شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی متشکل از ۳۵ کشور عضو، گزارش مدیرکل درباره همکاری نکردن جمهوری اسلامی ایران برای روشن شدن دلیل آلوده بودن سه مکان به اورانیوم را بررسی می‌کند. این پرونده در حال پچیده‌تر شدن است.
تهران در واکنش به قطع‌نامه سه ماه پیش شورای حکام درباره این موضوع، دوربین‌های نظارتی آژانس را خاموش کرده و حالا بازرسی و نظارت از برنامه اتمی ایران با مشکلات تازه‌تری روبه‌رو شده است.
«رافائل گروسی» گفته ایران به او اتهام می‌زند که درخواست آژانس برای معلوم شدن دلیل آلودگی، سیاسی است. چه کسی درست می‌گوید؟ این پرونده تاکنون چه تاثیری بر زندگی ایرانیان داشته است؟
****
خواسته آژانس چیست؟
بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌خواهند بدانند چرا سه مکان در ایران که عبارتند از مریوان، تورقوزآباد و ورامین که از قبل به آن‌ها اعلام نشده بوده، به اورانیوم آلوده شده است. آیا جمهوری اسلامی ایران مرکز اتمی مخفی دارد؟ اگر ندارد، چرا اورانیوم به آن مکان‌ها برده شده است؟ اگر ماموران دولتی اورانیوم به این مکان‌ها نبرده‌اند، ممکن است اورانیوم طبیعی به دست بازیگران غیردولتی افتاده باشد؟ اگر توسط ماموران جا به جا شده، سرانجام به کجا رفته است؟ هدف از این جابه‌جایی چه بوده است؟ این‌ها از جمله سوالاتی هستند که بازرسان آژانس دارند و مطابق قرارداد «پادمان» که بین تهران و آژانس امضا شده، جمهوری اسلامی ایران موظف است به این سوالات جواب بدهد.
ایران چه جوابی داده است؟
جمهوری اسلامی پاسخ طولانی و غیرفنی به آژانس ارایه کرده و جمع‌بندی آن این است که اطلاعاتی که آژانس دارد، توسط اسرائیل و «سازمان مجاهدین خلق» به بازرسان داده شده‌اند و به تفسیر تهران، جمهوری اسلامی ملزم نیست به ابهامات اسرائیل و یک گروه سیاسی مخالف نظام حاکم پاسخ بدهد.
مدیرکل آژانس به ایران چه گفته است؟
«رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس هم‌زمان با شروع کار جلسه شهریور ۱۴۰۱ شورای حکام، خطاب به جمهوری اسلامی ایران گفته است: «در مکان‌هایی که قرار نبوده است اورانیوم وجود داشته باشد، ذرات اورانیوم کشف کردیم و از ایران خواستیم درباره آن توضیح دهد. کجای این درخواست سیاسی و کجای آن جهت‌گیری بر خلاف وظایف آژانس است؟ ما به دنبال شفاف کردن ابهامات هستیم.»
جواب سازمان انرژی اتمی ایران چیست؟
در پاسخ به درخواست مدیرکل آژانس، «بهروز کمالوندی»، معاون سازمان انرژی اتمی ایران گفته است: «صرف مشاهده آلودگی در چند مکان را نمی‌توان نشانه‌ای از وجود مواد هسته‌ای اظهار نشده تلقی کرد.»
آیا جواب ایران قانونی و قابل قبول است؟
مطابق قراردادهای پادمان که برآمده از «پیمان منع گسترش سلاح‌های اتمی» (ان‌پی‌تی) است، هرکدام از دولت‌هایی که این قرارداد را امضا کرده‌اند، باید آژانس را از وجود همه مکان‌های اتمی خود مطلع کنند. به بیان دیگر، این دولت‌ها نباید هیچ مکان مخفی اتمی داشته باشند که آژانس از وجود آن بی‌خبر باشد.
در ادامه، دولت‌های امضا کننده قرارداد پادمان باید موجودی هر نوع مواد شکافت‌پذیر اتمی مثل اورانیوم را به آژانس اعلام کنند. محل نگه‌داری و استفاده آن باید مورد اطلاع آژانس باشد و هرگونه فقدان یا کم شدن از میزان آن را هم به آژانس خبر دهند.
اگر آژانس جایی ذرات اورانیوم پیدا کند که از قبل از وجود آن خبر نداشته باشد، دولت عضو پادمان باید به آژانس جواب بدهد که چرا مکان مورد نظر آلوده به اورانیوم است. این وظیفه غیرقابل خدشه یک کشور عضو است و جست‌وجوی دلیل آن مهم‌ترین دلیل تاسیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.
آن‌طور که ایران می‌گوید، آیا آلودگی اورانیومی ضرورتا نشانه وجود مواد اتمی اعلام نشده نیست؟
اورانیوم موادی است که دست شهروندان معمولی نیست. این ماده صرفا در اختیار دولت‌ها است و اگر دست شهروندان معمولی قرار گرفته باشد، یعنی از ذخایر اورانیوم یک دولت عضو سرقت شده یا یک دولت عضو آن را به طور غیرقانونی و پنهانی در اختیار غیر قرار داده است. بنابراین، صرف وجود آلودگی، نشانه یک اقدام اعلام نشده به آژانس و معمولا یک عمل متخلفانه است.
اما این فرض را هم می‌توان معتبر دانست که این آلودگی توسط افرادی خارج از دولت ایران ایجاد شده باشد. در این صورت، جمهوری اسلامی ایران باید جواب بدهد به چه دلیلی این آلودگی کار ماموران دولتی نیست و به چه اعتباری آن را به دیگران نسبت می‌دهد. در این سناریو، جمهوری اسلامی باید کمال همکاری را با بازرسان آژانس برای روشن شدن ابهامات انجام دهد. اما تهران به طور پیوسته آژانس را متهم به «سیاسی کاری» می‌کند، در حالی که این نهاد دقیقا در حال انجام وظیفه خود است.
همکاری نکردن ایران به آژانس چه نتایجی داشته است؟
به غیر از بالا رفتن اختلاف بین تهران و آژانس که تاکنون منجر به صدور دو قطع‌نامه شورای حکام شده، کاهش نظارت‌های آژانس بر برنامه اتمی ایران به دلیل خاموش شدن دوربین‌های آن می‌تواند اختلافات تازه‌ای در آینده ایجاد کند که هم‌اکنون ابعاد آن نامشخص است.
بی سرانجام ماندن توافق نجات «برجام» هم سومین پیامد ادامه وضع موجود است. جمهوری اسلامی ایران معطل بسته شدن پرونده سه مکان آلوده به اورانیوم باقی مانده است و می‌خواهد به جای پاسخ به سوالات آژانس، این پرونده را در یک توافق سیاسی با کشورهای اروپایی و امریکا مختومه کند. اما نه آژانس این پیشنهاد را پذیرفته است و نه سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان با این طرح موافق هستند. نتیجه این که سه کشور اروپایی در بیانیه‌ای اعلام کرده‌اند: «در حالی که به توافق نزدیک شده بودیم، ایران موضوعات جداگانه‌ای را بازگشایی کرد که مربوط به تعهدات بین‌المللی الزام‌آور حقوقی آن تحت معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان پی تی) و توافق پادمان با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. این خواسته اخیر تردیدهای جدی را در مورد نیات و تعهد ایران به نتیجه موفقیت آمیز برجام ایجاد می‌کند.»
با این اوضاع، رویای مقام‌های جمهوری اسلامی ایران برای استفاده از فرصت رسیدن زمستان و بحران تامین انرژی در اروپا به باد رفته است و حتی اگر توافق برجام در هفته‌های آینده نجات پیدا کند، به دلیل زمان‌بندی طولانی اجرای آن، صادرات نفت ایران به اروپا تا اواخر زمستان ممکن نخواهد بود.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر