روابطی برای وقت‌گذرانی؛ رابطه‌های شکل‌گرفته در فضای مجازی چه قدر قابل اعتماد هستند؟

آیدا قجر

هرهفته، ساعت هشت و ۳۰ دقیقه شب به وقت ایران، «شهرزاد پورعبدالله»، روان‌درمان‌گر در گفت‌وگوی زنده در صفحه اینستاگرام «ایران‌وایر» درباره یکی از مسایل مربوط به «سلامت روان» صحبت می‌کند. در هفته‌های پیش چند الگوی رابطه را بررسی کردیم؛ «روابط مبتنی بر نیاز»، «هویت‌یابی»، «روابط ازپیش‌ نوشته شده»، «روابط صمیمی» و «روابط امن». سپس به دو گروه از «روابط گذرا» با دو زیرشاخه «التیام‌بخش» و «تجربی» پرداختیم. این هفته درباره روابطی صحبت کردیم که در گروه «گذرا» قرار دارند و بر اساس «وقت‌گذاری» تعریف می‌شوند. هم‌چنین در ادامه معرفی این دسته از روابط، به روابطی پرداختیم که در فضای مجازی شکل می‌گیرند.

آن‌چه در ادامه می‌خوانید، خلاصه‌ای از برنامه این هفته سلامت روان است.

***

روابطی که برای «وقت گذاری» شکل می‌گیرند، چه ویژگی‌هایی دارند و چه قدر می‌توانند دوام داشته باشند؟ روابطی که در فضای مجازی شکل می‌گیرند چه‌طور؟ آیا می‌توان به این روابط اعتماد کرد؟ چه نشانه‌هایی می‌توانند به ما هشدار دهند که طرف مقابل در این رابطه جدی نیست و صرفا وقت‌گذاری می‌کند؟

الگوی دیگری از روابط که در دسته گذرا تعریف می‌شوند، بر اساس وقت‌گذرانی شکل می‌گیرند. این نوع روابط چه ویژگی‌هایی دارند؟

• بخشی از افرادی که در ابزارهای اجتماعی دنبال همراه و همسر می‌گردند، نمی‌‌خواهند تنها باشند و دنبال ماجراجویی هستند و این که زمانی را با کسی بگذرانند. در عین‌حال، شرایط این‌که واقعا بخواهند وارد رابطه متعهد مسوولانه شوند، برایشان مهیا نیست. مسوولیت‌ها متفاوت هستند. معمولا خیلی اوقات آقایان چون ساعت بیولوژیکی ندارند و فکر می‌کنند زمان دارند، وارد روابط آن‌لاین می‌شوند و برای زنان سوال ایجاد می‌شود که مرحله بعدی چیست.

ساعت بیولوژیکی یعنی چه؟

• زنان برای بچه‌دار شدن و تشکیل خانواده دادن، محدودیت سنی و زمانی دارند. معمولا بعد از ۳۵ سال به بعد شانس فرزندآوری آن‌ها کم‌تر می‌شود و اغلب بعد از سن ۴۲ سالگی خیلی‌ها فکر می‌کنند انرژی بچه‌دار شدن ندارند. زنانی که به دلیلی کار و تحصیل وقت بچه‌دار شدن ندارند، در اروپا تخمک‌ها را فریز می‌کنند که پروسه سختی دارند و هزینه‌بر است. اما مردها این استرس را ندارند و فکر می‌کنند زمان دارند. برای همین وقتی وارد رابطه می‌شوند، انگار دو نفر می‌خواهند از تنهایی خود فرار کنند. به همین دلیل معمولا زنان بعد از مدتی سوال برای‌شان ایجاد می‌شود که بعد از شش ماه، قرار است چه‌کار کنند و چه هدفی این رابطه دارد. این‌جا مشکل ایجاد می‌شود؛ یعنی انتظار یکسانی از رابطه ندارند.

رابطه وقت‌گذرانی آگاهانه انتخاب می‌شود؟

• بعضی آگاهانه و برخی هم وقتی با جدی شدن رابطه مواجه می‌شوند، سوال پیش برایشان می‌آید که اگر این فرد قرار است پدر یا مادر فرزندان ما باشد، این اتفاق می‌افتد؟ در این روابط، افراد وابستگی عاطفی خواهند داشت و کارهای مشترک می‌کنند و وقت خود را با هم می‌گذرانند. شاید بعضی اوقات مردان به این روابط طولانی‌مدت نگاه نکنند. این روابط چون تداوم دارند، رابطه عاطفی قوی‌تر می‌شود یا ممکن است بارداری رخ دهد که به ناچار تشکیل خانواده می‌دهند و ازدواج می‌کنند و شرایط تغییر می‌کند. در بسیاری اوقات اما شاید پروژه هر دو نفر نیست.

ممکن است در این روابط، یک طرف محتوایی به دیگری بدهد که غلط‌انداز باشد و طرف مقابل را دچار سردرگمی کند؟

• همیشه گفته‌ام انسان‌ها برای این‌که به خود امید بدهند، دنبال علایمی می‌گردند که امیدوارکننده‌اند. قطعا اگر درست نگاه کنیم، علایمی در روابط وجود دارد که گویای عدم تداوم رابطه است اما ذهن ما دنبال چیزهایی می‌گردد که امنیت به ما بدهد؛ مثلا اگر من را دوست نداشت، شب تا صبح در بیمارستان کنارم نمی‌ماند یا فلان روز مشکل داشتم، کمک نمی‌کرد. ذهن ما تمایل دارد که بتوانیم از آن‌چه می‌بینیم، برای احساس آرامش و امنیت برداشت کنیم. در حالی‌که طرف مقابل ممکن است چنین نباشد. یک‌سری مردها فکر می‌کنند طرف مقابل ویژگی‌های مطلوب آن‌ها را ندارد، عاشق نیستند اما از آن‌ها خوش‌شان می‌آید، سکس خوبی دارند، با هم مسافرت می‌روند و خوش‌ می‌گذرانند ولی از نظر خانوادگی ممکن است مورد قبول نباشند یا خیلی اوقات فاصله سنی‌ها خاستگاه را متفاوت می‌کنند. یک مرد ۳۰ ساله و زنی ۴۰ ساله وارد رابطه شده‌اند و فشارهای خانوادگی هم افزوده شده است و احتمال دارد این رابطه به جایی نرسد.

این علایم رفتاری آگاهانه هستند؟ اگر آگاهانه باشند، آیا فریب‌کاری توصیف می‌شوند یا مثلا در حین سکس، افراد ممکن است محتوای عاشقانه به هم بگویند که در شرایط غیر رابطه جنسی، آن را بی‌محتوا بخوانند؟

• می‌تواند آگاهانه یا لحظه‌ای باشد. برخی انسان‌ها می‌دانند برای نگه داشتن طرف مقابل چه بگویند. گاهی هم لحظه‌ای با هم رابطه قوی دارند و طرف ناگهان بگوید دوست داشتم با هم ازدواج کنیم یا با هم بچه داشته باشیم اما ممکن است برای همین لحظه باشد و طرف وقتی به دنیای واقعی خودش برگردد، چنین حرفی نزند. پیشنهاد نیست بلکه حرفی است که بر اساس نزدیکی گفته می‌شود.

خب این روابطی که دارید تشریح می‌کنید، چه آسیبی می‌توانند برای افراد درگیر رابطه به همراه داشته باشند؟

• آن‌چه ۱۵ سال قبل برای افراد خجالت‌آور بود که بگویند آن‌لاین آشنا شده‌ایم، در شرایط فعلی جا افتاده و طبیعی است. در آن زمان، شناخت حضوری امنیت می‌داد اما متاسفانه این امکانات در شرایط فعلی میسر نیست. این افراد در محیط‌های مشترک آشنا می‌شدند و از نظر جغرافیایی، دوری وجود نداشت. ممکن بود البته فردی خارج از ایران بود و خانواده‌ها همسر را از داخل کشور مشخص می‌کردند. اما باز هم یک محیطی بود که آشنا شوند. خیلی از این روابط هم البته به خاطر این‌که از روی عدم شناخت بودند، به جایی نیانجامیدند و به طلاق‌های دردناکی ختم شدند. انتخاب در شرایط فعلی بیشتر برعهده خود افراد است. گروهی از انسان‌ها در شبکه‌های اجتماعی هم‌دیگر را پیدا می‌کنند. اما الان با گسترش شبکه‌های اجتماعی، پیدا کردن سابقه افراد هم سخت نیست. این مساله، یک خوبی دارد که افراد می‌توانند شاید فرد مناسب‌تری برای خود پیدا کنند. اگر در شهرستان بودید قبلا و امکان آشنایی با فرد مناسب با خودتان را نداشتید، اما این دوری جغرافیایی اکنون از بین رفته است.

الان این فاصله جغرافیایی چه قدر می‌تواند روی اعتماد میان افراد تاثیرگذار باشد؟

• به نظرم این مساله به سن افراد برمی‌گردد و تجربه آن‌ها و درس گرفتن از این تجربه‌ها. البته افرادی هم هستند که سن بالایی دارند ولی متاسفانه در رابطه بی‌تجربه هستند و برعکس. بخش دیگر به واقع‌بینی افراد برمی‌گردد. متاسفانه برخی از افراد با این‌که متوجه می‌شوند رابطه‌شان به جایی نمی‌رسد، قدرت پذیرش واقعیت را ندارند و وقت تلف می‌کنند. همیشه می‌گویم وقتی در فضای مجازی آشنا می‌شوید، نباید بعد از چندین ماه هم‌دیگر را تصویری ببینید. افرادی که مشکل دارند، نوشتاری و گفتاری قوی ظاهر می‌شوند ولی از ارتباط تصویری یا حضوری فرار می‌کنند. مراجعه‌کنندگانی داشته‌ام که بعد از چندین ماه رابطه، بهانه قرنطینه کرونا را مطرح می‌کردند تا از مواجهه با طرف مقابل خودداری کنند. در حالی‌که با ماسک می‌توانستند پیاده‌روی کنند. این رفتارها باید سوال‌ برانگیز باشد چون بهانه‌جویی است. در اوایل رابطه آن‌لاین، نباید دو سه ماه طول بکشد تا رویارویی تصویری و حضوری رخ دهد. بعضی اوقات از این آشنایی‌ها روابط خوبی هم شکل می‌گیرد؛ مثلا دو نفر که ۴۰ سال به بالا هستند و شخصیت‌شان شکل گرفته است و می‌دانند چه می‌خواهند، روابط‌ خود را در فضای آن‌لاین پیدا کرده و بچه دارند.

اتفاقا یکی از مخاطبان این برنامه برای‌مان نوشته بود که در سن بالای ۶۰ سال است و از ورود به رابطه در فضای آن‌لاین می‌ترسد.

• چرا باید ترسید؟ اگر کسی سن پایینی دارد، به آن‌ها توصیه می‌کنم به خانه کسی که نمی‌شناسید، نروید. اولین قرارها در اماکن عمومی گذاشته شوند. ممکن است اتفاق‌های خطرناکی در محیط خانه کسی که نمی‌شناسند، رخ دهد. از طرفی، به افراد توصیه می‌کنم سعی کنید در ارتباط‌های آن‌لاین، تصاویری از خودتان نفرستید یا در شرایط خاص فیلم‌برداری نکنید. مراجعه‌کنندگانی داشته‌ام که در چنین شرایطی قربانی باج‌گیری و اخاذی شده‌اند. مخصوصا وقتی رابطه به ارتباط جنسی می‌رسد، مطمئن باشید که محتوایی نمی‌دهید که بعد برایتان دردسرساز شود. زنانی به من مراجعه کرده‌اند که عاشق شده‌ و اجازه فیلم‌برداری و عکس‌برداری داده‌اند و بعدها دچار اضطراب و استرس شده‌ یا هدف آزار و خشونت قرار گرفته‌اند. وقتی دو نفر با هم آشنا می‌شوند، باید فکر کنند که هرکدام از رابطه چه می‌خواهند؛ می‌خواهند تنهایی‌ خود را پر کنند یا وارد رابطه جدی شوند. نشانه‌ها در طول رابطه بیان‌گر قصد طرف مقابل هستند. کسی که می‌گوید من دنبال رابطه جدی هستم، به معنای ازدواج نیست؛ یعنی می‌خواهم کسی را پیدا کنم که با او رابطه جدی داشته باشم و این ترس ندارد. اگر نیستید، از اول واقعیت را بگویید.

حالا اگر این رابطه آن‌لاین، راه دور هم باشد، یعنی طرفین در دو کشور یا دو قاره مختلف باشند، چه‌قدر ریسک‌ دارد؟

• ریسک آن زیاد است. افراد که بعد از چند تماس تلفنی بلیت نمی‌گیرند و به کشور دیگری بروند، پس زمان بیشتری صرف می‌کنند. گاهی بعد از یک سال و دو سال صرف زندگی‌، متوجه می‌شوند رابطه‌ای که توقع دارند، نداشته‌اند؛ مثل قماربازی در کازینو می‌ماند. باخت اول ممکن است چند صد دلار باشد اما زمان بیشتر می‌تواند باخت بیشتری در پی داشته باشد. قبلا ملاقات حضوری آسان‌تر بود اما الان در شرایط کرونا این قرار حضوری دشوارتر شده است. خوبی امکان آن‌لاین این است که با شخصی که با شما متناسب است و در قاره دیگری است، آشنا شوید و گاهی هم روابط خوبی پیش می‌آید اما ریسک‌های خودش را دارد. سال‌ها پیش دختری به اسم «ساناز» با مردی در امریکا به طور آن‌لاین آشنا شده و به آن کشور رفته بود اما بعد از مدتی تحت خشونت خانگی کشته شد. خصوصا وقتی مهاجر هستی یا به اعتبار دیگری به کشوری دیگر می‌روی، استقلال هویت و مالی نداری و آسیب‌پذیری بالا می‌رود. همه این قضایا به ارزیابی ریسک نیازمندند و سنجیدن این که چه چیزهایی مثبت و منفی هستند و دست‌آوردهای‌مان چه خواهد بود. متاسفانه شرایط ایران آن‌قدر سخت است که افراد فکر می‌کنند از این بدتر نمی‌شود. ولی در واقعیت، بدتر از آن هم پیش می‌آید.

آیا آمار مشخصی وجود دارد که نسبت روابط موفق و شکست‌خورده آن‌لاین چه قدر است؟

• من آماری ندیده‌ام اما تمام این سال‌ها با افرادی کار کرده‌ام که در هر سنی این‌گونه وارد رابطه شده‌اند و امکان این مدل روابط هم بیشتر است. به نظر من مشکلی ندارد و فقط فرم عوض شده است. امکانات تغییر کرده‌اند و انتظارات ما در نسبت با تغییر امکانات هم بیشتر شده‌اند. همین الان سایت‌های همسریابی وجود دارند که با پرداخت مبلغی در آن عضو می‌شوید و نمونه‌هایی هم هست که موفق بوده‌اند. اما مثل هر چیز دیگری، نحوه استفاده و سنجیدن آن رابطه مهم است. افرادی هستند که بعد از مدت‌ها تنهایی، از طریق همین سایت‌ها به دنبال همراه می‌گردند اما زود مایوس می‌شوند. این مدل ارتباط توهم می‌دهد که می‌توانیم آدم‌های مناسب‌تر، جوان‌تر، خوشگل‌تر و جذاب‌تر پیدا کنیم و این انتخاب را سخت‌تر کرده است. این مساله ربطی به سن ندارد، کسانی بوده‌اند که در اولین برخورد با هم جفت شده‌ و افرادی هم بوده‌اند که مدت‌ها طول کشیده است تا شخص مورد نظرشان را پیدا کنند.