نیمه‌شب سه‌شنبه ۱۲ دی ۱۴۰۲، «جمشید اربابی» (گرگیج)، زندانی ۳۶ ساله بلوچ در بند۲ زندان زاهدان، موسوم به بند «امنیتی» جان باخت. دلیل مرگ او «ایست قلبی» عنوان شده است ولی گفته می‌شود که قصور مسوولان زندان در انتقال او به بیمارستان، عامل مرگ این جوان بوده است.
ویدیوها و تصاویری بعد از مرگ این شهروند بلوچ منتشر شده‌اند که نشان می‌دهند او قبلا مورد تقدیر و تشویق مولوی «عبدالحمید اسماعیل‌زهی»، امام جمعه اهل سنت زاهدان و رهبر معنوی معترضان بلوچ در یک سال گذشته است.
جمشید گرگیج که بود، چرا در زندان بود و چه کسی مسوول مرگ این پدر جوان است؟
***
جمشید گرگیج که بود و چرا در زندان بود؟
بر اساس اطلاع «ایران‌وایر»، جمشید گرگیج پدر سه فرزند پنج، هفت و ۱۰ ساله بود. او در «شیرآباد»، از محلات بلوچ‌نشین و حاشیه‌ای شهر زاهدان سکونت داشت.
یک فرد آگاه و نزدیک به خانواده گرگیج که به دلایل امنیتی نام او نزد ما محفوظ است، به «ایران‌وایر» می‌گوید حبسی که جمشید در آن جان خود را از دست داد، اولین دوران زندانی کشیدن او نبوده است و پیش از این نیز به‌دلیل دعوا و درگیری بازداشت شده و مجازات زندان تحمل کرده بود.
بنا به گفته این شخص و محتوای منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی توسط برخی خویشاوندان جمشید گرگیج، چند سال پیش این جوان بلوچ «متحول» می‌شود و در جلسات دینی و نماز جماعت‌ها به امامت مولوی عبدالحمید اسماعیل‌زهی شرکت می‌کند: «وقتی جمشید به اسلام و جماعت تبلیغ روی آورد، بین همان کسانی که می‌شناختندش، از مرحمت‌های خدا و روی آوردن به راه اسلام گفت. به همین خاطر صدایش و اسم و آوازه‌اش در زاهدان پیچیده بود که کسی که بالاخره زمانی برو بیایی داشته و در خیابان در سمت شیرآباد دعوا می‌کرده و بزن بهادر بوده، اصلاح شده و به سمت نماز جماعت رفته است.»
او در ادامه نیز از مورد تقدیر قرار گرفتن جمشید توسط مولوی عبدالحمید خبر می‌دهد و می‌گوید: «مولانا از او تشکر و قدردانی کرده بود که ملت را به سمت نماز جماعت می‌برد و تشویق به اسلام می‌کند. بابت آن هم بیشتر نامش در شهر پیچید. داخل شهر نام و رسمی پیدا کرد به کار خیر. به او می‌گفتند امیر جماعت و امیر محمد. مردم را به سمت نماز دعوت می‌کرد تا این که بالاخره نمی‌دانم کجا با یک مامور نظامی درگیر می‌شود و او هم از جمشید شکایت می‌کند و جمشید می‌افتد زندان.»
تصاویری از جمشید گرگیج در کنار مولوی عبدالحمید اسماعیل‌زهی منتشر شده‌اند. در این تصاویر، مولوی اسماعیل‌زهی با لبخند در حال ملاقات با جمشید گرگیج است.
آن‌گونه که این فرد مطلع می‌گوید، بازداشت و محکومیت به حبس این جوان بلوچ مربوط به پیش از شروع اعتراضات ۱۴۰۱ در زاهدان و جمعه خونین این شهر بوده است.
در شهریور۱۴۰۱، مدتی قبل از قتل حکومتی «مهسا (ژینا) امینی»، خبر تجاوز یک سرهنگ نیروی انتظامی با نام «ابراهیم کوچک‌ز‌ایی» به یک دختر ۱۵ ساله در چابهار، خشم عمومی را برانگیخت. سرانجام با گسترش اعتراضات در شهرهای مختلف ایران، شهرهای مختلف بلوچستان، به‌ویژه زاهدان نیز به صحنه اعتراضات مردمی تبدیل شدند.
در هشتم مهر۱۴۰۱، حمله ماموران امنیتی و نظامی به نمازگزاران در مصلی زاهدان و خیابان‌های اطراف کلانتری شماره ۱۶ این شهر و به رگبار بستن آن‌ها موجب کشته شدن بیش از ۱۰۰ نفر و زخمی‌شدن ده‌ها نفر دیگر از شهروندان بلوچ شد.
شخص آگاهی که با «ایران‌وایر» گفت‌وگو کرده است، می‌گوید: «قبل از اعتراضات جمعه خونین بود که جمشید سر دعوا با مامور نظامی دستگیر شد و برایش حکم زندان و دیه بریدند. دیه را داده و زندانش را هم کشیده بود و فقط چند ماه حبس عمومی مانده بود.»
پیش از این، خبرگزاری حقوق‌بشری «حال‌وش» نیز در گزارشی این موضوع را تایید کرده بود. حال‌وش روز سه‌شنبه ۱۲ دی در کانال تلگرام خود نوشت: «جمشید در خرداد سال ۱۴۰۱ به اتهام درگیری و داشتن شاکی خصوصی بازداشت شده و با وجود رضایت شاکی و پرداخت دیه، پرونده از حیث شاکی خصوصی به پایان رسیده و بسته شده بود اما از حیث جنبه عمومی جرم تا شش ماه دیگر آزاد می‌شد.»
تعلل در اعزام به بیمارستان جان می‌گیرد
در حالی که به گفته منبع مطلع «ایران‌وایر»، منابع رسمی دلیل مرگ جمشید گرگیج را «ایست قلبی» اعلام کرده بودند، فعالان و نهادهای حقوق بشری بلوچستان بر این باورند که تعلل مسوولان زندان در اعزام او به بیمارستان، منجر به مرگ این شهروند جوان شده است.
فرد آگاهی که با «ایران‌وایر» گفت‌وگو کرده است، می‌گوید: «جمشید ۳۶ سالش بود و اصلا بیماری نداشت، چه برسد به بیماری قلبی. سالم سالم بود. مشخص نیست در زندان چه اتفاقی برایش افتاده است.»
او با تاکید بر مرگ این شهروند به‌دلیل عدم انتقال به موقع به بیمارستان، می‌گوید: «هم بندی‌هایش که دیده بودند نفس او در نمی‌آید، می‌برندش به کریدور ولی با وجود اصرار آن‌ها، زندان‌بان‌ها چند ساعتی اجازه نمی‌دهند حتی به بهداری برده شود. بعد از آن او را می‌برند به بهداری و بلافاصله از بهداری هم به بیمارستان بیرون از زندان برده می‌شود ولی بدبختانه دیگر تمام می‌کند.»
قصور در ارایه خدمات حیاتی پزشکی پیش از این بارها جان زندانیان، اعم از زندانیان جرایم عمومی و زندانیان سیاسی را گرفته است.
هجدهم دی‌ماه، دومین سال‌روز جان باختن «بکتاش آبتین»، شاعر و عضو «کانون نویسندگان ایران» بود که بابت حضور بر سر مزار سه تن از نویسندگان قربانی «قتل‌های زنجیره‌ای»، به زندان محکوم شد و در «اوین» به سر می‌برد. با این که کرونا گرفته بود، مسوولان زندان از اعزام او به بیمارستان تا چندین روز جلوگیری کردند و سرانجام بعد از چند روز کما، این نویسنده در بیمارستان جان سپرد.
در یکی از آخرین موارد نیز «نوید میهن‌دوست»، کارگردان محبوس در زندان اوین با انتشار نامه‌ای، از مرگ یک زندانی در اندرزگاه۴ این زندان بر اثر تاخیر در رسیدگی درمانی و اعزام به بیمارستان خبر داد.
میهن‌دوست عنوان کرده بود که زندانی جان باخته شصت و چند ساله به دلیل اختلاف حسابی کلان با شخصی حکومتی به زندان افتاده بوده و بر اثر عوارض خون‌ریزی معده درگذشته است.
پیش‌تر، حال‌وش درباره نحوه مرگ جمشید گرگیج نوشته بود ساعت ۱۲ و۳۰ دقیقه بامداد، او در خواب، در تحت خود در بند۲ امنیتی زندان مرکزی دچار ایست قلبی شده و با توجه به ایجاد صدای خفگی، هم‌اتاقی‌هایش به افسرنگهبان اطلاع داده‌اند.
این در حالی‌است که منبع «ایران‌وایر» می‌گوید او بعد از ساعت سه نیمه شب به بیمارستان منتقل شده است. بنابراین، دست‌کم دو ساعت و نیم طول کشیده است تا این شهروند به بیمارستان اعزام شود. این تاخیر مرگ‌بار در حالی رخ داده است که زندان زاهدان با بیمارستان «نبی‌اکرم» این شهر فقط ۹ دقیقه و با بیمارستان «علی ابن ابی‌طالب» ۱۲ دقیقه فاصله دارد و هر دو این بیمارستان‌ها دارای بخش مراقبت‌های ویژه هستند.
به گفته این شخص آگاه، پیکر جمشید گرگیج قبل از خاک‌سپاری به پزشکی قانونی برده شده ولی هنوز نتیجه‌ای به خانواده‌اش اعلام نشده است.
ویدیوهایی از سوی سازمان‌های حقوق‌بشری بلوچ، از جمله «کمپین فعالین بلوچ» منتشر شده‌اند که نشان می‌دهند این جوان در میان گروه بزرگی از دوستان و هم‌شهریان خود در زادگاهش، شهر «لار» به خاک سپرده شده است.
فرد آگاهی که با «ایران‌وایر» گفت‌وگو کرده است، با اشاره به حضور پرشمار مردم در مراسم خاک‌سپاری او می‌گوید: «احترام زندانیان سیاسی و کسانی که برای خیر مردم بلوچستان فعالیت می‌کنند، در یک سال و چند ماه گذشته خیلی بیشتر شده است. مردم از شهرها و روستاهای مختلف آمده بودند تا جوانی را که در راه جماعت تبلیغ جان گذاشته بود، بدرقه کنند.»
حقوق شما
«موسی برزین»، حقوق‌دان و مشاور حقوقی «ایران‌وایر» با تاکید بر مسبوق به سابقه بودن جان باختن زندانیان در زندان‌ها به‌دلیل عدم رسیدگی پزشکی می‌گوید: «این مساله خیلی اتفاق می‌افتد و فقط درصد بسیار کمی از آن گزارش می‌شود.»
این وکیل حقوق‌بشری به «آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها» به عنوان مرجع قانونی در این زمینه ارجاع می‌دهد و می‌گوید: «مسوولیت درمان زندانیان با سازمان زندان‌ها است. اگر در داخل زندان امکان درمان باشد، باید در بهداری درمان کنند. اگر امکان نداشته باشد، باید یا تحت‌الحفظ بفرستند به مراکز درمانی خارج از زندان یا به او مرخصی دهند.»
به گفته او، اگر سهل‌انگاری از سوی مسوولان زندان بوده باشد و به موقع نرسیده و یا با وجود مراجعه چند باره فرد و هم‌سلولی‌هایش، اهمیت نداده باشند، قطعا مسوولیت دارند و این می‌تواند در قالب «قتل شبه‌عمد» دیده شود.
در پایان نیز توصیه می‌کند: «توصیه ما به خانواده‌ها و اولیای دم این است که با شرح جزییات، شکایت کیفری کرده و تقاضای تعقیب کیفری مسوولان مربوطه زندان را مطرح کنند. به‌هر حال، موضوع رسیدگی می‌شود. این‌که چه قدر عادلانه رسیدگی شود، مساله دیگری است. بنابراین، حتما این موضوع را پی‌گیری کنند.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر