هشدار درباره «لغزش» سپاه؛ کلمه کلیدی خامنه‌ای در دیدار با فرماندهان

نشست مجمع عالی فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در آستانه سالگرد کشته شدن «مهسا[ژینا]امینی»، از نشست‌های سابق این مجمع بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. این دیدار پس از ۴ سال وقفه انجام شد. خامنه‌ای در این نشست چه گفته و مجمع  فرماندهان سپاه در چه شرایطی برگزار می‌شود؟

***

«علی خامنه‌ای»، رهبر ۸۴ ساله جمهوری اسلامی در دیدار با فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در آستانه سالگرد یکی از بی‌سابقه‌ترین دوره اعتراضات در ایران، درباره احتمال وقوع «بحران‌های متعدد» هشدار داد و از نیروهای سپاه پاسداران خواست که از «پیشرفت‌های» خود مغرور نشوند.

این اولین مجمع فرماندهان سپاه پس ۴ سال و اولین نشست آن‌ها پس از ترور «قاسم سلیمانی»، فرمانده کشته شده نیروی قدس سپاه بود؛ اما خامنه‌ای برخلاف معمول و انتظار، تنها اشاره‌ای گذرا به او کرد.

رهبر جمهوری اسلامی حتی درباره موضوعات مربوط به سپاه پاسداران نیز وارد موضوعات اصلی و جنجال‌برانگیز نشد و سخنانش درباره ضعف، رویش و ریزش در سپاه پاسداران متمرکز بود.

نگرانی از گسترده‌تر شدن فساد در سپاه پاسداران و افشای آن در رقابت‌های باندهای درونی سپاه که نمونه آن در فایل صوتی افشا شده از صحبت‌های شماری از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران رخ داد، یکی از نگرانی‌های خامنه‌ای است.

به‌نظر می رسد که او همچنین نگران تداخل منافع باندهای درون سپاه و افزایش تنش آن‌ها با یکدیگر است. موضوعی که در انتخابات ریاست جمهوری و درگیری بر سر نامزدی سرتیپ پاسدار «سعید محمد»، فرمانده وقت قرارگاه اقتصادی خاتم، بخش‌هایی از آن نمایان شد.

او تنها به‌صورت تلویحی به موضوع تلاش برای تروریستی اعلام شدن سپاه پاسداران اشاره کرد و این نهاد را «بزرگترین سازمان ضد تروریستی» در همه دنیا خواند.

پس از اعتراضات سال گذشته، تلاش‌های گسترده‌ای برای قرار دادن سپاه پاسداران در فهرست گروه های تروریستی اروپا انجام شد و پارلمان اروپا نیز قطعنامه‌ای را درباره قرار گرفتن سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی اتحادیه اروپا تصویب کرد.

با‌این‌حال، «جوزپ بورل»، مسول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و «آنالنا بائربوک»، وزیر خارجه آلمان، اعلام کردند که مبنای قانونی برای این اقدام وجود ندارد و نیاز به صدور حکم دادگاه‌های اروپایی وجود دارد. همچنان نیز اراده سیاست خارجی اتحادیه اروپا بر قرار نگرفتن سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی است، اما تلاش‌ها در بریتانیا ادامه دارد.

اخیرا نیز چندین رسانه گزارش دادند که وزارت خارجه بریتانیا با این اقدام مخالف است و «به لزوم باز نگه داشتن کانال‌های ارتباطی» با جمهوری اسلامی اعتقاد دارد.

در مقابل «سوئلا براورمن»، وزیر کشور و «تام توگندات»، وزیر مشاور در امور امنیتی بریتانیا، از قرار گرفتن نام سپاه در لیست گروه‌های تروریستی حمایت می‌کنند.

موضوعاتی که خامنه‌ای از آن سخن، گفت ازجمله فعالیت‌های اقتصادی سپاه پاسداران در چند سال گذشته نیز مطرح بوده، اما این بار به‌صورت تلویحی درباره «لغزش» فرماندهان هشدار داد.

 

سابقه تشکیل مجمع عالی فرماندهان سپاه پاسداران

سخنان خامنه‌ای در بیست و چهارمین مجمع عالی فرماندهان سپاه پاسداران بیان شده و «ابراهیم رئیسی» و «محمد باقر قالیباف» نیز در این نشست سخنرانی کردند.

مجمع سراسری فرماندهان و مسولین سپاه، پس از دستور آیت‌الله «خمینی» مبنی‌بر تشکیل نیروهای سه‌گانه زمینی، دریایی و هوایی سپاه در سال ۱۳۶۴ پی‌ریزی شده و قرار بوده که هر دو سال یک بار برگزار شود. ۲۰ نشست این مجمع در دوره رهبری خامنه‌ای و پس از سال ۱۳۷۰ برگزار شده است.

آخرین نشست این مجمع در سال ۱۳۹۸ برگزار شده بود و هرچند که در این میان دیدارهای خامنه‌ای از سال ۱۴۰۰ شروع شده، اما بین برگزاری دو نشست چهار سال فاصله افتاد.

یکی از دلایل این موضوع می‌تواند مشغول بودن سپاه پاسداران به اتفاقات مختلف پس از آبان ۱۳۹۸ و مشغول بودن حکومت به انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ باشد. همچنین تغییر رییس سازمان اطلاعات سپاه و دیگر فرماندهان می‌تواند در این تاخیر تاثیرگذار بوده باشد.

در نشست مجمع عالی فرماندهان سپاه پاسداران، معمولا مقامات ارشد کشور و همچنین وزرای اطلاعات و دبیر شورای عالی امنیت ملی سخنرانی می‌کنند. در این نشست همچنین جلسات جانبی نیز برای توجیه فرماندهان سپاه پاسداران برگزار می‌شود.

 بخشی از جلسات مجمع عالی فرماندهان سپاه پاسداران مربوط به موضوعات و تشکیلات خود سپاه، و بخش دیگر مربوط به موضوعات کلان کشور است.

 

عدم اشاره جدی خامنه‌ای به اعتراضات 

رهبر جمهوری اسلامی در این نشست که در آستانه سالگرد کشته شدن مهسا امینی و اعتراضات برگزار می‌شد، از کنار این موضوع رد شد. او بااین‌حال از فرماندهان سپاه پاسداران خواست که «به توانایی‌ها و پیشرفت‌ها مغرور نشوند» و اعلام کرد کشورهای غربی در پی ایجاد بحران‌های پی‌در‌پی هستند.

او گفت که کشورهای غربی «یک روز به بهانه‌ انتخابات، یک روز به بهانه‌ بنزین و یک روز به بهانه‌ زن»، در ایران بحران ایجاد می‌کنند. این جمله کوتاه اشاره او به سه اعتراضات ۱۳۸۸، ۱۳۹۸ و ۱۴۰۲ بود.

رهبر جمهوری اسلامی همچنین خطاب به مقامات اعلام کرد که «امروز روز خسته و ناامید شدن نیست و روز شوق و امید و حرکت است.»

شاید از نگاه رهبر جمهوری اسلامی اعتراضات مانند سال گذشته گسترده نخواهد شد و نباید او خود این موضوع را یادآوری کند. همچنین شاید او تمایلی نداشت که سایه سنگین اعتراضات بر سخنرانی خود در جمع فرماندهان سپاه پاسداران خودنمایی کند. هرچند که یکی از مهم‌ترین سخنرانی‌های خود درباره اعتراضات سال گذشته را در «دانشگاه افسری و تربیت پلیس امام حسن» انجام داد.

در مجمع امسال همچنین سرتیپ پاسدار «احمد وحیدی»، وزیر کشور که مسولیت سرکوب اعتراضات سال گذشته را برعهده داشت، لباس نظامی پوشید و در میان فرماندهان حضور یافت.

براساس گزارش‌ها، مسولیت عمده سرکوب اعتراضات سال گذشته برعهده وحیدی و شورای امنیت کشور بوده است. در اسناد هک شده از نهاد ریاست جمهوری نیز بخش‌هایی از نامه‌های درخواست بودجه و همچنین مصوبات این شورا افشا شده است.

 

تکرار سخنان سال ۱۳۹۸ 

سخنان خامنه‌ای در نشست امسال را می‌توان شبیه به سخنان چهار سال پیش او دانست.

آخرین مجمع عالی فرماندهان سپاه پاسداران سال ۱۳۹۸ برگزار شده است. در این نشست، قاسم سلیمانی نیز حضور داشت. از قضا «جمال الدین آبرومند» که پس از فایل صوتی فرماندهان سپاه پاسداران درباره فساد در بنیاد تعاون سپاه و هلدینگ یاس نامش مطرح شد نیز، در کنار سلیمانی نشسته بود.

از محتوای این فایل صوتی مشخص می‌شود که قاسم سلیمانی از برخورد با باند هلدینگ یاس و از جمله آبرومند، ناراحت بوده است. همچنین سال ۱۳۹۶ که قاسم سلیمانی برای دیدار با «علی لاریجانی» به مجلس شورای اسلامی رفت، آبرومند یکی از همراهان او بود.

در نشست امسال مجمع عالی فرماندهان سپاه پاسداران، کلیپی نیز از حضور قاسم سلیمانی در این نشست پخش شد. با‌این‌حال، خامنه‌ای در سخنان خود تنها اشاره‌ای گذرا به سلیمانی کرد.

 او گفت: «نه فقط سازمان جذاب است، [بلکه] آدم‌هایش و افرادش هم جذابند، افرادش هم برای هر دل سالمی جذاب است. سردار بلند‌مرتبه‌اش مثل شهید سلیمانی یک جور، جوان فداکارش مثل شهید حججی یک جور، پاسدار بی‌پیرایه و دلاوری مثل ابراهیم هادی یک جور؛ این‌ها همه جذابند؛ هر‌کدام از این‌ها یک الگویند، یک الگوی تمام‌نشدنی. این هم یک بخشی از عملکرد سپاه است.»

پس از نشست فرماندهان سپاه پاسداران، سلسله اتفاقات زنجیره‌وار اعتراضات آبان ۱۳۹۸، کشته شدن قاسم سلیمانی و شلیک موشک به هواپیمای اوکراینی رخ داد.

با‌این‌حال، خامنه‌ای به‌صورت جدی به هیچ یک از این اتفاقات نپرداخت و بخش‌هایی از سخنان خود در سال ۱۳۹۸ را تکرار کرد. او حتی به اتفاقات رخ داده در چند سال اخیر ازجمله تغییر «حسین طائب»، رییس سازمان اطلاعات و فرماندهان حفاظتی اشاره نکرد.

او در سال ۱۳۹۸ گفته بود که «سپاه پیر و محافظه‌کار بشود؛ سپاه نبایستی پیر بشود.»

خامنه‌ای همچنین گفته بود: «البته ریزش و رویش همه‌‌جا هست، سپاه هم مستثنا نیست، ولی ملاک این است که انسان ببیند غلبه با ریزش‌ها است، یا غلبه با رویش‌ها است؛ بنده قاطعا قضاوت می‌کنم که در مورد سپاه به‌صورت واضح، غلبه با رویش‌ها بود.» 

او در سال ۱۳۹۸ نیز مانند امسال از قرارگاه خاتم‌الانبیا سپاه و فعالیت‌های اجتماعی این نهاد تمجید کرده بود.

تنها کلید‌واژه جدید در سخنان امسال او را می توان هشدار درباره «لغزش» فرماندهان و نیروهای سپاه دانست: «همه‌ انسان‌ها در معرض لغزشند. همه‌ سازمان‌ها در معرض لغزشند، در معرض کسالت و تنبلی و مغرور شدن و گرایش‌های گوناگون گمراه‌کننده و [مانند] این‌ها هستند؛ همه این‌جورند، غیر از معصومین. همه‌ روسا، همه‌ مدیران، همه‌ رهبران، همه‌ فرماندهان، همه‌ ماها در معرضیم، پس نیازمندیم به خودحفاظتی؛ در درجه‌ اول نیازمندیم به پاسداری از خویش. این پاسداری از خویش در فرهنگ قرآنی اسمش تقوا است.»

این سخنان رهبر جمهوری اسلامی را می‌توان به حساب هشدار درباره فسادهای اقتصادی در سپاه پاسداران در چند سال اخیر دانست. او پیش‌از این نیز در دهه ۷۰ و در آغاز ورود سپاه پاسداران به فعالیت‌های اقتصادی، هشدارهایی از این دست داده بود؛ اما تکرار این موضوع در سال‌های اخیر کم‌سابقه بوده است.