تهدید لفظی؛ واکنش جمهوری اسلامی به پدافند یکپارچه اسراییل و اعراب

مقامات جمهوری اسلامی در چند سال گذشته پیشنهاد پدافند هوایی مشترک با عراق را مطرح کرده‌اند. آن طرح به جایی نرسید؛ اما در سوی دیگر آرایش منطقه‌ای، قرار شد که اسراییل با کشورهای عربی سیستم یکپارچه پدافند هوایی داشته باشد. جمهوری اسلامی این طرح را تهدیدی علیه خود خوانده است.

حساب توییتری سایت «نورنیوز»، نزدیک به شورای عالی امنیت ملی ایران، در توییت‌هایی به زبان های فارسی، عربی و انگلیسی در واکنش به  طرح یکپارچه‌سازی پدافند هوایی اسراییل و کشورهای عربی تهدید به حمله به «در دسترس‌ترین اهداف» کرده که می‌تواند اشاره به حمله به عربستان سعودی و امارات متحده عربی باشد. 

این تهدید پیش از سفر بایدن به خاورمیانه و پرواز مستقیم «تاریخی» از اسراییل به عربستان در تعارض با مذاکراتی است که ایران با عربستان سعودی مصر و اردن داشته است. 

***

سیستم یکپارچه پدافند هوایی اسراییل و کشورهای عربی چیست؟

 طرح یکپارچه‌سازی پدافند هوایی اسراییل و کشورهای عربی با نام دفاع هوایی خاورمیانه (Middle East Air Defense) با عبارت مخفف «میآد» یا مید (MEAD) با سفر جو بایدن به منطقه به صورت جدی‌تری مطرح شده است. این طرح پیش از این در مذاکرات اسراییل با کشورهای عربی مطرح شده است.

از جمله این طرح در جریان نشست وزرای خارجه اسراییل، آمریکا، امارات متحده عربی، بحرین، مراکش و مصر در فروردین ماه مشهور به نشست نقب مطرح شد.

پس از آن نیز خبر نشست مقامات نظامی آمریکا اسراییل و کشورهای عربی مطرح شد. نشستی که در آن «فرانک مکنزی»، رییس وقت فرماندهی مرکزی آمریکا، «آویو کوهاوی»، رییس ستاد ارتش اسراییل، «فیاض بن حامد الرویلی»، رییس ستاد نیروهای مسلح عربستان سعودی و تعدادی از افسران ارشد نظامی، امارات متحده‌عربی، بحرین، مصر، اردن و قطر شرکت داشته‌اند.

«بنی گانتز»، وزیر دفاع اسراییل، اعلام کرده که این طرح به مرحله عملیاتی رسیده است و سفر جو بایدن آن را تسریع خواهد کرد. 

بر اساس این طرح کشورها به جای استفاده از امکانات فیزیکی مشابه، سیستم‌های دفاع هوایی خود را از طریق ارتباطات الکترونیکی از راه دور هماهنگ می‌کنند. رویترز نیز نوشت که این ایده بر فن‌آوری اسراییلی استوار است.

در اواخر خرداد ماه نیز اعضای دموکرات و جمهوری‌خواه سنا و مجلس نمایندگان آمریکا طرح یکپارچه‌سازی سیستم‌های پدافند هوایی کشورهای خاورمیانه و اسراییل برای مقابله با تهدید هسته‌ای، موشکی وپهپادی ایران را مطرح کرده بودند.

تهدید جمهوری اسلامی به هدف قرار دادن عربستان 

«ناصر کنعانی»، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، طرح یکپارچه‌سازی پدافند هوایی اسراییل و کشورهای عربی را «تحریک‌آمیز» خوانده است.

حساب توییتری سایت نور نیوز، نزدیک به شورای عالی امنیت ملی ایران، نیز ایجاد شبکه یکپارچه پدافندی در منطقه را «اقدامی تهدیدآمیز» خواند و تاکید کرد: «اگر اجرای چنین طرح‌هایی امنیت جمهوری اسلامی ایران را به‌هر شکل به خطر بیندازد، قطعا با پاسخ قاطع اولیه به نزدیک‌ترین و در دسترس‌ترین اهداف روبه‌رو خواهد شد.»

عبارت در «دسترس‌ترین اهداف» را روزنامه کیهان ترجمه کرد و حمله شیعیان حوثی به عربستان را نمونه‌ای از این اهداف در دسترس خواند.

این روزنامه در سرمقاله خود نوشت: «پیگیری طرح دفاع هوایی مشترک علیه محور مقاومت، مسئله دیگری است که برخی برای این سفر مطرح می‌کنند. کارایی تکیه بر عزم و توان پدافند هوایی آمریکا بارها طی جنگ یمن آزموده شده است. این وابستگی اگرچه هزینه‌ای بسیار سنگین برای سعودی‌ها داشت؛ اما انصارالله با هزینه‌ای بسیار‌ اندک و ناچیز نسبت به این سرمایه‌گذاری، توانست در یک عملیات پیچیده و موفق، ظرف چند دقیقه نیمی از تولید نفت عربستان را متوقف سازد.»

حملات پهپادی حزب‌الله لبنان نیز از جمله موضوعاتی می‌تواند باشد که جمهوری اسلامی به آن دل بسته است.

ارتش اسراییل روز شنبه ۱۱ تیر ماه سه پهپاد حزب‌الله لبنان را در آب‌های مدیترانه و در مسیر میدان گازی کاریش رهگیری و منهدم کرد. این گروه مورد حمایت جمهوری اسلامی مسئولیت پرتاب پهپادها را بر عهده گرفت.

پیش از این تهدیدها نیز «علی‌اکبر ولایتی»، مشاور رهبر جمهوری اسلامی ایران در امور بین‌الملل، گفته بود که تشکیل ناتوی خاورمیانه یک ایده نامناسب است و هر کشوری، اعم از امارات یا غیر امارات، اگر بخواهد در این زمینه همراهی نشان دهد، ضربه جدی به منطقه زده است.

مذاکره امنیتی برای بهبود روابط یا افزایش تنش؟

این تهدیدها بر خلاف رویه چند ماه گذشته جمهوری اسلامی در جهت بهبود روابط با عربستان سعودی و مذاکرات امنیتی با کشورهای اردن و مصر است. 

در پنجمین دور مذاکرات با عربستان سعودی «خالد الحمیدان»، رییس سازمان اطلاعات عربستان سعودی و «سعید ایروانی»، معاون سیاست خارجی و امنیت بین‌الملل دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی ایران، حضور داشتند.

«فواد حسین»، وزیر خارجه عراق، اخیرا اعلام کرد که مذاکرات بین ایران و اردن و ایران و مصر با میانجی‌‌گری دولت عراقی در بغداد شروع شده است. برگزاری نشست بین مقامات امنیتی ایران و مصر از سال های گذشته در جریان بوده است و در تابستان سال گذشته نیز خبر مشابهی درباره برگزاری نشست‌های اطلاعاتی میان دو کشور منتشر شد.

با این توصیف مقامات جمهوری اسلامی تلاش می‌کنند که همزمان با نزدیکی کشورهای عربی با اسراییل تا حدودی روابط خود را بهبود ببخشند تا قافیه را به صورت کامل نبازند.

اطمینان از باقی ماندن بشار اسد در قدرت و آتش‌بس در یمن باعث شده که جمهوری اسلامی در مذاکرات با عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی نگرانی کمتری از گذشته نسبت به از دست دادن قدرت منطقه‌ای خود داشته است.

تنگ‌تر شدن حلقه محاصره ایران توسط اسراییل 

وزیر اطلاعات ایران در واکنش به سفر جو بایدن به خاورمیانه گفته که «این اقدامات صرفاً یک سخنرانی و توافق نیست، بلکه به معنای تلاش برای بازگشت رسمی آمریکا با محوریت» اسراییل به منطقه است.

بایدن پس از دیدار از اسراییل به عربستان سعودی خواهد رفت که اکنون ریاست دوره‌ای شورای همکاری اقتصادی خلیج فارس را بر عهده دارد. او در نشست این شورا شرکت می‌کند.

دیگر شرکت‌کنندگان این نشست رهبران امارات متحده عربی، بحرین، عمان، کویت، قطر، مصر، اردن و عراق خواهند بود.

پیش از سفر جو بایدن به خاورمیانه و مطرح شدن یکپارچه‌سازی پدافند هوایی اسراییل و کشورهای عربی اتهام ترور شهروندان اسراییل در ترکیه گریبانگیر جمهوری اسلامی شده بود و این موضوع باعث لغو سفر «حسین امیرعبداللهیان» به آنکارا شد. 

در نهایت این سفر انجام شد اما رسانه‌های ترکیه و برخی تحلیل‌گران نوشتند که نمی‌توان در کوتاه‌مدت نسبت به بازگشت سطح روابط میان ایران و ترکیه به سال‌های گذشته امید داشت.

خود جمهوری اسلامی نیز مدعی مقرهای موساد در اقلیم کردستان عراق است. این موضوع اذعان به محاصره جمهوری اسلامی توسط اسراییل است.

در این میان گزارش‌هایی نیز منتشر شده که سومالی که راهی برای ارسال تسلیحات از سوی جمهوری اسلامی برای شیعیان حوثی بوده نیز به دنبال روابط با اسراییل است.

برکناری طائب و بازگشت مدیریت به سپاه قدس

در فضای سیاسی ایران شایعه‌ای مطرح شده بود که «محمود علوی»، وزیر اطلاعات ایران قصد سفر به بغداد داشته اما «قاسم سلیمانی» مانع این سفر شده است. به این شایعه پر و بال گسترده‌ای نیز داده می‌شد؛ از جمله اینکه سلیمانی جلوی پرواز هواپیمای علوی را گرفته است.

با این حال در سالیان اخیر علاوه بر علوی، «حسین طائب»، رییس سازمان اطلاعات سپاه پاسداران نیز به کشورهای منطقه سفر کرده و همین موضوع نیز یکی از دلایل درگیری او و «اسماعیل قاآنی»، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران بوده است.

اینک با برکناری طائب مدیریت حضور جمهوری اسلامی در منطقه بار دیگر به سپاه قدس بازگشته است و می‌توان انتظار سیاست واحدتری را داشت. با این حال هنوز بعید است که جمهوری اسلامی محاصره شدن توسط اسراییل را جدی گرفته و برای مواجهه با آن برنامه اساسی به جز برنامه‌های سابق داشته باشد.