در گفت‌گویی که به تازگی از «ماه‌منیر مولایی‌راد»، مادر «کیان پیرفلک» در «ایران‌وایر» منتشر شده است، این مادر داغ‌دار از شرایط روحی خود می‌گوید و این که کیان برای او هم‌چنان زنده است.
ماه‌منیر از نگرانی برای «رادین»، فرزند دوم خود می‌گوید که وابستگی شدید به مادر دارد و ترس از دست دادنش، کابوس این کودک شش ساله است.
با «لاله مهراد»، دکتر روان‌شناس بالینی و موسس «مرکز خودشناسی جوی» و«شیرین امانی آذری»، دکتر روان‌شناس و رواندرمانگر بالینی در این خصوص گفت‌وگو کرده‌ایم. از این دو روان‌شناس پرسیدیم چه‌طور می‌توان به ماه‌منیر و رادین و هم‌چنین کودکان و والدینی که در این شرایط به سر می‌برند، کمک کرد.
از زمان سرکوب اعتراضات شهریور ۱۴۰۱ در ایران، گزارش‌ها از کشته شدن دست‌کم ۶۳ کودک حکایت دارند.
****
لاله مهراد، دکتر روان‌شناس بالینی و موسس مرکز خودشناسی جوی با اشاره به صحبت‌های ماه‌منیر در مورد کیان و با این مقدمه که این مادر هنوز از افعال زمان حال در مورد فرزند کشته شده‌اش توسط حکومت استفاده می‌کند، می‌گوید: «انسان‌ها به شکل‌های مختلف به استرس و ضربه‌های شدید روانی واکنش نشان می‌دهند. این نوع واکنش‌ها می‌توانند مکانیسم دفاعی فرد باشند که بی‌اراده و انتخاب اتفاق می‌افتند.»
او توضیح میدهد: «این مکانیسم‌ها در واقع از سلامت روان ما در برابر آسیب‌های شدید عاطفی مانند سوگ دفاع یا محافظت می‌کنند؛ به‌ویژه در شرایط شوک‌های شدید مانند از دست دادن فرزند، به ما کمک می‌کنند احساسات ناراحت کننده را پشت سر بگذاریم و از شرایط دردناک و دشوار عبور کنیم.»
به گفته مهراد، سوگ مراحل مختلفی دارد که لزوما به ترتیب اتفاق نمی‌افتند: «در این مورد، اولین مرحله را می‌بینیم که انکار است و این یک مکانیسم دفاعی رایج است که می‌تواند به فرد کمک کند تا شوکی که نتیجه موقعیت از دست دادن فرزند، شرایط خاص همسر، جمع‌آوری یخ برای نگه داشتن پیکر فرزند (کیان) و شرایط خیزش در ایران رخ داده و کل خانواده را از بین برده است، قابل مدیریت کند.»
لاله مهراد می‌گوید: «فراموش نکنیم که ماه‌منیر به تنهایی با همه چیز مقابله کرد، در حالی که همسر او، میثم پیرفلک در بیمارستان بستری و در کما بود. حتی گاهی با خود می‌گوییم شاید الان کسی تماس بگیرد و بگوید اشتباهی رخ داده و واقعاً هیچ اتفاقی نیفتاده یا این یک کابوس است که از آن بیدار می‌شویم.»
شیرین امانی آذری، روان‌شناس نیز با تایید این که انکار این فاجعه از سوی ماه‌منیر طبیعی است، می‌گوید: «وقتی انسان عزیزی را از دست میدهد، این مسیر بسیار طبیعی است.»
به باور این روان‌شناس، در سوگ وحشتناک‌تر از این مدل مرگ فرزند وجود ندارد.
پذیرش مرگ عزیزان دست‌کم دو سال زمان می‌برد
به گفته لاله مهراد، سوگ یا در مراحل پنج‌گانه هم‌چون انکار، خشم، معامله، افسردگی و پذیرش رخ میدهد یا هفت‌گانه است؛ یعنی شوک، انکار، عصبانیت و نومیدی، افسردگی، تصمیم و در نهایت پذیرش.
بنیان‌گذار موسسه جوی می‌گوید: «هیچ زمان درست و غلطی در این باره وجود ندارد، لطفا فرد سوگوار را برای پذیرش مرگ عزیزش اجبار نکنید. یادمان باشد که فرآیند سوگواری حل نشده می‌تواند منجر به علایم افسردگی شود، پس به سوگ زمان بدهیم.»
در بخشی از گفت‌وگویی که ماه‌منیر مولایی‌راد با «ایران‌وایر» داشت، به این موضوع اشاره کرد که علی‌رغم اصرار روان‌شناس برای قبول کردن مرگ کیان، ولی او هنوز با کیان زندگی می‌کند و این مرگ را قبول ندارد.
به گفته شیرین امانی آذر، سوگواری و قبول چنین دردی دست‌کم دو سال زمان نیاز دارد.
این دکتر روان‌شناس ادامه میدهد: «از دست دادن فرزند به این شکل که ماه‌منیر فرزند خود را از دست داده، یک فاجعه است و سوگی بالاتر از این وجود ندارد.»
به گفته او، انکار مرگ کیان از سوی ماه‌منیر نوعی مکانیزم برای ترمیم پیدا کردن است. فرد تا جایی که این روش به او جواب بدهد، با آن پیش می‌رود. اگر زمان عدم پذیرش مرگ عزیز بیشتر از دو سال طول بکشد، باید یک عامل بیرونی این شرایط را تغییر دهد.
به گفته شیرین امانی آذر، به نظر می‌رسد ماه‌منیر در محیطی زندگی می‌کند که بیش از اندازه احساس ترس و بی‌اعتمادی را به او القا کرده است.
او توضیح میدهد: «نبود اعتماد به محیط بیرون موجب می‌شود که فرد آسیب دیده احساسات و حرف‌های بسیاری را در درون خود نگاه دارد. ماه‌منیر در این گفت‌وگو می‌گوید می‌روم خیابان، بازار و همه من را می‌شناسند، این خود یک بار بزرگی است که ماه‌منیر باید حمل کند. نه تنها باید جواب مردم را بدهی بلکه فضا هم ندارد که بخواهد قبول کند احساسات خود را مثلا با جیغ کشیدن بروز دهد.»
ماه‌منیر نمی‌خواهد این تاول بترکد، او در حباب خود امن است
امانی آذر گفته‌های خود را با این مثال پیش می‌برد: «اگر بخواهید تاول سوختگی را بترکانید، عفونت می‌کند، حالا تصور کنید که داخل این تاول هستید و در آن احساس امنیت می‌کنید. وقتی ماه‌منیر می‌گوید الان می‌خواهم با فرزندم کیان زندگی کنم، یعنی کنترل را از دست داده است. فرد آسیب دیده در این وضعیت اگر بخواهد تاول را بترکاند، این موقعیت را هم از دست میدهد. حباب تاول حس امنیت را به فرد آسیب دیده منتقل می‌کند، بنابراین او در حال حاضر احتیاج دارد در آن تاول بماند. روان‌شناسی که می‌خواهد این تاول یا حباب را بترکاند یا کسی اگر بخواهد او را از این فضا بیرون بکشد، خطا کرده است.»
آیا سوگ کیان برای رادین مثل بزرگ‌ترها معنا می‌شود؟
لاله مهراد، دکتر روان‌شناس بالینی می‌گوید: «کودکان مفهوم مرگ را تا سه سالگی درک نمی‌کنند اما می‌توانند آن‌چه که والدین یا مراقب‌شان تجربه می‌کنند را حس کنند. کودکان تا حدود چهار یا پنج سالگی مرگ را مانند کارتون‌ها، موقت و قابل برگشت می‌دانند اما بین سنین پنج تا هفت سالگی به تدریج مفهوم مرگ را درک می‌کنند و می‌فهمند مرگ دایمی و غیرقابل برگشت است.»
مهراد می‌گوید: «برای کمک به کودکان سوگوار در هر سنی که هستند، باید از خود مراقبت کنید، چون آن‌ها از این که شما را از دست بدهند، می‌ترسند. تا جایی که ممکن است، برنامه‌های روزمره خود را حفظ کنید، چون به کودک احساس امنیت میدهد.»
رادین برادر شش ساله کیان و پسر دوم ماه‌منیر است. ماه‌منیر در بخشی از مصاحبه خود به «ایران‌وایر» می‌گوید رادین سخت نگران از دست دادن او است.
لاله مهراد توضیح میدهد: «در این مورد خاص، رادین وحشت از دست دادن مادرش را دارد. این کودک با نگاه مختصری به این حجم از شقاوت نسبت به این خانواده می‌گوید چرا این خانواده از هم پاشید؟ به شکل ترسناکی آن وقایع در حضور کودک (رادین) اتفاق افتاد؛ برادر بزرگ به قتل می‌رسد، مادر از همسایه‌ها یخ می‌گیرد، پدر را به شهر دیگری می‌برند در حالی که در کما است و امیدی به زنده ماندن او نیست، بعد ظلم حکومت ادامه دارد و پدر را جدا می‌کنند و پسر را از مادر جدا می‌کنند و خانواده غرق سوگ است و خانه به دوشی و بی‌کاری که همه برای این کودک بسیار زیاد است.»
آیا ماه منیر باید بپذیرد که کیان رفته است؟
شیرین امانی آذری، رواندرمانگر می‌گوید: «به هیچ عنوان ماه منیر مجبور به پذیرش مرگ کیان نیست.»
به گفته این روان‌شناس، هنوز برای پذیرش مرگ کیان بسیار زود است و ماه‌منیر باید تصمیم بگیرد که از چه زمانی کیان نباشد.
او اضافه می‌کند: «باید بگذارند فرمان این سوگ به دست ماه‌منیر و او هدایت‌کننده مسیر باشد. ماه منیر رانندگی می‌کند، ما همراه او هستیم. در فجایعی به این بزرگی، اطرافیان فقط فرد سوگوار را همراهی می‌کنند.»
امانی آذری ادامه میدهد: «صحبت‌های ماه‌منیر بسیار دردناک هستند، مخصوصا اگر مادر و پدر باشید، به عنوان شنونده و بیننده با او همزادپنداری هم می‌کنید و با خودتان می‌گویید وای اگر خدایی نکرده بچه من از دست برود، چه می‌شود؟»
در بخشی از مصاحبه‌ای که ماه‌منیر با «ایران‌وایر» داشت، گفت با رویای کیان زندگی می‌کند و هر شب در خواب همراه کیان است.
امانی آذری می‌گوید رواندرمانگر ماه‌منیر در این شرایط تنها باید شنونده حرف‌های این مادر باشد، نه این که رویای کیان را از او بگیرد. باید بپرسد کیان دیشب در خواب با تو چه می‌کرد؟ چه می‌گفت؟ چه می‌خورد؟ چه اتفاقی افتاد؟
شیرین امانی آذری معتقد است خشم بزرگی در عمق صحبت‌های ماه‌منیر وجود دارد و هیچ فضایی هم برای ابراز آن ندارد: «شاید با استفاده دارو این خشم فروکش کند و ماه‌منیر به خواب برود ولی بعد از آن، او فضایی می‌خواهد که این سوگواری را بیرون بریزد. هرچند ممکن است در ایران افراد سوگوار بتوانند در عزاداری خشم خود را بیرون بریزند ولی چون در جامعه ایران این خانواده حق شکایت ندارد، این خشم فرو خورده می‌شود. این‌که خانواده نمی‌تواند به جایی شکایت کند که فرزندش را از دست داده، خودش دنیایی درد و خشم است.»
چه کسی با رادین هم قدم می‌شود؟
شیرین امانی آذری، رواندرمانگر می‌گوید: «کودکان در دنیای خاص خود برداشت‌های خود را از یک فاجعه دارند. رادین در دنیایی است که برادرش در آن دنیا بوده است ولی دیگر نیست. باید ببینیم برداشت رادین از فاجعه رخ داده در خانواده چیست، چون در بسیاری از مواقع در زمان بروز چنین فجایعی، یک دفعه کودکان بزرگ می‌شوند و ناخودآگاه احساس می‌کنند که هم باید جای خود را داشته باشند و هم جای فرد از دست رفته را بگیرند. در مورد رادین این رخ میدهد که ممکن است فکر کند مادر به دلیل غم و غصه‌ای که برای از دست دادن برادر بزرگ‌تر دارد، از بین برود. بنابراین بار بزرگی متحمل می‌شود. در فرهنگ ایران، بزرگ‌ترها طوری صحبت می‌کنند که انگار کودکان وجود ندارند و از آن‌ها حقایق را پنهان می‌کنند، چون معتقدند نباید چیزی بدانند تا ناراحت نشوند.»
او می‌گوید باید با کودکان در این شرایط ارتباط برقرار کرد: «در بیشتر مواقع، کسانی مثل کیان که چنین اتفاقی برایش رخ داده است، حالت تقدس پیدا می‌کنند. این تقدس برای بچه کوچک‌تر مسوولیت خیلی بیشتری به همراه دارد. او فکر می‌کند برای نجات دادن مادر خود از غم و غصه باید جای برادر درگذشته‌اش را بگیرد.»
به گفته شیرین امانی آذری، رواندرمانگر، ماه‌منیر که نزدیک‌ترین فرد به رادین است، باید تا جای ممکن با او حرف بزند، ارتباط برقرار کند و برای خودش و رادین فضای شخصی ایجاد و این فضا را حفظ کند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر