۲۲مرداد۱۴۰۲، زیارتگاه شاهچراغ در شیراز برای دومین بار مورد حمله مسلحانه قرار گرفت و در جریان این حمله، دو نفر کشته شدند. رسانه‌های ایران به نقل از «یدالله بوعلی»، فرمانده سپاه استان فارس گزارش داده بودند که مهاجم از «اتباع خارجه» بوده و از سمت بازار و از «درب باب‌المهدی» وارد حرم شده و «بلافاصله اقدام به شلیک با اسلحه جنگی» کرده است.
بعد از این اتفاق، مقامات ایران سکونت و اشتغال اتباع خارجی در محوطه اطراف حرم شاهچراغ در شیراز را «به‌طور کامل» ممنوع اعلام کردند.
حالا گزارش‌هایی منتشر شده که این دستورالعمل تنها در استان فارس و شهر شیراز اجرایی نشده و در تمامی شهرهای ایران که دارای زیارتگاه و اماکن مقدس مسلمانان هستند، تا شعاع سه کیلومتری این مکان‌ها، سکونت و اشتغال مهاجران ولو دارای اقامت قانونی و اجازه کار باشند، غیرقانونی است.
***
گلایه‌های مهاجران مشهد از ممنوعیت اشتغال در اطراف حرم
«خانواده من سال ۱۳۶۲ و در زمان جنگ شوروی و افغانستان به ایران مهاجرت کردند. من چهار سال بعد در ایران به دنیا آمدم. در تمام سال‌های زندگی‌مان ساکن مشهد بوده‌ایم و حتی یک روز هم غیرقانونی زندگی نکردیم. پدرم سال‌ها به‌عنوان شاگرد در یک کارگاه تولید کفش کار کرد و بعدها با کمک همان صاحب‌کارش که حکم برادر برایش دارد، یک کارگاه کفاشی در نزدیکی حرم زد. یک عمر با احترام و آبرو در مشهد زندگی کرده، ولی حالا هر روز با اضطراب اینکه کار و زندگی‌اش را از دست بدهد بیدار می‌شود و می‌خوابد.»
این‌ها بخشی از صحبت‌های «جمال» است. شهروند افغانستانی ساکن مشهد که در ایران به دنیا آمده و درس خوانده است. او که فارغ‌التحصیل لیسانس در رشته ادبیات فارسی است، یک مدرسه خیریه راه انداخته و همراه با چند نیروی داوطلب دیگر، به کودکان مهاجر و بدون شناسنامه در حاشیه شهر مشهد سواد می‌آموزد.
جمال می‌گوید در این شهر هرگز غریب نبوده است: «من دو خواهر بزرگتر از خودم دارم. هر دو آن‌ها با ایرانی‌ها ازدواج کرده‌اند. دوستان زیادی داریم که همیشه هوای ما را داشته‌اند. نمی‌گویم آزار ندیده‌ایم، اما همدلی هم کم نیست، اما طرح‌های ساماندهی به اتباع خارجی در ایران همیشه بدون مطالعه و کارشناسی دقیق اجرا می‌شود.»
این مهاجر ساکن مشهد به نکته مهمی در ارتباط با «مهاجر ناپذیر بودن» ایران به‌عنوان یک مقصد دائمی اشاره می‌کند و می‌گوید: «ما درک می‌کنیم که کشور ایران، کشور مهاجرپذیری نیست. مردم در ایران خودشان مسائل بسیاری دارند و طبیعی است که توقع داشته باشند اول مشکلات خودشان حل شود، اما واقعیت این است که در هیچ جای دنیا فردی مثل من که در ایران به دنیا آمده، دیگر مهاجر به حساب نمی‌آید. در همین کشور همسایه ترکیه، دوستانی داریم که فرزندانشان آنجا به دنیا آمدند و بعد از ۱۸ سالگی مطابق قوانین، برای گرفتن اقامت و شهروندی ترکیه اقدام کردند؛ اما در ایران چنین نیست.»
او در ادامه با تاکید بر اینکه نگران خودش نیست می‌گوید: «در ماجرای محدودتر کردن شرایط اسکان و اشتغال مهاجران، اتفاقات تلخ‌تری خواهد افتاد. حکومت ایران به این وسیله نه‌تنها مشکل مهاجران غیرقانونی را حل نخواهد کرد، که تعداد زیادی مهاجر قانونی را هم از کار بیکار می‌کند. کسانی که در‌حال‌حاضر دست‌کم توانایی اداره خودشان و زندگی‌شان را دارند هم به خیل بیکاران و بی‌خانمان‌ها می‌پیوندند و این دردی از هیچ‌کس دوا نمی‌کند.»
یک بازاری مهاجر: چهل سال با شرافت زندگی کرده‌ایم
خبرگزاری «رضوی» در گزارشی مفصل نوشته است که شماری از بازاریان و کسبه مهاجر در مشهد بعد از ابلاغ این دستور استانداری که نباید تا شعاع سه کیلومتری حرم اما هشتم شیعیان کسب‌و‌کار یا اقامت داشته باشند، به دفتر مرکز فرهنگی و رسانه تبیان رفته و با سید «عیسی حسینی مزاری»، رییس‌کل مرکز فعالیت‌های فرهنگی اجتماعی تبیان در‌این‌باره گفت‌وگو کرده‌اند.
بسیاری از این افراد کسانی هستند که شبیه به خانواده جمال، در ایران زاده شده و صاحب عروس و داماد و نوه شده‌اند. این افراد هم به‌رغم داشتن مجوزهای لازم برای اقامت و اشتغال، مشمول این طرح هستند.
یکی از مهاجران و کسبه بازار مشهد که در این جلسه حضور داشته است به «ایران‌وایر» می‌گوید که بیش از چهل سال از حضورش در ایران می‌گذرد و هرگز تخلفی از او و خانواده‌اش سر نزده است: «فقط من نیستم. خیلی‌ها شبیه من هستند. ما حرمت میزبان‌مان را نگه داشته‌ایم، حالا به‌یک‌باره به چشم دشمن نگاهمان می‌کنند. آیا این درست است که به‌خاطر خطای یک اقلیتی، همه افراد یک جامعه را از حقوقشان محروم کنند. ضمن اینکه اجرای این طرح، اقتصاد ایران را هم متضرر می‌کند. ما همه این موارد را در جلسه که با مقامات تبیان داشتیم مطرح کردیم.»
او می‌گوید مدیران مرکز فرهنگی تبیان که موسسه‌ای قدیمی در مشهد برای پیگیری مسائل جامعه مهاجر است نیز با آن‌ها هم‌نظر بوده و قول مساعد برای رایزنی با مقامات استانداری به آن‌ها داده است: «آن‌ها از منظر دینی این حرکت را زیر سوال می‌برند و می‌گویند نباید بین مهاجرین و امام هشتم شیعیان جدایی انداخت. ضمن اینکه این نگرانی وجود دارد که این طرح که ابتدا در شیراز اجرا شده و حالا به مشهد رسیده، به قم و شهر ری و دیگر شهرهایی که زیارتگاه دارند هم تسری پیدا کند و به این ترتیب، شمار افرادی که تحت‌تاثیر این طرح زندگی‌هایشان نابود می‌شود بیشتر خواهد شد.
مهاجران از بافت قدیم شیراز اخراج شده‌اند
بعد از حادثه تروریستی دوم شیراز که تابستان امسال به وقوع پیوست، پیامکی برای شهروندان شیراز ارسال شد که براساس آن، مالکان منازل مسکونی محدوده اطراف حرم شاهچراغ اجازه واگذاری منازل خود را چه به‌شکل رهن یا اجاره به مهاجران ندارند. در این پیامک‌ها ذکر شده بود که هر مالک، یک ماه فرصت دارد که ملک اجاره یا رهن داده شده خود به مستاجران افغانستانی را تخلیه کند.
هم‌زمان مدیر کل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری فارس اعلام کرد که فعالیت مهاجران افغانستانی به‌عنوان فروشنده در شیراز ممنوع شده و به‌زودی در باقی استان‌ها نیز به اجرا درخواهد آمد.
یکی از فعالان مدنی ساکن شیراز درباره اجرای این طرح‌ها و وضعیت فعلی مهاجران افغانستانی در این شهر می‌گوید: «براساس آمارهای موجود، در‌حال‌حاضر ۳۵۸ هزار تبعه افغانستانی در شیراز زندگی می‌کنند که ۱۲۱ هزار نفرشان بعد از حمله مجدد طالبان به افغانستان به ایران آمدند. اغلب این مهاجران قانونی در ایران زندگی می‌کنند و محل سکونتشان در بافت قدیم شهر شیراز، حدفاصل حرم شاهچراغ تا دروازه کازرون است. در محله‌های قدیمی مثل محله لب آب، اطراف مسجد نو و خانقاه احمدی، معمولا خانه‌ها در اختیار مهاجرانی است که اغلب آن‌ها در کوره‌های آجرپزی شهر کوار و سنگ‌بری‌های نی‌ریز و مرغ‌داری‌های اطراف شهر به کار مشغولند. وضعیت همیشه برای مهاجران سخت بوده، اما در این مدت با اعمال سیاست‌های طاق و جفت نادرست، از آنچه پیش‌تر بود، سخت‌تر شده است.»
حقوق ما
نگاهی به قوانین مهاجرتی در کشورهای مختلف نشان می‌دهد جامعه مهاجر در هر کشوری با یک سری محدودیت‌ها مواجه است. «موسی برزین»، حقوق‌دان و مشاور ایران‌وایر در امور حقوقی، در‌این‌باره به ایران‌وایر می‌گوید: «در کشورهایی که جامعه مهاجر به‌ویژه از طریق پناهندگی پذیرفته می‌شوند، محدودیت‌هایی اعمال می‌شود، اما این محدودیت‌ها باید منطقی باشد.»
این حقوق‌دان با اشاره به اینکه پیش‌از این هم مهاجران افغانستانی در ایران با یک سری محدودیت‌ها نسبت به شهروندان دیگر مواجه بودند، می‌گوید: «مثلا در برخی شهرستا‌ن‌ها اساسا ورود مهاجران افغانستانی ممنوع شده بود و در شهرهای مشخصی امکان اسکان آن‌ها وجود دارد، اما اگر این محدودیت‌ها روزافزون باشد، بدون اینکه مبنای عقلی داشته باشد و افراد را به مشقت برای زندگی بیندازند، با اصول اولیه حقوق‌بشر در تعارض قرار می‌گیرد.»
موسی برزین می‌گوید: «حکومت ایران براساس برخی ملاحظات سیاسی و امنیتی تصمیم گرفته که محدودیت برای مهاجران افغانستانی را به سطح بالاتری ببرد، اما نکته اینجاست که در هیچ‌یک از حوادث تروریستی که منشا وضع چنین تبصره و قوانینی هستند، شواهد و مدارکی وجود ندارد که مهاجران افغانستانی چنین اقداماتی انجام داده‌اند.»
در حمله مسلحانه به شاهچراغ در مرداد۱۴۰۲، گفته شد که عامل تیراندازی ۲۵ ساله و تبعه تاجیکستان بوده است. در خصوص حمله اول شاهچراغ نیز دو متهم افغانستانی بازداشت شده و به اعدام محکوم شدند، اما به گواه بسیاری از کنشگران، روند رسیدگی به اتهامات آن‌ها به‌شدت ناعادلانه و غیرشفاف بود.
موسی برزین در خصوص ادعای مقامات قضایی ایران که عامل اغلب جرائم و جنایات در ایران را مهاجران معرفی می‌کنند، می‌گوید: «هیچ آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد، اما اگر آمار هم وجود داشته باشد، به نسبت جمعیت مهاجر در ایران نمی‌شود چنین نتیجه گرفت که جرائم رخ داده توسط جامعه مهاجر، از ایرانیان بیشتر است.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر