مهدی نخل احمدی
در چهار دهه حکومت جمهوری‌اسلامی در ایران، اقلیت‌های دینی، قومی و مذهبی با تبعیض‌های گوناگونی مواجه بوده‌اند. برخی از این تبعیض‌ها در قوانین و برخی در تفسیر مسئولان از قوانین و اجرا قابل پیگیری است. با نگاهی گذرا به وضعیت استان‌هایی که جمعیت اقلیت‌ها در آن‌ها بیشتر است و تفاوت سطح توسعه‌یافتگی در آن‌ها به نسبت دیگر استان‌ها، به‌سادگی می‌توان نشانه‌های این تبعیض را مشاهده کرد.
در این قسمت از برنامه لایو اینستاگرامی «ما ایرانیم»، با «سعید دهقان» وکیل دادگستری و حقوق‌دان، درباره این تبعیض‌ها گفت‌وگو کرده‌ایم. «ما ایرانیم» عنوان لایو اینستاگرامی «ایران‌وایر» با موضوع اقلیت‌های مذهبی، دینی و قومی است. این برنامه هر شنبه ساعت ۱۹ به وقت ایران آغاز می‌شود. ایران‌وایر تلاش می‌کند با کمک کارشناسان، تصویر روشنی از آن‌چه در این سال‌ها بر سر اقلیت‌ها آمده، ارائه دهد.
***
آقای دهقان! در قوانین جمهوری‌اسلامی شامل قانون اساسی، قوانین مدنی و جزا وضعیت اقلیت‌ها چگونه است؟
- اولا قوانین ما آن‌گونه که باید باشد نیست و همان حداقل‌ها هم اجرا نمی‌شود. قوانین ما از حقوق یکسان و احترام به اقلیت‌ها صحبت می‌کند و یک‌جاهایی هم می‌گوید منظور ما همه اقلیت‌ها نیستند. در اصول ۱۳ و ۱۴ قانون‌اساسی صحبت از احترام به حقوق اقلیت‌ها هست اما در عمل چنین نیست. در عمل ما شاهد تبعیض آشکار هستیم. مثلا شهروندان بهایی چون اعتقادشان به رسمیت شناخته نمی‌شود، روبه‌رو با تبعیض‌ها و ظلم‌های بسیاری هستند.
شما به اصول ۱۳ و ۱۴ قانون‌اساسی اشاره کردید. اساسا چنین اصلی در قانون اساسی می‌تواند نشانه‌ای از تبعیض و نقض حقوق شهروندی باشد؟
- صددرصد چنین است. اولا در نظر بگیرید که شما از حقوق شهروندی صحبت می‌کنید و نه حقوق بشر. در صورتی که ملاک اصلی در چنین مواردی حقوق بشر هست. یعنی یک مرحله فراتر. شما در هیچ کشور و جامعه‌‌ی آزادی نمی‌بینید که شهروندان خود را در یک گروه یا دین یا مذهب خاص دسته‌بندی کنند. آمریکا رییس‌جمهور رنگین پوست داشته. در اروپا خانم‌ها رییس اغلب دولت‌ها هستند. این نشان‌دهنده فاصله واقعی ما با دیگر جوامع هست.
سوال کاربران: آیا حکومت‌های دینی می‌توانند بر اساس موازین حقوق بشر امروزی قانون وضع کرده و حکومت کنند؟
- در قانون اساسی عنوان نظام «جمهوری‌اسلامی» تعریف شده است. در روزهای اول انقلاب یکی از کسانی که پیش‌نویس قانون اساسی را هم نوشته است، زنده‌یاد «دکتر امیرناصر کاتوزیان» است. ایشان همان موقع در کتاب «گذری بر انقلاب ایران» ثابت می‌کند که جمهوری و اسلامی اجتماع نقیضین هستند. آن زمان این مطلب شنیده نشد؛ اما امروز ما به خوبی آن را متوجه شده‌ایم.
با تمام اشکال‌هایی که در قوانین جمهوری‌اسلامی وجود دارد، اما در برخی موارد صحبت از حقوق برابر هست. اما در عمل چنین مساله‌ای را ندیدیم. آیا اراده فراقانونی در این امر دخالت دارد یا نتیجه‌ی اجرای همین قانون به چنین شرایطی منجر شده است؟
- هر دو. اشکال مهم در قانون این هست که دین را غالب کرده‌ایم. در این شرایط شهروندان را دسته‌بندی و درجه‌گذاری می‌کنیم. مثلا شورای نگهبانی که باید از قانون‌اساسی مراقبت کند، وظیفه‌ی خود را حمایت از شریعت می‌داند. مثلا در اصل ۲۰ همه شهروندان را برابر دانسته ولی تاکید می‌کند با رعایت موازین اسلامی. یعنی قانون اسلام را بر همه تحمیل می‌شود. بخش دوم فراقانونی هست. در پایان اصل ۱۰۷ قانون اساسی گفته شده که رهبر هم در برابر قانون با بقیه شهروندان برابر هست. اما همه می‌دانند که اصلا چنین نیست. توهین به رهبری ذیل توهین به مقدسات دسته‌بندی می‌شود. این یعنی فرای قانون هم ما اراده‌ای برای تبعیض وجود دارد.
سوال کاربران: من از باورمندان به دین بهایی در ایران هستم. جمهوری‌اسلامی برخی از کنوانسیون‌های بین‌المللی در رابطه با حقوق بشر را امضا کرده است. آیا می‌شود با استناد به این قوانین در قوه قضاییه شکایتی را مطرح کرد؟
- در ماده ۹ قانون مدنی تمام معاهدات بین‌المللی که جمهوری اسلامی به آن‌ها پیوسته در حکم قوانین داخلی هستند. در طول سال‌هایی که من کار کردم، فقط دو مورد دیدم که این قوانین رعایت شده‌اند. البته آن‌ها هم مربوط به اقلیت‌ها نبود. مربوط به حقوق خصوصی افراد بود. من متاسفانه موردی سراغ ندارم که با ارجاع به این قوانین بین‌المللی حکمی صادر یا نقض شده باشد.
آیا اساسا بدون داشتن یک قوه قضاییه مستقل می‌توان انتظار داشت که عدالت در یک جامعه اجرا بشود؟
- قطعا نه، اگر در یک نظام سیاسی، همه ارکان و ابعاد آن نظام هم اشکال داشته باشد، ما می‌توانیم به آن نظام سیاسی امیدوار باشیم؛ اگر قوه قضاییه سالم و مستقل داشته باشد. معتقدم در همین نظام سیاسی جمهوری‌اسلامی هم با تمام مشکلات، جفاهایی که شده و می‌شود، فسادها و بقیه‌ی مسائل، اگر قوه قضاییه سالم باشد و انتخابی باشد، می‌شود امیدوار بود که اصلاح شود. بدون قوه قضاییه سالم و مستقل هیچ امیدی به اجرای عدالت نیست. همان طور که الان در این سیستم می‌بینیم.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر