اسرائیل:‌ «اینجا سرزمین من هم هست. هر چند که عرب باشم.»

یکی از مساجد در بندر اسرائیلی یافا.

اسرائیل تنها دموکراسی منطقه است. این حرفی است که بارها تکرار می شود و رهبران اسرائیل آنرا مهمترین وجه تمایز خود از دیکتاتوری های اطراف می دانند. نظام سیاسی اسرائیل از بدو تولد بر پایهء دموکراسی های غربی بنا شده و شباهت های زیادی با آنها دارد. اما همهء ساکنان این دموکراسی لزوماً برابر نیستند. بطور مشخص غیر یهودیان، بخصوص اعراب مسلمان و مسیحی، که یک پنجم  جمعیت کشور را تشکیل می دهند، در موقعیت متفاوتی قرار دارند.

در ملاقات با «رولا دیب» یکی از فعالان حقوق بشری در حیفا، او گفت در خیلی مواقع بعنوان یک عرب، بخاطر برخورد تبعیض آمیز دستگاههای دولتی و رفتار نژادپرستانهء گروهای یهودی افراطی، احساس بیگانگی می کند. «دیب» یکی از مدیران سازمان «شوتفوت- شراكة» است که مجموعه ایست از گروه های غیر دولتی که برای دفاع از حقوق اقلیت ها در اسرائیل فعالیت می کند. او افزود با وجود اینکه پارلمان این کشور در ۱۹۹۲ «قوانین اولیه» را بتصویب رساند و حق زندگی، آزادی و مالکیت همهء شهروندان را تضمین کرد، اجرای آن بدون اشکال نبوده است. طبق گزارش این سازمان، «اگر یهودی بدنیا نیامده باشی و زبان مادری ات عربی باشد، ممکن است در زمینه های مختلف مانند بازار کار، بورسیه، مسکن، بازرسی امنیتی، خدمات و غیره با چهرهء زشت نژادپرستی مواجه شوی.»

«دیب» گفت هر وقت بعد از مسافرت به خارج به اسرائیل برمی گردد مأموران امنیتی فرودگاه تل آویو با او رفتار «ویژه ای» دارند. آنها از اسمش می فهمند که عرب است و او را مورد بازجویی قرار می دهند. این رفتاری است که اعراب اسرائیلی با آن آشنایی دارند، گویی عرب بودن بخودی خود یک مسئله امنیتی است.  در این کشور سربازی برای همه اجباری است، اما اعراب مسلمان و مسیحی معمولاً به خدمت احضار نمی شوند چون به وفادرای آنها اعتماد نمی شود.

این عدم اعتماد ناشی از جنگ ها و تنشهایی است که از بیش از ۶۰ سال ادامه داشته و این کشور را بشدت نسبت به مسائل امنیتی حساس کرده بگونه ای که در موارد مختلف اشکالی در تبعیض علیه اعراب نمی بیند و آنها را بچشم بیگانه نگاه می کند. وقتی در این مورد از یک یهودی سؤال کردم او در جواب گفت: «خب البته. چه انتظاری داری؟ آنها مخالف ما هستند.» مشکل این طرز تفکر این است که همهء فلسطینی ها، حتا آنهایی که در اسرائیل بدنیا آمده اند و زندگی می کنند، دشمن بالقوه محسوب می شوند. از طرف دیگر شهروندان عرب احساس می کنند با ایجاد کشور اسرائیل نه تنها سرزمین و ملیت خود را از دست داده اند بلکه حتا در سایه دموکراسی از حقوق یکسان برخوردار نشده اند.

بر اساس گزارش سازمان حقوق بشر عرب در اسرائیل، عدم پذیرش اعراب برای خدمت سربازی موجب شده است که از تسهیلات آموزشی و مسکن و نیز امکان کار در دستگاههای دولتی محروم شوند. یهودیان بعنوان اکثریت تشکیل دهندهء «کشور یهود» از مزایای خاصی برخوردارند که شامل حال بقیه نمی شود. هر یهودی حق دارد به اسرائیل مهاجرت کند اما اقوام خارج نشین اعراب فلسطینی، نه. اگر شهروندان اسرائیلی با فلسطینی های ساکن مناطق اشغالی ازدواج کنند به همسران آنها اجازه اقامت در اسرائیل داده نمی شود.

به اعتقاد این سازمان یکی از مشکلات این است که در «قوانین اولیه» برابری شهروندان یک اصل محسوب نشده و تاکید بر یهودی بودن کشور طبیعتاً زمینه تبعیض علیه دیگران را فراهم می کند. موارد بسیاری هست که میزان بودجه و کیفیت امکانات شهری، از قبیل مدارس و حمل و نقل عمومی، در مناطق عرب نشین در مقایسه با مناطق یهودی نشین یکسان نیست. به شهرها و روستاهای عرب نشین تقریباً هیچوقت اجازه توسعه و ساختمان سازی در زمین های خالی حومه داده نمی شود. در ۱۹۹۸ بیش از ۴۲۰ منطقه در اسرائیل برای عمران و توسعه در نظر گرفته شد که در میان آنها فقط ۴ منطقه عرب نشین بودند. همچنین در دانشگاههای این کشور تبعیض علیه اساتید عرب مورد انتقاد قرار گرفته. «هاآرتز» یکی از مهمترین روزنامه های این کشور در اوایل این ماه گزارش داد که هیچ یک از ۱۰۸ عضو آکادمی علوم اسرائیل عرب نیستند و این در کشوری که ۲۰ درصدش عرب هستند سؤال برانگیز است.

دموکراسی حداقل این آزادی را تضمین کرده که اعراب برای مبارزه با تبعیض و بهبود جایگاهشان در اسرائیل به مبارزه سیاسی و مدنی روی آورند. در حال حاضر ۱۲ نفر از اعضای پارلمان عرب هستند که همراه با نمایندگان چپگرای یهودی برای دفاع از حقوق اقلیت ها تلاش می کنند. علاوه بر این گروه های غیر دولتی متعددی مشغول فعالیتند - از جمله آنهایی که از وکلا تشکیل شده و در دادگاه ها با استناد به قوانین موجود به دادخواهی می پردازند. گروههای مدنی موارد نقض حقوق بشر و تبعیض علیه اعراب را گزارش می دهند و مستقیماً با مقامهای دولتی و شهری بحث و مذاکره می کنند -- حتا در موارد ظاهراً جزیی که به هر حال می تواند بر زندگی روزمره تأثیر بگذارد. به عنوان مثال «دیب» گفت یکی از تلاشهای او و دیگر فعالان مدنی که اخیراً پس از مذاکره با بخش حقوقی وزارتخانه مربوطه نتیجه داد اضافه کردن اسامی و جملات عربی به علائم شهری و راهنمایی در سیستم راه آهن اسرائیل بود. او گفت باورش نمی شد که مدتی بعد از این مذاکرات یک روز به ایستگاه راه آهن رفت و اسم «القدس» را به عربی در کنار «اورشلیم» به عبری دید.

فعالان مدنی راه دشوار و درازی در پیش دارند. اما چاره ای جز تلاش مستمر نیست. «دیب» گفت: «اینجا سرزمین من هم هست. هر چند که عرب باشم.»