رییس اداره جوانی جمعیت وزارت بهداشت در مصاحبه اخیر خود با رسانه‌های ایران گفته است که نام تمام زنان باردار، همان زمان انجام آزمایش بارداری در یک سامانه جامع ثبت خواهد شد و چه در بررسی‌های اولیه مشخص شود که جنین سالم است، چه نیاز به بررسی‌های بیشتر باشد، همه اطلاعات باید در این سامانه ثبت شود. او همچنین اعلام کرده که این طرح در حال حاضر به صورت آزمایشی در حال اجراست، اما هنوز نهایی نشده است.
همزمان با انتشار این خبر، بسیاری از فعالان حوزه زنان و عدالت باروری، از به راه افتادن چنین سامانه‌ای ابراز نگرانی کرده‌اند و گفته‌اند که حکومت برای این‌که بتواند پایان دادن داوطلبانه به بارداری زنان را رصد و آن‌ها را تعقیب قضایی کند، چنین سامانه‌ای را ایجاد کرده است.
روزنامه هموطن نیز در گزارشی از حضور افرادی از سوی وزارت بهداشت در بیمارستان‌ها خبر داده که زنان در سن باروری را به بارداری تشویق می‌کنند.
سامانه جامع ثبت بارداری چیست؟ هدف حکومت از راه‌اندازی این سامانه چیست؟ و اگر اسم زنی در این سیستم ثبت شود، چه عواقبی برای او خواهد داشت؟ برای پاسخ به این سوالات با «شیوا نظرآهاری»، فعال زنان و از مدیران سایت «زاگاه» که در زمینه عدالت باروری فعال است و یک پزشک متخصص زنان از ایران، گفت‌وگو کرده‌ایم.
***
سامانه جامع ثبت بارداری چیست؟
سه روز پیش، «صابر جباری»، یکی از مقام‌های وزارت بهداشت ایران به خبرگزاری ایسنا اعلام کرده که سامانه ثبت بارداری، به صورت «پایلوت» یا آزمایشی راه‌اندازی شده است. او در همین مصاحبه از رصد زنان باردار از همان لحظه‌ای که تست بارداری می‌دهند و نتیجه مثبت است، خبر داده و گفته است که وزارت بهداشت این‌کار را انجام داده تا همه‌چیز، سریع‌تر انجام شود.
او همچنین با تاکید بر این‌که پایان داوطلبانه بارداری، «جرم» است، گفته است: «در قانون جدید [جوانی جمعیت و تعالی خانواده]، مباشرت یا معاونت در سقط جنین، جرم‌انگاری می‌شود و برای فرد خاطی جرایم سنگین در نظر گرفته می‌شود؛ از جمله این‌که اگر فردی که در سقط دست داشته، جزو گروه پزشکی باشد، پروانه پزشکی‌اش حتی با یک‌بار سقط جنین عمدی، باطل می‌شود.»
«ن»، پزشک متخصص زنان در ایران است. او درباره سامانه ثبت بارداری و نحوه عملکرد آن به ایران‌وایر می‌گوید: «برای شهری که من در آن کار می‌کنم، هنوز این سامانه راه‌اندازی نشده و هنوز هم به ما آموزش یا دستورالعملی نداده‌اند که بدانیم موضوع از چه قرار است. ولی تا جایی‌که شنیده‌ام، نوعی سیستم ثبت اطلاعات پزشکی مریض است برای این‌که تمام اطلاعات، به صورت دیجیتال در دسترس باشد و اگر لازم شد بتواند هرچه سریع‌تر از دادگاه مجوز سقط پزشکی یا کورتاژ بگیرد.»
او درباره جنبه‌های جدید این سامانه و تفاوتی که احتمالا کار با آن با گذشته خواهد داشت، می‌گوید: «کارهایی مثل سقط غیرپزشکی را پزشک زنان نمی‌کند. معمولا ماماها انجام می‌دهند، بنابراین من خیلی نمی‌توانم در این باره اظهار نظر کنم. اما، تابه‌حال برای ما روند این‌طور بود که مریض می‌آمد، برایش تست بارداری و سونوگرافی می‌نوشتیم و می‌رفت انجام می‌داد و نتیجه را خودش می‌دید. اگر می‌خواست بارداری را نگه دارد، خب دوباره پیش ما می‌آمد تا مرتب ویزیت شود. اگر نه هم که راه برایش زیاد است و با قرصی که در اینترنت به‌راحتی فروخته می‌شود، جنین را سقط می‌کند.»
«ن» همچنین تاکید می‌کند که وزارت بهداشت سال‌هاست که می‌خواهد برای سیستم درمان کشور، یک سیستم مدیریت یکپارچه دیجیتال ایجاد کند. او توضیح می‌دهد: «از همان زمانی که بحث طرح تحول نظام سلامت مطرح شد، دنبال این بودند که پزشکان را به یک اجراکننده دستورالعمل‌های علمی تبدیل کنند. من موافق این نیستم، چون پزشکی اجرای موبه‌موی دستورالعمل نیست، تجربه و تخصص پزشک در دستورالعمل‌ها نمی‌گنجد.»
او همچنین می‌گوید: «بحث راه‌اندازی سامانه اطلاعات بیمار هم از همان زمان مطرح شد. برای بیمارستان‌ها هم دارد اجرا می‌شود و از این طریق پزشک معالج می‌تواند، تمام اطلاعات مربوط به آزمایش‌های تشخیصی را در پروفایل مریض ببیند.»
اشاره این پزشک متخصص زنان و زایمان، به طرحی است که از اوایل دولت حسن روحانی در وزارت بهداشت آغاز شد. در این طرح که گفته می‌شد با هدف افزایش دسترسی شهروندان به خدمات پزشکی و درمانی و به منظور ایجاد عدالت در نظام بهداشت و درمان اجرا شده، موضوع «پرونده الکترونیکی بهداشت ایرانیان» نیز دنبال می‌شد.
بعدها خود مقامات وزارت بهداشت به شکست این طرح به‌دلیل کمبود بودجه اعتراف کردند. این در حالی بود که دولت در ابتدا اعلام کرده بود که بودجه مورد نیاز برای این طرح را از محل درآمدهای دولت از «هدفمندی یارانه‌ها» کسب خواهد کرد.
هدف حکومت از راه‌اندازی سامانه ثبت بارداری چیست؟
شیوا نظرآهاری، فعال حقوق زنان درباره اجرای آزمایشی سامانه ثبت بارداری، ابراز نگرانی کرده و می‌گوید: «این موضوع ترسناک و نگران‌کننده است، چون بخشی از قانون جوانی جمعیت است که در آن، اساسا این هدف که جمعیت باید به هر شکل ممکن افزایش بیابد، دنبال می‌شود.»
او ادامه می‌دهد: «قانون جوانی جمعیت از دو بخش سیاست تشویقی و تنبیهی تشکیل شده که بخش تشویقی آن بسیار کوچک است و در واقع، بخش مهم آن را سیاست‌های تنبیهی تشکیل می‌دهند. بنابراین، وقتی موضوع این سامانه را به طرح جوانی جمعیت مرتبط ببینیم، متوجه می‌شویم که این هم قرار نیست، سامانه‌ای در خدمت افراد باردار باشد، بلکه قرار است سامانه‌ای باشد که آن‌ها را کنترل و نظارت کند و از پایان خودخواسته بارداری توسط آن‌ها جلوگیری کند.»
نظرآهاری با تاکید بر این‌که حکومت با طرح موضوعاتی چون ارائه خدمات بهتر و بیشتر به زنان باردار، این سامانه را توجیه می‌کند، می‌گوید: «سیستم درمان مدعی است که ورود اطلاعات افراد در سامانه ثبت بارداری، برای این است که زنان باردار را رهگیری کند، مراقبت‌های مورد نیاز را برای آن‌ها فراهم کند و آن‌هایی‌که از طبقات فرودست هستند بتوانند، تحت پوشش این سامانه باشند و مراقب‌های لازم تغذیه‌ای، داروهایی که مورد نیاز آن‌هاست و مکمل‌های غذایی را دریافت کنند.»
با این‌حال او معتقد است که با وجود سیستم ناکارآمد بیمه‌های درمانی در ایران که اغلب داروها و خدمات پزشکی و درمانی را تحت پوشش نمی‌گیرند، مشخص نیست که این موضوع امکان عملی‌شدن دارد یا خیر!
ثبت نام زنان باردار در سامانه جامع، چه عواقبی دارد؟
شیوا نظرآهاری از مدیران وب‌سایت زاگاه، که در زمینه عدالت باروری فعالیت می‌کند، به ایران‌وایر می‌گوید که راه‌اندازی گسترده این سامانه، حتی می‌تواند برای زنان به قیمت جان آن‌ها تمام شود.
او توضیح می‌دهد: «زنی که باردار می‌شود، به‌محض این‌که سیستم مطلع شود که او باردار شده، کاملا تحت نظارت قرار خواهد گرفت. چنانچه بارداری ناخواسته باشد و بخواهد بارداری خود را خاتمه دهد، بعدا مورد بازخواست قضایی قرار می‌گیرد. در آن صورت باید ثابت کنند که اگر جنین سقط شده، دلایل پزشکی داشته که آن هم روند سختی است. اگر هم نتوانند ثابت کنند، ذیل موادی از قانون جوانی جمعیت و تعالی خانواده می‌رود که برای سقط عمدی جنین در نظر گرفته شده است.»
این فعال حوزه عدالت باروری با اشاره به این‌که در قانون، برای سقط عمدی جنین در این قانون، مجازات‌های جدی در نظر گرفته شده، می‌گوید: «حبس، جریمه، برخورد قضایی با پزشکی که این‌کار را انجام داده، از جمله مجازات‌هایی هستند که فرد ممکن است با آن مواجه شود.»
نظرآهاری، همچنین به عواقب ثبت نام زنانی که خارج از چارچوب ازدواج باردار شده‌اند، در این سامانه نیز اشاره کرده و می‌گوید: «افرادی که خارج از روابط رسمی خود باردار می‌شوند یا کسانی‌که تحت خشونت هستند، در خطر جدی‌تری قرار دارند. وقتی اسم آن‌ها در چنین سامانه‌ای ثبت شود و از طرف سیستم درمان رهگیری شوند، ممکن است برای آن‌ها خطر جانی داشته باشد.»
این فعال حقوق زنان توضیح می‌دهد: «این افراد نمی‌توانند بدون این‌که کسی مطلع شود، به بارداری خود خاتمه دهند، چون تعقیب قضایی در پی دارد و احتمالا خانواده و نزدیکان آن‌ها مطلع می‌شوند. ممکن است که از سمت خانواده تحت خشونت شدید قرار بگیرند و حتی ممکن است به‌دلایل ناموسی به قتل برسند.»
به باور این فعال حقوق و عدالت باروری، با راه‌اندازی گسترده این سامانه، افراد دیگر نمی‌توانند به محض این‌که حس کنند باردار هستند، به مراکز پزشکی مراجعه کنند.
او توضیح می‌دهد: «بعد از بارداری، چه قصد پایان بارداری داشته باشی، چه نداشته باشی، اولین کار این است که سونوگرافی بدهی تا سن جنین را متوجه شوی. نتیجه این سونوگرافی برای این‌که فرد تصمیم بگیرد که چطور این کار را انجام دهد، ضروری است. بنابراین، فرد چون نمی‌خواهد اسمش در آن سامانه ثبت شود، این خدمات از دسترس او خارج می‌شود. او چون نمی‌خواهد سیستم از بارداری او مطلع شود، مجبور است که تمام این راه را زیرزمینی انجام دهد.»
نظرآهاری همچنین تاکید می‌کند: «خدمات پزشکی زیرزمینی ناامن، غیرایمن و غیربهداشتی است و اساسا معلوم نیست که چه اتفاقی قرار است بیفتد.»
او بر نابرابر بودن فرصت دسترسی به خدمات پزشکی زیر زمینی به‌دلیل گران‌تر بودن آن نیز اشاره کرده می‌گوید: «همه افراد هم به همین سیستم غیرایمن، غیربهداشتی زیرزمینی دسترسی ندارند. ممکن است فقط عده‌ای توان مالی پول بیشتر دادن را داشته باشند و همین بر بی‌عدالتی و نابرابری‌های باروری می‌افزاید و باعث می‌شود که سامانه ثبت بارداری، بیش از این‌ها نگران‌کننده شود.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر