تهدید در کمین تهرانی‌ها؛ مدیریت پایتخت فهرستی از بناهای ناایمن ندارد

نزدیک به ۱۹ سال از وقتی که رییس مرکز مطالعات زیست‌محیطی و زلزله تهران، اطلاعات و ارقام شوک‌آور از پیامدهای زلزله احتمالی در تهران را عنوان کرد، می‌گذرد. از آن هنگام،‌ برآیند سخنان مقامات و کارشناسان درباره ایمنی ساختمان‌های پایتخت در برابر زلزله و خطرات وقوع یک زلزله قوی در تهران، حکایت از آن دارد که بسیاری از مشکلات همچنان پابرجاست و وضعیت از نظر امدادرسانی حتی بدتر هم شده است.

***

سال ۱۳۸۳، دو سال پس از اینکه گروه مطالعاتی جایکا ژاپن برای برآورد وضعیت تهران از نظر مقابله در برابر زلزله، امدادرسانی و اقدامات ضروری کار خود را با شهرداری تهران آغاز کرد، «فرید مهدیان»، رییس سابق مرکز مطالعات زیست‌محیطی و زلزله تهران، هشدار داد که وقوع یک زلزله به‌شدت ۷ در پایتخت، حدود نیم میلیون کشته به‌جای خواهد گذاشت و آواربرداری از پایتخت ۱۴ سال طول می‌کشد. 

او گفته بود که با فعال شدن گسل ری، زلزله مهیبی رخ خواهد داد که پنج میلیون نفر را بی‌خانمان خواهد کرد، نیمی از ساختمان‌های دولتی، بیمارستان‌ها، ایستگاه‌های آتش‌نشانی، مدارس و دانشگاه‌ها ویران خواهند شد، بیش از ۱۸ کیلومتر کابل برق فشار قوی از مسیر خارج و لوله‌های گاز دست‌کم در ۵۰۰ نقطه شکسته خواهد شد.

فهرست خسارت‌های سنگین زلزله احتمالی در تهران بسیار بلندتر از این است، اما با گذشت حدود ۱۹ سال بعد از این هشدارها، مردم تهران حتی نمی‌دانند بنایی که در آن زندگی می‌کنند، می‌خوابند یا نیمی از روز در کار می‌کنند، اصلا در برابر زلزله مقاوم و ایمن است یا نه؟

پاسکاری بین دادستانی، دولت و شهرداری

آخرین تحقیق نتیجه‌بخش درباره بناهای پرخطر تهران از سوی سازمان آتش‌نشانی انجام شده که طی آن ،ساختمان‌های پایتخت از نظر ایمنی در برابر آتش‌سوزی و امکان امدادرسانی در صورت وقوع حادثه بررسی شدند. 

در نهایت سه سال پیش نام ۱۲۹ ساختمان به‌عنوان بناهای پرخطر تهران اعلام شد، اما انتظار برای اعلام نام ساختمان‌های ناایمن در برابر زلزله ادامه یافت؛ نبود اطلاعات درباره ساختمان های ناایمن در حالیست که مردم ایران فروریختن ساختمان نوساز متروپل آبادان را حتی بدون وقوع زلزله، دیده‌اند.

نگرانی‌ها و پرسش خبرنگاران درباره فهرست ساختمان‌های ناایمن پایتخت ادامه یافت تا اینکه «غلام‌عباس ترکی»، معاون حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم دادستانی کل کشور، اواسط فروردین امسال اعلام کرد اصولا چنین فهرستی وجود ندارد. 

او توضیح داد که کارگروه‌هایی شامل کارشناسان وزارت راه و شهرسازی و شهرداری تهران برای شناسایی و بررسی ساختمان‌ها از نظر ایمنی در برابر زلزله ایجاد شده است و این تیم‌ها کار خود را آغاز کرده‌اند، اما هنوز فهرستی تهیه نشده است. معاون دادستان در نهایت گفت که اظهار‌نظر درباره این موضوع به‌عهده سازمان مدیریت بحران شهرداری تهران گذاشته شده است.

ذهن های نگران مردم در محاصره اعداد

او گفت فهرست ساختمان‌های ناایمنی که سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران تهیه کرده، صرفا ساختمان‌هایی است که ضعف سیستم اطفای حریق دارند در حالی که تیم‌های تشکیل شده با هماهنگی دولت و شهرداری، ۱۶ هزار ساختمان بلندمرتبه و مهم تهران را شناسایی کرده و در حال بررسی آن‌ها از همه‌نظر، از جمله امن بودن سازه و بنا هستند.

در سوی دیگر اما، سخنان اعضای شورای شهر تهران، منتخبان مردم در مدیریت شهری که قرار است چشم و گوش شهروندان تهرانی در این حوزه باشند، نشان می‌دهد آن‌ها از اقدامات انجام شده درباره شناسایی ساختمان‌های ناایمن آگاه نیستند و حتی اطلاعات اولیه این موضوع را هم ندارند. 

«مهدی عباسی»، رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران، ۸فروردین گفت که شهرداری تهران باید فهرست بناهای ناایمن تهران را منتشر کند. او حتی اطلاع نداشته است که شهرداری تهران هنوز چنین فهرستی ندارد و اگر گفته‌های معاون دادستان کشور درست باشد – فعلا شهرداری در حال همکاری با دولت و قوه‌قضايیه برای تهیه چنین فهرستی است.

از سوی دیگر، یک روز بعد از این سخنان مهدی عباسی، «مهدی پیرهادی»، رییس کمیسیون سلامت و محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران، در دیدار با رییس قوه‌قضاییه، از وجود ۳۳ هزار ساختمان ناایمن در تهران سخن گفت که ۱۲۹ ساختمان از این تعداد، بسیار پرخطر هستند. او نسبت به وقوع حوادثی چون متروپل برای این ساختمان‌ها ابراز نگرانی کرد.

 سخنان این عضو شورای شهر نیز نشان از ناآگاهی از اقدامات آتش‌نشانی و ناهماهنگی با مقامات شهرداری تهران دارد؛ چرا که مقام‌های آتش‌نشانی اعلام کردند که عدد ۳۳ هزار، مربوط به کل ساختمان‌هایی است که ایمنی آن‌ها از سوی این نهاد بررسی شده و معنای آن این نیست که همه آن‌ها در معرض خطر هستند. ضمن اینکه اصولا جلوگیری از وقوع حوادثی چون متروپل، ربطی به بررسی آتش‌نشانی ندارد و باید برای آن منظور، ایمنی ساختمان‌ها از نظر سازه و بنا بررسی شود.

انتظار شهروندان برای اینکه بدانند کدام یک از بناهای تهران در برابر زلزله و حوادث دیگر ناایمن هستند، به درازا کشیده و فعلا امیدی به پایان دادن این انتظار از سوی مدیریت شهری نیست. گویی شهروندانی که برای یک واحد کوچک آپارتمانی باید میلیاردها تومان هزینه کنند، برای اینکه این ساختمان در پشت ظاهر زیبای خود یک بنای پرخطر مانند متروپل نباشد، باید فقط به شانس خود تکیه کنند. 

مقام‌های شهرداری هم اگر چه اطلاعی از ایمنی ساختمان‌های تهران ندارند، اما در طی چند دهه اخیر کارهایی کرده‌اند؛ آن‌ها تهران را با صدور بی‌رویه مجوزهای ساخت‌و‌ساز، به جنگل بزرگی از ساختمان تبدیل کرده‌اند که به گفته «بهروز مقدسی»، عضو گروه امدادگران بین‌المللی بدون مرز، در صورت وقوع زلزله در این شهر، حتی امکان دسترسی به ساختمان‌ها برای امدادگران وجود ندارد.