در اعتراضات سراسری در ایران، شماری از مردم بازداشت شده و تعداد بسیاری کشته و مجروح شدهاند. «حسین رئیسی»، حقوقدان و وکیل دادگستری در لایو حقوقی «ایرانوایر» به این پرسش پاسخ داده است که آیا مردم حق برگزاری تجمع و اعتراض دارند و در صورت بازداشت باید چه کنند؟
***
آیا مردم حق اعتراض و برگزاری تجمع دارند؟
حسین رئیسی با اشاره به این نکته که آیا کسی که برای حق خود اعتراض میکند شایسته سرکوب هست یا خیر؟ میگوید: «مردم حق برگزاری تجمع مسالمتآمیز و اعتراض دارند و برای آن نیاز به مجوز ندارند، پلیس باید از این حق مراقبت کند. شعار مردم نباید برای پلیس اهمیت داشته باشد و وظیفه پلیس تامین امنیت مردم است.
به گفته، او برگزاری تجمع، حق بنیادین بشری است. در اسناد مختلف حقوق بشر نیز این مساله آورده شده است و جمهوری اسلامی هم این اسناد را در کنوانسیونهای مختلف پذیرفته است. در قانون اساسی هم به صراحت این حق وارد شده است.
آقای رئیسی با اشاره به اینکه جمهوری اسلامی از زمان به قدرت رسیدن حقوق زنان را پایمال کرده است اضافه میکند، که از زمان به قدرت رسیدن «ابراهیم رئیسی»، این شرایط سختتر نیز شده است.
شهروندان از چه راه هایی می توانند مشارکت سیاسی خود را اعمال کنند؟
شهروند باید از دو راه در اداره امور کشور، مشارکت سیاسی خود را اعمال کند: «از طریق انتخابات و همه پرسی.» به گفته این حقوقدان وقتی شهروندان از طریق این دو راه نمی توانند حقوق خود را درخواست کنند، قانون حجاب اجباری لحاظ میشود. مساله فعلی اعتراضات هم این است که حق زنان نباید در معرض تبعیض باشد. زنان در این شرایط از طریق شرکت در رفراندوم حق اعتراض دارند، ولی حکومت راه رفراندوم را مسدود کرده است. راههایی مثل کمپینهای مختلف که زنان برای رفع تبعیض انجام دادهاند، را نیز مسدود کرده است.
حکومت نه تنها از قانونی که خود تصویب میکند، تبعیت نمیکند بلکه از آن فراتر میرود. به همین دلیل راه دیگری برای اعتراض جز خیابان باقی نمیماند. خیابان جایی است که مردم اعمال مشارکت سیاسی میکنند در اداره کشور.
وظیفه پلیس و حکومت چیست؟ آیا باید امنیت ایجاد کند؟
حسین رئیسی میگوید پلیس و حکومت وظیفه دارند حق امنیت برای شهروند ایجاد کنند، نه فقط صرفا برای خود امنیت لحاظ کنند. حق تامین امنیت برای شهروند این است که به او اجازه اعتراض داده شود. پلیس باید از اینکه کسی برای معترضان مزاحمت ایجاد کند ممانعت به عمل آورد.
چطور میتوان از خانواده بازداشت شدهها حمایت کرد؟
خانواده و نزدیکان بازداشت شدهها برای پیگیری از وضعیت بازداشت شدهها چه اقداماتی میتوانند انجام دهند؟ حسین رئیسی می گوید: «از ابتدای دستگیری، حقوق فرد بازداشت شده باید رعایت شود، طبیعی است که از حکومت ایران توقع رعایت این حقوق را نداریم. پرسش شهروندان این است که داشتن وکیل و اطلاع داشتن از این موضوع چه کمکی به ما می کند؟ چون ماموران حکومتی در نهایت کار خود را می کنند. اما تشکیل پرونده بی تاثیر نیست، چون دهه ۶۰ نیست که آنها بتوانند در تاریکی کارهای خود را بکنند و وکلای دادگستری از طریق خود پرونده نتوانند کاری انجام دهند. ضمن اینکه سیستم کاملا یکدست نیست. برخی ممکن است بترسند و برخی ممکن است علاقه به همکاری داشته باشند. بنابراین لازم است آگاهی داشته باشم و همین آگاهی کمک می کند به اینکه استرس ما کاهش پیدا کند.
دیگر اینکه شجاعتی که برای رفع تبعیض و رسیدن به حقوق وجود دارد، در بازجوییها هم بروز میکند. چون آگاهی نسبت به مسائلی داریم که باید به آنها آگاه باشیم. وقتی اطلاعات نداشته باشیم بازجو و قاضی میتوانند هر رفتاری با فرد دستگیر شده داشته باشند. بازداشت افراد به این معنا نیست که دیگر به بیرون و به جایی دسترسی ندارد. اگر قرار بود همه بازداشتیها را نگه دارند، دیگر نوبت به افراد جدید نمیرسید.
نیروهای امنیتی چه کسانی را مورد هدف قرار داده اند؟
به گفته حسین رئیسی نیروهای امنیتی به دنبال ساختن یا دنبال کردن افرادی هستند که تصور میکنند لیدرهای تظاهرات هستند. نیروهای امنیتی تلاش دارند از هرکسی که شروع به شعار دادن میکند، یک لیدر بسازند. لیدر سازی، برای متهم سازی سنگینتر صورت میگیرد. اگر کسی را به عنوان لیدر دستگیر کنند، یعنی قصد دارند اتهامات سنگینتر متوجه او کنند و بتوانند شدیدتر سرکوب کنند؛ با این تصور که میتوانند راه را کاملا ببندند.
چه اتهاماتی در این روزها متوجه افراد معترض است؟
به گفته این وکیل دادگستری تبلیغ علیه نظام، اقدام علیه امنیت ملی از طریق برگزاری تجمعات غیرقانونی و اتهاماتی چون تخریب اموال عمومی و آتش زدن و حمله کردن به مامورین و از این قبیل اتهامات در این روزها، برای افراد بازداشت شده توسط ماموران امنیتی و بازجوها ردیف میشود.
شهروندان در مقابل این اتهامات چه اقدامی انجام دهند؟
حسین رئیسی وکیل حقوق بشر میگوید: «فرد بازداشت شده سکوت کرده و پاسخ بازجوها را ندهد. هرچند میدانیم که بازجوها به فرد بازداشت شده اجازه فوری دسترسی به وکیل نمیدهند، ولی فرد بازداشت شده میتواند بگوید میخواهم در حضور وکیل خودم صحبت کنم.
با این کار گفتوگویی بین شما و آنها صورت نمیگیرد و ممکن است عصبانی شوند. اگر این اتفاق رخ داد، حوصله کنید و بگذارید کمی عصبانی باشند چون تمرکز خود را از دست میدهند. همین سبب میشود شما به رفتار خود مسلط شوید. اگر بر رفتار خود مسلط نباشید ممکن است هر چیزی آنها میخواهند بنویسید یا هر آنچه خواستند جواب بدهید. به بازجو بگویید من حق دارم فورا با خانواده خودم در تماس باشم. تا زمانی که با آنها تماس نگیرم به هیچ سوالی پاسخ نمیدهم.
آیا نیروهای امنیتی حق بازجویی دارند؟
به گفته حسین رئیسی ماموران امنیتی حق بازجویی ندارند و فقط مقام قضایی حق بازجویی از بازداشتیها را دارد. هرچند که ماموران امنیتی این موضوع را قبول نمیکنند.
سعی کنید پاسخهایتان بسیار کوتاه باشد. بازجویی نباید با دستبند و چشم بند انجام شود، نباید فرد بازداشت شده را رو به دیوار قرار دهند. بازداشت شده باید بتواند بازجو را ببیند. اصرار کنید بازجویی در حضور مقام قضایی باشد.
در ابتدا اعلام کنید که اطلاع دارم در این شرایط نمیتوانید از من بازجویی کنید. اگر استرس شدیدی دارید بگویید شرایط روحی مناسبی برای حرف زدن ندارم، متوجه میشوند شما آگاه هستید.
وکیل ماده ۴۸چه وکیلی است؟
حسین رئیسی میگوید اگر در حین بازداشت به بازجو بگویید تنها در حضور وکیل صحبت خواهید کرد، به شما وکیل تبصره ماده ۴۸ قانون آیین نامه دادرسی کیفری را معرفی میکنند. به گفته این وکیل حقوق بشری، قوهقضاییه طبق قانون برای خود امتیازی قائل شده است که طی این شرایط فقط وکیل تبصره ماده ۴۸ قانون آیین نامه دادرسی کیفری میتواند به این شرایط رسیدگی کند. بازداشتیها این حق را دارند که بگویند وکیل قوهقضاییه را نمیخواهند و بگویند خودم به خانوادهام میخواهم بگویم یک وکیل برای من انتخاب کنند.
با این شگرد، هم وقت بازجوها را تلف میکنید، هم به خودتان مسلط میشوید. روی این موضوع اصرار کنید.
در برگه های بازجویی چه چیزهایی بنویسیم چه چیزهایی ننویسیم؟
حسین رئیسی میگوید در شرایط فعلی چون تعداد بازجوییها بسیار زیاد است، برگههای بازجویی در اختیار بازداشت شدهها قرار میگیرد که خودشان بنویسند. حق ندارند بیوگرافی در مورد موضوعات خصوصی شما بگیرند. خیلی کوتاه فقط خودتان را معرفی می کنید. اجازه دارند در حوزه حریم خصوصی شما بروند. نام دوستان نزدیک و اعضای خانواده شما را خواهند پرسید. اینکه آخرین بار شغل شما کجا بوده است. محل کارهای مختلف و نشانیهایی که تا کنون داشتهاید، ولی طبق قانون چنین حقی ندارند. این موارد نکات اولیه است.
در صورت زیر شکنجه بودن چه بنویسیم؟
اگر زیر شکنجه بودید در برگههای بازجویی بنویسید که زیر شکنجه هستید. حتی اگر بیمار هستید و دارویی به شما نرسیده است و نیاز به دارو و درمان دارید، اگر به لحاظ روحی توان مقابله با این موضوعات را ندارید میتوانید تمام این موارد را بنویسید و اعلام کنید در این شرایط هستید و نمیتوانید برگههای بازجویی را پر کنید.
اگر اصرار کردند بگویید چه کسی از خارج از ایران با شما در تماس بوده است و از شما خواسته در تجمعات شرکت کنید، میتوانید بگویید شما این حق را ندارید که درمورد مسائل خصوصی پرسش کنید.
اگر ماموران امنیتی به اطلاعات موبایل و کامپیوتر شخصی ما دسترسی داشتند چه بگوییم؟
ممکن است ماموران و نهادهای امنیتی از طریق موبایل و کامپیوتر شما اطلاعاتی در اختیار داشته باشند. به گفته حسین رئیسی بهترین حرف و اولین حرف این است که بازداشت شدهها بگویند من اتهامات را انکار میکنم.
ولی نیروهای امنیتی وظیفه دارند اتهامات را توضیح دهند. اگر گفتند شما متهم به شرکت در تجمع غیرقانونی هستید، بگویید تجمع غیرقانونی چیست؟ آن را برای من تعریف کنید. قانون اساسی گفته است همه شهروندان حق دارند در تجمعات مسالمتآمیز شرکت کنند، ما که مسلح به خیابان نیامدهایم. این حق من بوده است که به خیابان آمدهام و این اتهام بیربط است و در ابتدا موضوع را روشن کنید. اگر گفتند تبلیغ علیه نظام، بگویید نظام را تعریف کنید. ضمن اینکه باید فعالیت تبلیغی باشد، یعنی شغل کسی باید تبلیغ علیه نظام باشد.
پاسخ این است من اتهامات را قبول ندارم و در برگه بازجویی بنویسید من برای اعتراض به یک عمل غیر قانونی که رخ داده است و جان یک شهروند گرفته شده است به خیابان آمدهام و این حق من است که وقتی رسیدگی عادلانهای نسبت به قتل یک شهروند نشده است، اعتراض کنم.
خانوادههایی که امکان گرفتن وکیل ندارند چه باید بکنند؟
حسین رئیسی میگوید: افراد بازداشت شده حق دارند وکیل خود را داشته باشند و باید بر این حق پافشاری کنند و نباید به داشتن وکلای تبصره ماده ۴۸ یعنی وکلای قوهقضاییه رضایت دهند.
به گفته حسین رئیسی فهرست این وکلا که فقط ۲۰ وکیل هستند مشخص است و این تعداد کم وکیل نمی تواند به این حجم از پرونده رسیدگی کنند.
این ۲۰ وکیل به هیچ عنوان قابل اعتماد نیستند. اگر مطلب خصوصی با او مطرح کنید به نیروهای امنیتی خواهند گفت. حتی اگر در دادگاه وکیل قوهقضاییه به شما معرفی شد به صراحت بگویید نه چنین وکیلی را قبول دارید و نه میخواهید. مجبور هستند بپذیرند که شما وکیل خودتان را داشته باشید.
این وکیل حقوق بشر توضیح میدهد که بسیاری از وکلای دادگستری در شهرهای مختلف ایران اعلام همکاری کردهاند که وکالت رایگان هر کدام از بازداشتیها را قبول میکنند. شماری از این وکلا در رسانههای اجتماعی اعلام آمادگی کردهاند. کمیسیون حقوق بشر کانون وکلای تهران، این سرویس رایگان را در خدمت خانوادهها قرار میدهد.
مهم است که به وکیل آشنا به مباحث حقوق بشر مراجعه شود، نه هر وکیلی. وکیل مورد اعتماد خانوادهها ترجیحا بهترین وکیل است. چون میتواند سرنوشت پرونده را در آینده برای آنها رقم بزند.
خانوادهها در دام نهادهای امنیتی قرار نگیرند. ممکن است خانواده یا افراد بازداشتی را به اعتراف وادار کنند، به این بهانه که از جرم فرد بازداشت شده کم میکند در حالی که چنین اتفاقی نمیافتد.
خانوادهها با هم متحد شوند و مقابل دادسراها حضور پیدا کنند. در تهران به دادسرای امنیت که در زندان اوین است مراجعه کنند و در شهرستانها به دادسرای انقلاب یا دادگستری مراجعه کنند.
ثبت نظر