‌سابقه‌ای که می‌فرستد نشانه‌هایی از اعلام آمادگی برای مذاکره و لابد، احساس خطر از فشاری است که دارد به اقتصاد ایران از رهگذر تحریم‌ها وارد می‌شود. اگر پیام ظریف بگیرد و مذاکره‌ای هم شکل بگیرد در شرایطی نامساعد خواهد بود‌، شرایطی برآمده بر بستر از دست‌دادن فرصت‌ها، چه فرصت دوران اوباما که نکردند که از برجام فراتر بروند و مسائل دیگر هم، از جمله با تغییر در سیاست منطقه‌ای تهران، حل کنند و چه فرصت از دست‌رفته واکنش مثبت ولو مشروط به پیشنهاد مذاکره ترامپ که مکرون حاملش بود، قبل از لغو برجام و شروع تحریم‌ها.

جمهوری اسلامی ظاهرا در کژروی‌ها در سیاست‌ و تدبیر و رساندن بحران‌ها به اوج و حل آنها در دقیقه ۹۰ و در شرایطی نامساعد و نیز، در از دست دادن فرصت‌ها «استادی تمام عیار» است، «مقام و مرتبه‌ای» که کم به منافع ملی ایران آسیب نرسانده است.