آیا در قوانین ایران، همکاری با رسانه‌های خارج از کشور و یا ارسال خبر به آن‌ها جرم است؟

پاسخ به سوالات حقوقی شهروندان توسط موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل

موسی برزین خلیفه‌لو، وکیل و پژوهشگر حقوقی است که اکنون در ترکیه زندگی می‌کند. این وکیل به سوالات حقوقی از سوی شهروندان و خبرنگاران در بخش‌های مختلف «بازداشت و دستگیری»، «تفتیش و بازرسی منزل»، «ضبط وسایل»، «تحقیقات در مرحله بازپرسی و دادسرا» و «محاکمه در دادگاه بدوی» پاسخ داده است. این پاسخ‌ها براساس قوانین جاری ایران نوشته شده است که در بسیاری از موارد ماموران بازداشت و مسئولان قضایی توجهی به اجرای آن ندارند. بااین حال شناخت و آگاهی شهروندان از قوانین حقوقی می‌تواند در شرایط حساس پشتوانه‌ای برای آنها باشد و ماموران و نهادهای بازداشت‌کننده را وادار به پاسخگویی کند.

پرسش: گاهی خبرنگاران به دلیل ارسال خبر به رسانه‌های خارج از کشور، با اتهاماتی هم‌چون «همکاری با دول متخاصم» و یا «جاسوسی» و امثال آن محکوم می‌شوند. آیا در قوانین ایران، همکاری با رسانه‌های خارج از کشور و یا ارسال خبر به آن‌ها جرم است؟

پاسخ: اولین مساله، مفهوم دولت متخاصم است. عبارت دول متخاصم را نمی‌توان تفسیر موسع کرد. ماده ۵۰۸ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) که مستند قانونی جرم ارتباط با دول متخاصم است، با صراحت گفته که همکاری با دول متخاصم جرم است و از یک تا ۱۰ سال مجازات حبس در پی دارد. عبارت دول متخاصم را باید با توسل به اصل عدم تفسیر موسع از متون کیفری تفسیر کرد. متخاصم به معنای دشمن است. حال آیا می‌توان کشوری را که رابطه سیاسی سردی با ایران دارد، متخاصم دانست؟ به عنوان مثال، کشور آمریکا گرچه رابطه خوبی با ایران ندارد اما آیا در حال جنگ با ایران است؟ متخاصم در این ماده، ناظر به دولت‌هایی است که در حال جنگ با ایران هستند نه این که هر دولتی که مشکلات سیاسی با ایران دارد. در این زمینه، اداره کل حقوقی بین‌المللی وزارت امور خارجه در پاسخ به استعلام قوه قضاییه اعلام کرده است که جز اسراییل، هیچ دولتی با جمهوری اسلامی ایران در حالت تخاصم نیست.
مساله دیگر، فعل مجرمانه این جرم است. همان‌طور که در قانون آمده است، اگر فردی با دولت متخاصمی همکاری کند، مشمول ماده ۵۰۸ قانون مجازات اسلامی خواهد شد. همکاری را نیز نمی‌توان به صورت موسع تفسیر کرد و هرگونه ارتباط مستقیم و غیرمستقیمی ‌را همکاری دانست. همکاری یعنی ارتباط متداوم و هدف‌دار دو طرف با یک‌دیگر. افزون بر این که این همکاری باید برعلیه جمهوری اسلامی انجام شود. بنابراین، صرف مصاحبه با رسانه‌های خارجی و یا ارسال خبر به آن‌ها به هیچ وجه جرم نیست.

ماده ۵۰۸ قانون مجازات اسلامی: هر کس یا گروهی با دول خارجی متخاصم بهر نحو علیه جمهوری اسلامی ایران همکاری نماید، در صورتی که محارب شناخته نشود ‌به یک تا ده سال حبس محکوم می‌گردد.