آیا واردات کالاهای بشردوستانه سخت‌تر از فروش نفت تحریم‌شده ایران است؟

فرامرز داور

پس از انتشار سازوکار وزارت خزانه‌داری و وزارت خارجه آمریکا برای تجارت اقلام بشردوستانه با ایران که شفافیت مالی و اقدامات احتیاطی را در معامله با جمهوری اسلامی افزایش می‌دهد «محمدجواد ظریف»، وزیر امور خارجه ایران از این دستورالعمل انتقاد کرده و گفته این وضع واردات دارو را توسط جمهوری اسلامی ایران هدف قرار داده است.

او در توییتر خود نوشته «برخلاف ادعاهای فریبکارانه، مقررات جدید ایالات‌متحده، تروریسم اقتصادی علیه مردم عادی ایران را تشدید می‌کند. «پومپئو»، وزیر امور خارجه آمریکا، پیش‌تر این توهم را بر زبان آورده است که مردم ایران اگر می‌خواهند چیزی برای خوردن داشته باشند، باید در برابر ایالات‌متحده تسلیم شوند. اکنون، وزارت خزانه‌داری آمریکا، نه‌فقط غذا، بلکه واردات دارو توسط ما را هدف قرار داده اس..»

هفته گذشته آمریکا با متهم کردن جمهوری اسلامی ایران به پشتیبانی مالی از تروریسم و پول‌شویی، گفته بود دستورالعمل وزارت خارجه و وزارت خزانه‌داری برای معاملات کالاهای بشردوستانه با ایران برای اطمینان از این است که این معاملات به‌عنوان پوششی برای فعالیت‌هایی چون توسعه برنامه موشک‌های بالستیک استفاده نشود. ایران، مقررات بین‌المللی مبارزه با پول‌شویی و مقابله با تامین مالی تروریسم را نپذیرفته و به همین دلیل، همکاری بانک‌های بزرگ بین‌المللی با این کشور از بیم پول‌شویی با کندی و سختی انجام می‌شود.

دارو و لوازم پزشکی به همراه غذا و اقلام کشاورزی که اصطلاحا به آن «کالاهای بشردوستانه» می‌گویند باید از تحریم‌های ایران معاف باشند. آمریکا گفته کالاهای بشردوستانه را از تحریم‌های ایران خارج کرده اما در مواردی ایران به نام خرید دارو و غذا، سعی کرده تحریم‌های ایالات‌متحده را دور بزند.

به‌تازگی وزارت دادگستری آمریکا بانک «هالک» در ترکیه را متهم کرده که به بهانه خرید دارو و غذا برای ایران، پول نفت و گاز صادراتی جمهوری اسلامی ایران به ترکیه به ارزش ۲۰ میلیارد دلار به طلا تبدیل کرده درصورتی‌که از اساس برای خرید داور و غذا به چنین تبدیلی نیاز نبوده است.

بر اساس کیفرخواست وزارت دادگستری ایالات‌متحده علیه بانک هالک، این تبدیل پول نفت و گاز به طلا باهدف تسهیل در معامله مواد غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی انجام‌شده اما سرانجام چنین معامله‌ای هم صورت نگرفته چراکه بهانه‌ای برای دور زدن تحریم‌ها بوده است.

پیش‌ازاین، در مواردی ارز دولتی تخصیص داده‌شده برای واردات دارو و لوازم پزشکی که با قیمت پایین‌تری در اختیار واردات کنندگان قرار می‌گیرد، برای واردات کالاهای لوکس یا لوازم برقی و حتی کاغذ سیگار استفاده شده بود.

چنین وضعی فساد مالی گسترده در ایران و سواستفاده از امکانات ملی ناشی از رانت‌های دولتی را نشان می‌دهد. افراد حتی از سودجویی از ارز دولتی دارو در شرایط تحریم نگذشته‌اند و در اقدامی دیگر برای دور زدن تحریم‌ها، به نام واردات دارو پول نفت و گاز صادراتی ایران به طلا تبدیل شده است.

ایران پس از دور جدید تحریم‌های آمریکا اعلام کرده بود که در تولید نزدیک به ۷۰ درصد دارو و مواد اولیه آن به خودکفایی رسیده است. تحریم‌های آمریکا واردات دارو و مواد اولیه آن را دشوار کرده اما قاعدتا واردات کالاهای بشردوستانه به ایران و سی درصد کسری مواد اولیه داروی موردنیاز - خصوصا از کشورهای اروپایی- نباید سخت‌تر از فروش نفت تحریم ایران باشد که آمریکا گفته در پی به صفر رساندن آن است اما مقام‌های جمهوری اسلامی ایران گفته‌‌اند «راه‌های زیادی» برای انجام آن پیدا کرده‌اند.