طبق مستنداتی که یک منبع آگاه از کردستان در اختیار «ایران‌وایر» قرار داده است، یک کودک سرباز ۱۷ ساله، به نام «عباس رجبی حسین آباد» فرزند «نگهدار»، در تاریخ ۱۶مهر۱۴۰۱، در «مرکز پزشکی، آموزشی و درمانی کوثر» واقع در شهر سنندج، به دلیل اصابت چندین گلوله ساچمه‌ای، در بخش مراقبت ویژه سکته حاد مغزی در این مرکز بستری شد. این فرد مطلع میگوید: «در آن روز به دلیل حجم بالای بستری مراجعین، مرکز درمانی کوثر جای دیگری برای بستری کردن این نوجوان نداشته است.» او از سوی نیروهای امنیتی در اعتراضات، به اشتباه مورد هدف قرار گرفته است. عباس اولین کودکی نیست که قربانی مناقشات مسلحانه جمهوری اسلامی است. در همین اعتراضات اخیر، کودکان زیادی قربانی خشونت نیروهای امنیتی شده‌اند. دانش‌آموزانی که تهدید یا بازداشت شده‌اند، و یا کودکانی که لباس رزم پوشیده‌اند و باتوم به دست گرفته‌اند تا معترضان را کتک بزنند.
***
غروب ۱۶مهر۱۴۰۱، نیروهای لباس شخصی، به جمعیت معترضین به کشته شدن «مهسا امینی» در سنندج حمله کردند. به گفته یک منبع آگاه به «ایران‌وایر»، در این حمله، هم مردم آسیب دیدند و هم تعدادی از نیروهای لباس شخصی سپاه به دست مردم کتک خوردند و در مرکز درمانی کوثر این شهر بستری شدند. در این میان، یک «کودک سرباز» ۱۷ ساله از اعضای «لشکر ۲۲ بیت المقدس سپاه کردستان»، به دلیل اصابت گلوله‌های ساچمه‌ای، به مرکز درمانی که سایر نیروهای آسیب دیده سپاه به آن منتقل شده بودند، برده شده است. در ابتدا نیروهای سپاه به اشتباه به این کودک که با لباس شخصی در میان جمعیت حضور داشته است تیراندازی کردند، که منجر به آسیب دیدن شدید او شد. او همچنین در درگیری‌ها توسط مردم معترض نیز کتک خورده بود.
این کودک سرباز، اهل روستای حسین آباد در شمال سمنان، و پدر او «نگهدار رجبی حسین آباد» از اعضای سپاه است.
به گفته این منبع آگاه، گفته می‌شود از همان روزهای نخست شکل گیری اعتراضات، سپاه و نیروهای سرکوبگر کردستان با کمبود نیرو برای مقابله با مردم مواجه بودند و اعضای خانواده خود را برای سرکوب مردم همراه برده‌اند. عباس، نوجوان ۱۷ ساله، از جمله این افراد تعلیم ندیده است که به همراه پدر خود برای سرکوب، به خیابان گسیل شده است. در برگه بستری این کودک سرباز، عنوان ارگان کاری او«سپاه» درج شده است. اطلاعات بستری و روند درمانی، از جمله ویدیوی مربوط به «سی‌تی اسکن» او در اختیار رسانه «ایران‌وایر» محفوظ است.
لشکر عملیاتی مردم‌پایه ۲۲ بیت‌المقدس، که به اختصار لشکر ۲۲ بیت‌المقدس نامیده می‌شود، با «سپاه بیت‌المقدس کردستان» متفاوت و از لشکرهای پیاده نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی محسوب می‌شود. ستاد فرماندهی آن در شهر سنندج، استان کردستان مستقر است. در حال حاضر هم‌اکنون سرتیپ دوم پاسدار «جمشید رضایی» فرماندهی لشکر ۲۲ بیت‌المقدس را برعهده دارد.
عباس تنها «کودک سرباز» آسیب دیده در مناقشات مسلحانه در جمهوری اسلامی نیست. در عمر چهل و چهار ساله جمهوری اسلامی، هزاران کودک لباس رزم پوشیده‌اند، آسیب دیده‌اند و جان باخته‌اند.
چه خطراتی کودک سربازها را تهدید می‌کند؟
«حامد فرمند»، فعال حقوق کودک، نویسنده و بنیانگذار موسسه کودکان زندانیان «کویپی» (Coipi) میگوید: «جان و سلامت کودکان در معرض خطر است و این مهم‌ترین آسیبی است که با آن مواجه هستند، اما تنها آسیب نیست. مطالعاتی در خصوص آسیب دیدن کودک سربازها در شرایط بعد از جنگ و درگیری‌ها در دسترس نیست، اما مشاهدات و معدود روایت‌هایی که از کودک سربازها جمع آوری کرده‌ام نشان می‌دهد، آسیبی که این کودکان تجربه می‌کنند، ضربه دراز مدت است. آن‌ها با اختلال اضطراب پس از سانحه و کابوس‌های شبانه در بزرگسالی مواجه هستند و اختلال‌هایی در رفتار و روان و شخصیت آن‌ها پدید می‌آيد که می‌تواند به نوعی قابل حل نباشد، یا حل آن‌ها با هزینه، زمان و صرف انرژی بسیاری همراه باشد. این بخشی از آسیب‌های روانی و رفتاری است.»
شرایط استخدام برای کودک سرباز چگونه است؟
همه کودک سربازها به دلایل ظاهری از لحاظ چهره و قد و قواره قابل شناسایی نیستند، و همین مورد می‌تواند موجب سواستفاده ازآن‌ها در بکارگیری در مناقشات، توسط نهادهای امنیتی و نظامی شود. «موسی برزین خلیفه‌لو»، حقوقدان و وکیل دادگستری میگوید: «طبق قانون، هم سرباز به خدمت گماشته شده باید بالای ۱۸ سال باشد، و هم کادری که به استخدام نهادها درآورده می‌شوند. اما مساله بسیج، مقوله قابل بررسی متفاوتی است. اکثر نوجوانان به خدمت گرفته شده برای سرکوب مردم در خیابان‌ها، از اعضای بسیج دانش‌آموزی هستند. در مقررات مربوط به بسیج نیز گفته شده که "بسیج دانش‌آموزی" هستند و در مقررات تشکیل آن‌ها نیز، اختیار برخورد با مردم در خیابان را به آن‌ها داده‌اند.»
به گفته این حقوقدان، «در همین قالب به کودکان باتوم و اسلحه برای استفاده آن‌ها می‌دهند، که از لحاظ حقوق و اسناد بین‌المللی و کنوانسیون حقوق کودک، مغایر تعهدات ایران است. در حقوق داخلی ایران هم اگر بخواهیم دقت کنیم، چنین اجازه‌ای به بسیج دانش‌آموزی داده نمی‌شود، ماموران امنیتی هم این حق را ندارند. تنها نیروی انتظامی است که می‌تواند در تظاهرات دخالت‌هایی داشته باشد. وظیفه بسیج نیست که در قالب یگان‌ویژه با معترضین برخورد کند، اما این مساله رواج داشته و الان هم کودکان قربانی می‌شوند.»
حامد فرمند فعال حقوق کودک میگوید: «وقتی در مورد پدیده کودک سرباز صحبت می‌کنیم، یکی از سوالات اساسی باید این باشد که اساسا چه چیزی موجب می‌شود که کودکی، جذب فعالیت مناقشه مسلحانه شود؟»
این نویسنده ادامه می‌دهد: «در شرایط کنونی ایران، جمهوری اسلامی با استفاده از نهادهای مرتبط با حکومت، از کودکان در مناقشات سیستماتیک بهره می‌برد، در صورتی‌که حکومت مسوول مستقیم حفاظت از کودکان است.»
این نویسنده و سخنران، با اشاره به استفاده از کودکان در ۸ سال جنگ میان ایران و عراق میگوید: «باتوجه به معدود پژوهش‌هایی که در مورد استفاده جمهوری اسلامی از کودکان در این جنگ در دسترس است، و با تطبیق مشاهدات و شنیده‌ها از مطالعات، و اطلاعات موجود در مورد سایر کشورهایی که کودکان در مناقشات مسلحانه از آن‌ها سواستفاده می‌شود، می‌توان گفت یکی از ریشه‌های اصلی و اساسی حضور و جذب کودکان که البته سواستفاده حاکمیت از آن‌ها نیز هست، موضوع مردسالاری است.»
آیا می توان به مجامع بین المللی شکایت کرد یا نه؟
موسی برزین خلیفه‌لو، حقوقدان و وکیل دادگستری میگوید کودک سربازها یا کودکانی که در خشونت‌ها و سرکوب‌ها به کار گرفته می‌شوند، کادر رسمی سپاه، ارتش، و نیروی انتظامی نیستند. می‌توان علیه این اقدام جمهوری اسلامی به عنوان نقض حقوق‌بشر در ایران، به مجامع بین‌المللی گزارش داد.
این حقوقدان اضافه می‌کند: «شورای حقوق‌بشر سازمان ملل و گزارشگر ویژه این سازمان، از جمله مراجعی هستند که می‌توان این خلاف جمهوری اسلامی را به آن‌ها گزارش داد. از این طریق، شکایت از جمهوری اسلامی وارد سازمان ملل می‌شود، و حتی تا تحریم ایران در شورای امنیت سازمان ملل پیش می‌رود. این مکانیزم وجود دارد، ولی نه به عنوان شکایت، بلکه عنوان نقض حقوق‌بشر در ایران.»
آیا تشکیل بسیج دانش‌آموزی درست و مطابق اصول بین‌المللی است؟
به گفته حامد فرمند، کودک سربازها در محیط پر اضطراب همراه با خشونت قرار می‌گیرند، و این موجب آسیب رسیدن به روند رشد کودک می شود. صدماتی که جبران ناپذیر است، غیر از اینکه بسیاری از حقوق این کودکان از جمله؛ حق شادی، آموزش، آموختن صلح و برابری و اصول انسانی نادیده گرفته می‌شود.
موسی برزین خلیفه‌لو، حقوقدان نیز توضیح می‌دهد: «در کل تشکیل بسیج دانش‌آموزی به عنوان نهاد شبه نظامی به قصد وارد کردن کودکان در آن، به لحاظ قانونی و عرفی درست نیست؛ چون عضو کردن کودکان در این گروه‌ها منجر به سواستفاده از آن‌ها می‌شود.»
طبقه اجتماعی و اقتصادی تا چه میزان می‌تواند در استفاده از کودک سرباز مهم باشد؟
به گفته حامد فرمند، وضعیت اقتصادی که خانواده‌ها با آن دست به گریبان هستند، نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. همچنین موضوع فرهنگ و باورها تاثیرگذار است. ولی به گفته او نکته مهم دیگر، نیازها و ویژگی‌های کودکان و به‌ویژه نوجوانان از سنین ۱۱- ۱۲ سالگی است، که وارد مرحله‌ای از رشد با مجموعه‌ای از خواست‌ها می‌شوند و رفتارهایی بروز می‌دهند که منجر به جذب آن‌ها در حوزه نظامی می‌شود.
این فعال حقوق کودک توضیح می‌دهد: «مجموعه موقعیتی که نظام جذب و تربیت کودک سرباز دارد، کودکان را تشویق و جذب خود می‌کند. در ایران، شرایطی که بتواند پاسخگوی نیاز و خواست‌های کودکان و نوجوانان باشد، نیست. از جمله بودن با هم‌سالان، تفریح کردن و مسافرت رفتن‌های جمعی و مجموعه‌ای از فعالیت‌های گروهی، در کنار نمایش خود و بروز بیرونی رفتارها در شکل‌های سالم و عادی و پذیرفته شده عرف جامعه و مرتبط به حقوق کودک و متناسب به رشد و تربیت کودک.
نوجوانان در ایران با محدودیت‌ها و ممنوعیت‌های بسیاری روبه‌رو هستند، اما ویژگی محیط‌هایی که برای جذب کودکان جهت استفاده در مناقشات مسلحانه تدارک دیده می‌شود، موقعیتی در جهت پاسخ به بسیاری از این نیازها را فراهم می‌کند.»
بنیانگذار موسسه کودکان زندانیان، میگوید: «آنچه ما در نهایت می‌بینیم، کودکان ملبس و مجهز به لباس و ادوات نظامی نیروهای نظامی و سرکوبگر هستند، با اعمال خشونت علیه شهروندان؛ این نقطه پایانی مسیری است که حکومت طی کرده‌است. ولی مسیری است که فقط دربرگیرنده آموزش‌های نظامی و ایدئولوژیک نبوده است، بلکه نیازهایی که برشمردیم را پاسخ می‌داده است. بنابراین تمام ماجرا، تطمیع خانواده کودکان برای استفاده از آن‌ها به عنوان کودک سرباز نیست.»
در صورتی که یکی از عزیزان و بستگان شما در جریان اعتراضات دستگیر شده یا آسیبی به او وارد شده، برای مشاوره حقوقی با این شماره واتساپ (۰۰۹۰۵۴۱۱۹۹۴۰۱۸) یا این ایمیل تماس بگیرید: [email protected]
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر