آیا استخدام نکردن معلمان بدلیل داشتن لهجه قانونی است؟

سلام؛

چند وقت پیش خبری منتشر شد که کسانی که در صحبت کردن با زبان فارسی لهجه دارند، نمی‎توانند معلم شوند. قبلا هم گفته شده بود افراد دارای معلولیت حق استخدام شدن به عنوان معلم را ندارند. این مسایل چه قدر جایگاه قانونی دارند؟

با سلام؛

در مورد شرط نداشتن لهجه که قطعا می‎توان گفت چنین شرطی خلاف قوانین و اسناد بین‎المللی و حقوق انسانی است. در هیچ یک از مقررات مربوط به استخدام در مورد نحوه صحبت کردن و لحن متقاضی، محدودیتی بیان نشده است.
در مورد افراد دارای معلولیت هم عرض شود که در ماده ۴۲ «قانون مدیریت خدمات کشوری» و همچنین ماده ۲ «قانون گزینش معلمان و کارکنان آموزش و پرورش»، داشتن سلامت جسمانی و روانی و توانایی برای انجام کار مربوطه، از شرایط عمومی استخدام قلمداد شده است. اما در این قوانین اشاره‎ای به این که منظور از توانایی جسمی و روانی چیست، نشده است. تبیین و توضیح این شرط بر اساس آیین‎نامه‌ها و دستور‎العمل‎های داخلی ادارات دولتی خواهد بود. قطعا برای شغلی هم‎چون معلمی نمی‌توان افراد دارای معلولیت ذهنی و یا افرادی که قادر به تکلم و شنیدن نیستند را برگزید. اما از طرف دیگر، نمی‌توان افرادی را که صلاحیت علمی لازم را کسب کرده و توانایی لازم برای تدریس دارند را به بهانه این که صفت جسمی خاصی را دارا نیستند یا این که مثلا از ناحیه پا معلول هستند را از دست‎رسی به شغل معلمی محروم کرد. زیرا در قوانین یاد شده، داشتن صلاحیت روانی و جسمی‌تا حدی لازم دانسته شده است که فرد قادر به انجام شغل مربوطه باشد.
در مورد افراد دارای معلولیت نیز می‌توان گفت اگر معلولی توانایی لازم برای احراز شغلی را داشته باشد، نمی‌توان به دلیل معلولیت، او را از دست‌رسی به آن شغل محروم کرد. معلولیت فقط زمانی می‌تواند باعث محدودیت در دست‌رسی به مشاغل شود که میزان آن به حدی باشد که عقلا انجام آن کار غیرممکن باشد.
در حقوق ایران، قوانینی وجود دارند که تاکید دارند باید امکانات لازم برای معلولان در جهت دست‎رسی به مشاغل فراهم شود. اگرچه می‌توان گفت هنوز لازم است قانون‎گذاران در جهت حمایت از معلولان در دست‎رسی به مشاغل تلاش کنند. بند «ک» ماده ۴ «قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی» که دولت را موظف به فراهم آوردن امکانات لازم برای معلولان در جهت تامین استقلال و خودکفایی و بهبود وضعیت اقتصادی آن‎ها کرده است. طبق بند الف ماده ۷ «قانون جامع حمایت از حقوق معلولان در ایران»، مصوب سال ۱۳۸۳ نیز دولت موظف است که سه درصد از تمامی مشاغل دولتی را به افراد دارای معلولیت  اختصاص دهد. از سوی دیگر، مواد ۲۴ و ۲۷ «کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت» که ایران نیز به آن پیوسته است، دولت‌ها را از هرگونه تبعیض در دست‎رسی افراد توان‌خواه به مراکز تحصیلی، از جمله دانشگاه‌ها و اشتغال به شغل‌های مورد علاقه خود منع کرده است. بنابراین، تبیین شرایط غیرمعقول در استخدام‎های دولتی، از جمله استخدام در آموزش و پرورش و ایجاد محدودیت در دست‎رسی به شغل معلمی‌ توسط آیین‎نامه‌ها و دستورالعمل‎ها، در تعارض با «قانون اساسی ایران» و قوانین عادی و هم‎چنین اصول حقوق شهروندی است.
موفق باشید.