بیانیه اخیر 117 هنرمند سرشناس عرصه هنرهای تجسمی در مورد ماهیت موزه هنرهای معاصر تهران، بیانگر آسیب های جدی و خسارت های جبران ناپذیری است که در سال های گذشته به خاطر سیاست گذاری های فرهنگی مسئولان وزارت ارشاد بر پیکر هنر مدرن در ایران وارد شده است. این هنرمندان با انتشار بیانیه ای از سیاست های کنونی موزه هنرهای معاصر تهران در قبال خرید آثار جدید هنری انتقاد کرده و با ارائه پیشنهادهایی از مسئولان آن خواسته اند که برای روزآمد کردن موزه به پیشنهادهای آنها توجه کنند. در میان امضاکنندگان این بیانیه، نام چهره های سرشناسی چون امیر اثباتی، فرح اصولی، آیدین آغداشلو، گلی امامی، ابراهیم حقیقی، احمدرضا دالوند، بهرام دبیری، کامبیز درم‌بخش، قباد شیوا، شادی قدیریان، لیلی گلستان، جواد مجابی و مریم مجد دیده می شود.
در این بیانیه به واقعیت هایی اشاره شده که بخشی از آنها نه تنها مربوط به موزه هنرهای معاصر بلکه به سرنوشت هنر مدرن در ایران مربوط است که پس از انقلاب اسلامی، قربانی سیاست های ایدئولوژیک و ضد غربی مسئولان فرهنگی و مدیران هنری جمهوری اسلامی شده است.
به گفته این هنرمندان، از آنجا که موزه هنرهای معاصر تهران، سالهاست که آثار هنرمندان ایرانی و غیر ایرانی را نخریده، دیگر مفهوم «معاصر» بودن خود را از دست داده و تنها به محلی برای برگزاری نمایشگاه های کوتاه مدت و «سفارشی» بدل شده است.
در بخشی از نامه هنرمندان ایران خطاب به مسئولان موزه هنرهای معاصر تهران آمده است: "هدف اولیه این نهاد که در سال 1356 افتتاح شد خرید و گردآوری آثار تجسمی مدرن و روزآمد جهان و نمایش آنها به صورت یک موزه دائمی بود. به همین منظور در آن سال‌ها مجموعه‌ای از آثار هنر مدرن جهانی خریداری شد و گنجینه باارزشی در مالکیت موزه قرار گرفت که اکنون هم اعتبار جهانی و هم ارزش مادی آن افزایشی قابل توجه پیدا کرده است. اما متأسفانه هدف اصلی چنین موزه‌ای در سالهای بعد محقق نشد و موزه هنرهای معاصر تهران در عمل به صورت یک گالری بزرگ برای نمایش‌های کوتاه مدت و بعضاً سفارشی و فاقد کیفیت در آمد."
موزه هنرهای معاصر تهران که در خیابان کارگر شمالی و در جنب پارک زیبای لاله واقع است، یکی از مدرن ترین و زیباترین بناهایی است که قبل از انقلاب در ایران ساخته شد. معمار آن کامران طباطبایی ديبا، آرشیتکت، نقاش، شهرساز و هنرشناس مدرنیست و برجسته ایرانی است که طراح و معمار برخی از بناهای مدرن، زيبا و ماندگاری چون فرهنگسرای نیاوران و فرهنگسرای شفق بوده است. به گفته کامران ديبا، وی برای طراحی بنای اين موزه، از موزه گاگنهايم نيويورک، موزه هنر مدرن (موما) نيويورک، آثار فرانک لويد رايت، معماری خانه های کاهگلی مناطق کويری ايران و بادگيرهای شهرهای يزد و کاشان الهام گرفته است.
این موزه دارای ۹ گالری است که سه گالری آن نمایش‌دهنده آثاری از نقاشان و هنرمندان برجسته بین‌المللی است که جزو دارایی های دائمی موزه و گنجینه آن به شمار می رود. گنجینه ای که شامل بیش از 3000 اثر ارزشمند و منحصر بفرد از هنرمندان برجسته ایران و جهان از جمله کلود مونه، ونسان ون گوگ، پابلو پیکاسو، رنه ماگریت، جکسون پولاک، سالوادور دالی، من ری، اندی وارهول و فرانسیس بیکن است.
این گنجینه که در نوع خود بی نظیر و منحصر بفرد است، با حمایت فرح پهلوی، ملکه سابق ایران و به سفارش کامران دیبا، طراح این موزه خریداری شده است.
هنوز لیستی از گنجینه هنری و دارایی های موزه هنرهای معاصر منتشر نشده است. در بیانیه اخیر هنرمندان ایرانی، همچنین از مسئولان موزه خواسته شده که "مجموع آثار موجود در انبار این موزه از جمله آثار تاریخ عکاسی با تصاویر، مشخصات کامل و اسناد مربوط جهت تسهیل کار محققین و جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده احتمالی، به شکل کاتالوگ و در تارنمای موزه منتشر شود."
این واقعیتی انکارناپذیر است که به رغم ادعاهایی که در زمینه نمایش آثار مدرن در ایران می شود، هنر مدرن ایران ارتباط پیوسته و ارگانیک خود با هنر معاصر غرب را از دست داده است. روزگاری کارهای هنری و نمایشی بسیاری از هنرمندان مطرح جهان به واسطه چهره های بانفوذ و هنر دوستی مثل فریدون هویدا، فرخ غفاری و کامران دیبا در جشن هنر شیراز، موزه هنرهای معاصر و گالری ها و تئاتر های تهران به نمایش درمی آمد و هنرمندان سرشناسی چون اندی وارهول به ایران سفر کرده و از نزدیک با هنرمندان و مردم دیدار و گفتگو می کردند، اما با وقوع انقلاب اسلامی، به دليل فضای فرهنگی و سياسی غرب ستيزانه ايران که هرگونه گرايش به هنر مدرن را غرب زدگی و مخالفت با ارزش های انقلابی و اسلامی می دانست، همه این کارها و فعالیت ها تعطیل شد. تابلوها و آثار گران قیمت هنرمندان برجسته جهان در انبارهای زیرزمین موزه مدفون شد و 22 سال طول کشید تا فضا اندکی عوض شد و به واسطه مدیران فرهنگی آگاه و تحصیل کرده غرب مثل علیرضا سمیع آذر، درِ انبارها گشوده شد و گنج پنهان از زیرزمین موزه به گالری های آن منتقل شد.
اين مجموعه اگرچه از نظر هنری بسیار ارزشمند و گرانبهاست و از نظر نمايش سير تحول هنر مدرن در جهان حائز اهمیت است اما به هر حال کهنه و ناقص است و باید با خرید آثار جدید هنری از هنرمندان شاخص امروز، روزآمد و تکمیل شود. بر اساس بیانیه هنرمندان، "گنجینه موزه در اصل به هنر مدرن اروپا وآمریکا تا دهه 70 میلادی (یعنی از امپرسیونیسم تا پاپ آرت و مینیمالیسم) اختصاص داشته است. حال آنکه اکنون بعد از گذشت نزدیک به 40 سال و ظهور جریان‌های هنری تازه، این گنجینه دیگر معاصر محسوب نمی‌شود.»
به اعتقاد هنرمندان امضا کننده بیانیه، بقای نام «موزه هنرهای معاصر تهران» مستلزم آن است که گنجینه آن با نمونه‌های تازه‌ای از هنر معاصر جهان به روز شود. در غیر این صورت، منطقاً باید نام آن به «موزه هنر مدرن» تغییر یابد.
علیرضا سمیع آذر، رئیس سابق موزه هنرهای معاصر چند سال قبل در مصاحبه ای با من که در بی بی سی منتشر شد، ضمن قبول این کمبودها و نبود برخی هنرمندان و سبک ها در مجموعه دائمی موزه گفت که چهره های شاخصی مثل سزان، موندريان و ماتيس در اين مجموعه غايب اند. همچنین چهره های شاخصی از بين سوررئاليست ها همانند بنيانگذار آن آندره برتون، روبرتو متا، آشيل گورکی، آثاری در اين مجموعه ندارند و از سالوادور دالی هم کار چندان مهمی در اين مجموعه موجود نیست.
به گفته او، اين ها حلقه های مفقوده ای است که مجموعه موزه را عليرغم همه عظمتی که دارد در جامعيت کامل و مطلق اش متزلزل می کند و در صورت وجود آنها می توانست آن را به يکی از کامل ترين مجموعه های هنر مدرن در دنيا تبديل کند.
سمیع آذر در پاسخ به سوال من که به عنوان مدير اين موزه چه کاری برای روزآمد کردن آن و تکمیل حلقه های مفقوده هنری انجام داد، گفته بود: " شما می دانيد که خريد آثار هنرمندان مهم، نه چهره های بزرگی همچون موندريان، کاندينسکی، ماتيس، سزان، يا ون گوگ بلکه چهره های متاخرتری که در سالهای دهه های هشتاد و نود به ظهور رسيدند، نيازمند صرف ارقام دهها ميليون دلاری است. امروز اگر شما بخواهيد از چهره های مهم و متاخری که در اين مجموعه جای ندارند مثل پلکه، ريشتر، بازليتس و کيفر از بين آلمانی ها و همينطور بوری، فونتانا يا جريانات موسوم به آرته پوورا در ايتاليا يا هنرمندان انگليسی مثل لوسين فرويد و فرانک اوئرباخ يا هنرمندان آمريکايی مثل جف کونز و غيره، آثاری را خريداری کنيد حتما به دهها و بلکه صدها ميليون دلار پول احتياج داريد و اين تصميمی بود که به يک اراده بزرگ در عالی ترين سطح کشور ما نيازمند بود."
به گفته این کارشناس هنری، تلاش های او و همکارانش برای تکمیل دارایی های هنری موزه و خرید آثار هنری جدید که بيشتر از طريق نمايندگان مجلس ششم جلو رفته بود، در عمل نتيجه ای نداشته است.
امروز هم با اینکه به نظر می رسد شرایط فرهنگی و اقتصادی برای انجام اين کار یعنی روزآمد کردن موزه هنرهای معاصر و تبدیل آن به یک موزه زنده و فعال، از گذشته نیز نااميد کننده تر است با این حال، هنرمندان ایران در بیانیه خود امید دارند که موزه هنرهای معاصر تهران "با برنامه‌‌ریزی مدبرانه این نهاد باارزش و بی‌همتای ایران، به یک موزه واقعی هنر مدرن- یعنی محل دائمی نمایش آثار یک دوره مشخص از هنر جهان و پژوهش‌های مرتبط با آن- تبدیل شود."
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
ثبت نظر