در روزهای گذشته، سازمانهای حقوق بشری بلوچستان از صدور حکم اعدام برای چهار معترض بلوچ خبر دادهاند؛ «شعیب میربلوچزهی» ۱۸ ساله، «ابراهیم نارویی» ۲۵ ساله، «کامبیز خروت» ۲۰ ساله و «منصور دهمرده» شهروند ۲۲ سالهای که دارای معلولیت است.
همزمان، برخی کاربران آماری تکان دهنده از تعداد شهروندان بلوچی که در چهار ماه گذشته اعدام شده، ارایه کردهاند. بر اساس این گزارشها، در ۱۲۰ روز گذشته، ۸۱ شهروند بلوچ در زندانهای ایران اعدام شدهاند.
هفته پیش نیز سازمان حقوقبشری «حالوش» از بازداشت فلهای بیش از ۱۱۰ نفر از شهروندان بلوچ که دهها تن از آنها زیر ۱۸ سال بودند، توسط نهادهای امنیتی و نظامی در زاهدان خبر داد.
در بلوچستان چه خبر است و جوانانی که حکم اعدام گرفتهاند، کیستند؟ «ایرانوایر» برای جزییات بیشتر، با «حبیبالله سربازی»، فعال حقوق بشر بلوچ گفتوگو کرده است.
***
۴ معترض به اعدام محکوم شدند
از زمان شروع اعتراضات سراسری به قتل حکومتی «ژینا (مهسا) امینی» هنگام بازداشت در «گشت ارشاد»، مردم بلوچستان نیز در همراهی با سایر مردم ایران و در دادخواهی برای «ماهو بلوچ»، دختر ۱۵ سالهای که یک فرمانده انتظامی به نام «ابراهیم کوچکزایی» به او تجاوز کرده بود، به خیابانها آمدند.
در زاهدان، جمعه هشتم مهرماه نمازگزاران در مسجد «مکی» و معترضان در خیابانهای اطراف هدف گلولههای جنگی ماموران سرکوبگر قرار گرفتند و بیش از ۱۰۰ نفر از شهروندان، از جمله چندین کودک در آن روز کشته شدند.
بنا به گزارش سازمانهای حقوقبشری بلوچستان، در روزهای بعد از «جمعه خونین» زاهدان، دهها شهروند بلوچ بازداشت شدند و پروندهسازی برای آنها آغاز شد.
گزارش شاهدان عینی حاکی از این است که ماموران امنیتی مسلح با لباس شخصی و گاه با لباس نظامی در مقابل داروخانهها و بیمارستان شهر زاهدان کمین کرده بودند و هر شهروندی را که گمان میبردند برای خرید دارو یا وسایل پانسمان به داروخانه و بیمارستان مراجعه کرده است، متوقف و گوشی موبایل او را بازرسی میکردند.
شعیب میربلوچزهی ریگی، نوجوان ۱۸ ساله یکی از شهروندانی است که روز ۱۳ مهر ۱۴۰۱ برای خرید دارو به داروخانه رفته بود. شعیب در کمتر از دو ماه و نیم بعد، با اتهام «افساد فیالارض» به اعدام محکوم شد.
پیشتر، «احمد شیرانی»، فعال حقوقبشر و موسس سازمان حالوش در گفتوگویی با «ایرانوایر» درباره شعیب گفته بود: «شعیب میربلوچزهی، فرزند شریف و ساکن زاهدان پنج روز بعد از جمعه خونین این شهر، توسط ماموران وزارت اطلاعات بازداشت میشود. شعیب کسالت داشته است و با نسخه به داروخانه میرود تا دارو تهیه کند. داروخانهای که به آن مراجعه کرده، در خیابان مدنی در نزدیکی مسجد مکی است. وقتی میخواسته وارد داروخانه شود، نیروهای اطلاعاتی که از قبل آنجا بودهاند، شعیب را بازداشت میکنند و گوشی تلفن او را باز میکنند. چند ویدیو مربوط به اعتراضات زاهدان در گوشی این شهروند نوجوان بوده است که اینها را بهانه قرار میدهند تا او را نگه دارند.»
در جریان بازجویی دو هفتهای این نوجوان ۱۸ ساله در بازداشتگاه اطلاعات زاهدان، او تحت شکنجه شدید جسمی و روانی برای اعتراف علیه خود بوده است. شعیب از حق تماس با خانواده تا یک ماه محروم و در زمان بازجویی و بعد از آن نیز وکیل تعیینی نداشته است.
دومین شهروندی که به اعدام محکوم شده، منصور دهمرده، شاگرد راننده اتوبوس است. منصور متولد سال ۱۳۷۹ و دارای معلولیت جسمی است. او روز ۱۱ مهر ۱۴۰۱ در زاهدان بازداشت و ۱۰ روز تحت شکنجه شدید در بازداشتگاه اطلاعات نگه داشته شده است.
سازمان حقوقبشری حالوش روز پنجشنبه ۱۵ دی در گزارشی نوشت که دندانها و بینی این جوان ۲۲ ساله در اثر شکنجه شکسته شدهاند و حتی با وجود اتمام بازجویی و صدور حکم اعدام، او در بند ۹ زندان مرکزی زاهدان، محروم از تلفن و ملاقات به سر میبرد.
منبع مطلعی که با حالوش گفتوگو کرده، به آنها گفته است: «منصور در دادگاه به قاضی گفته من فقط سه تا سنگ پرتاب کردم و یک لاستیک آتش زدم که قاضی در جواب او گفته است هر کسی بر علیه حکومت علی خامنهای اعتراض کند، به اعدام محکوم میشود!»
شهروند سوم نیز یک روز بعد از جمعه خونین زاهدان بازداشت شده است؛ کامبیز خروت، ۲۰ ساله.
کامبیز که در تاریخ ۹ مهر ۱۴۰۱ بازداشت شده بود، اوایل آبان با تودیع قرار وثیقه آزاد و مجددا در ۲۱ آبان احضار و بازداشت شد. شعبه ۲ کیفری دادگاه «شهید نوری» زاهدان با اتهامات «محاربه» و «افساد فیالارض از طریق اغتشاش و آشوب»، او را به اعدام محکوم کرده و حکم اعدامش روز ۱۳ دی در زندان زاهدان به او ابلاغ شده است.
به گزارش حالوش، این جوان ۲۰ ساله که متولد ۱۲ بهمن ۱۳۸۰ است، روز ۲۱ آبان ۱۴۰۱، داخل مغازه محل کارش در منطقه «کریمآباد» زاهدان توسط نیروهای اطلاعات بازداشت شده است.
کامبیز نیز مانند دو شهروند بلوچ دیگری که به اعدام محکوم شدهاند، در بازداشتگاه اطلاعات زاهدان تحت شکنجه شدید قرار داشته واز حق داشتن وکیل انتخابی و تماس با خانواده و ملاقات با آنها محروم است.
این جوان در دادگاه همه اتهامات مطروحه علیه خود را با قاطعیت رد کرده ولی قاضی اصلا به دفاعیات او توجهی نکرده است.
ابراهیم نارویی ۲۵ ساله نیز ۱۱ مهر در منطقه محل سکونتش در جاده قدیم زاهدان بازداشت شد و پس از یک هفته شکنجه در بازداشتگاه و اعتراف اجباری، با چشمان بسته با اجبار نیروهای امنیتی اوراقی را امضا و اثر انگشت زده است. او نیز مانند سه شهروند دیگر بلوچ، از حق داشتن وکیل انتخابی محروم بوده و حکم اعدام او روز ۹ دی ۱۴۰۱ از سوی شعبه ۶ دادگاه زاهدان به او در زندان ابلاغ شده است.
در مورد ابراهیم نارویی، منابعی به حالوش گفتهاند واحد اجرای احکام زاهدان تهدید کرده است که اگر حکم ابراهیم نارویی در دیوان عالی کشور تایید شود، بلافاصله آن را اجرا میکنند.
چرا سرکوب در بلوچستان وحشیانهتر است؟
بنا بر گزارش «سازمان حقوقبشر ایران»، بیشترین تعداد معترضان کشته شده، مربوط به استان سیستان و بلوچستان است. از تعداد افراد بازداشت شده و ناپدید شده آماری در دست نیست ولی فعالان حقوقبشر درباره اعدام گسترده شهروندان بلوچ، بهویژه در چهار ماهی که از شروع اعتراضات در ایران میگذرد، هشدار دادهاند.
بنابر آخرین گزارشها، جمهوری اسلامی از ابتدای سال ۲۰۲۲ میلادی تا روزهای پایانی آن، ۱۵۱ شهروند بلوچ را اعدام کرده است. این در حالی است که گزارش سالانه اعدام سازمان حقوق بشر ایران میگوید که این آمار برای سال قبل از آن، یعنی سال ۲۰۲۱ میلادی، دستکم ۷۰ مورد و معادل ۲۱ درصد شمار کلی اعدامها در ایران بوده است. از این ۱۵۱ شهروند، دستکم ۸۱ نفر در چهار ماهه آخر سال، یعنی از زمان شروع خیزش اعتراضی مردم بلوچستان و ایران رخ داده است.
آنگونه که «حبیبالله سربازی»، فعال حقوقبشر و دبیرکل حزب «همبستگی ملی بلوچستان» میگوید، این اعدامها کارکرد «ارعاب» شهروندان بلوچ را دارند: «یکی از دلایلی که برای جوانهایی که در جریان اعتراضات بازداشت شدهاند، حکم اعدام صادر شده، ایجاد رعب و وحشت است. میخواهند این پیام را به مردم بدهند که ما عقبنشینی نمیکنیم.»
او با تاکید بر این که با وجود سرکوب، اعتراضات هر جمعه به قوت خود باقی هستند، توضیح میدهد: «از همان آغاز قیام، رژیم در تلاش بوده است که به هر نحو ممکن اعتراضات را خنثی کند. در بلوچستان بهخاطر کشتار سنگینی که رخ داد، فضا به سمتی حرکت کرد که مردم مکانی را برای اجتماعات طبیعی خود پیدا کردند که جمهوری اسلامی امکان بستن آن را نداشت؛ این که مسجد مکی با خاستگاه مذهبی و با وجود جمعیت بالای اهل سنت شهر زاهدان تعطیل شود، برای جمهوری اسلامی ممکن نبود، چون مثل این است که روی آتش بنزین بریزد.»
سربازی ادامه میدهد: «به همین خاطر، حکومت راه چاره خود را در ترساندن نسل جوان میبیند؛ نسلی که دارد هزینه میدهد و فداکاری میکند.»
به باور این فعال سرشناس بلوچ، سرکوب در بلوچستان که فقط منتهی به کشتار جمعه خونین زاهدان نیست، از آن زمان به اشکال و در ابعاد مختلفی در جریان بوده است: «بعد از کشتار جمعه خونین زاهدان، دو کشتار دیگر هم انجام دادند ولی نهتنها اعتراضات کمتر نشد، به شهرهای دیگر استان هم گسترش پیدا کرد. در پاسخ به این موضوع، حکومت بازداشتها را افزایش داد. در هفته گذشته، فقط در یک روز ۱۰۰ نفر و مجموعا در سه روز بیشتر از ۱۵۰ نفر را بازداشت کردند.»
اشاره سربازی به بازداشتهای فلهای در زاهدان و سایر شهرهای بلوچنشین استان سیستان و بلوچستان است. شاهدان عینی گزارش کردهاند که این بازداشتها در مکانهایی که جوانان اغلب دور هم جمع میشوند تا بازی فوتبال تیم محله خود را نگاه کنند یا در میدانهای اصلی محل سکونت آنها رخ داده و بسیاری از نوجوانان و جوانان بازداشت شده احتمالا حتی در اعتراضات نیز حضور نداشتهاند.
به گفته سربازی، این نوجوانان و جوانان تحت آزار و اذیت و ضرب و شتم قرار گرفته و نیروهای امنیتی با تهدید و تحت فشار قرار دادن خانوادهها، از آنها خواستهاند که در اعتراضات شرکت نکنند.
او میگوید که این تلاشها اگرچه به تنگتر شدن فضا انجامیده ولی در خاموش کردن شعله اعتراضات مردم تاثیر چندانی نداشتهاند.
حکم اعدام میدهند تا بگویند سناریو ما واقعیت دارد
به گفته حبیبالله سربازی، یکی دیگر از دلایل صدور حکم اعدام برای جوانان بلوچ، تلاش حکومت برای اثبات سناریویی است که پیش از این نوشته و میخواهد بهواسطه آن از ریزش نیروهای طرفدار خود جلوگیری کند: «جوانهایی که به آنها حکم اعدام داده شده است، بهعنوان اغتشاشگر و کسانیکه علیه امنیت ملی اقدام کرده، معرفی شدهاند. حکومت در حال اجرای سناریویی است که در رسانهها و دستگاه پروپاگاندای خود مبنی بر خرابکار بودن معترضان مطرح کرده است. اگرچه اغلب مردم این داستان را باور نمیکنند، اجرای این سناریو برای این است که از ریزش نیروهای خودیشان جلوگیری کنند.»
او با تاکید بر این که اسنادی به دست او و همکارانش رسیده که نشان میدهند خود نیروهای سرکوبگر خودروها و پاساژها را آتش زدهاند، میگوید: «در بلوچستان رژیم نه تنها به کشتار مردم پرداخت بلکه حتی در حوزه اقتصاد مردمی نیز جنایات بزرگی را مرتکب شده است و حالا میخواهد آن را به گردن این جوانها بیندازد. برای پوشش دادن این موارد، دارند دست به این کارها میزنند.»
چهطور از بلوچستان حمایت کنیم؟
یکی از برجستهترین اتفاقاتی که در جریان اعتراضات کنونی در ایران رخ داده، اتحاد و همدلی بین گروههای اتنیکی مختلف در ایران است. پس از جمعه خونین زاهدان و در هفتههای بعد از آن، شعار «زاهدان، چشم و چراغ ایران» و شعارهای دیگری در حمایت از مردم بلوچ در تجمعات سرتاسر ایران بارها شنیده شدهاند.
حبیبالله سربازی با اشاره به این که ظرفیت کافی برای پوشش اخبار نقض حقوقبشر و سرکوب در بلوچستان به قدری کافی است و رسانهها باید بیشتر اخبار این استان را پوشش دهند، میگوید: «بلوچستان به تنهایی نمیتواند حکومت را ساقط کند. جمعیت بلوچستان نسبت به مناطق دیگر کمتر است. بنابراین، مردم بلوچ از بقیه مردم ایران انتظار حمایت دارند.»
او توضیح میدهد: «از وکلا نیز توقع میرود که به خانوادههای بازداشتیها و جوانهای محکوم به اعدام کمک حقوقی کنند. با توجه به خاستگاه اجتماعی جوانانی که در جریان اعتراضات بازداشت شدهاند، بسیاری از آنها توان مالی گرفتن وکیل را هم ندارند و به کمک وکلای حقوقبشری واقعا نیاز دارند.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر میتوانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راهاندازی کنید
ثبت نظر