«ابراهیم رئیسی»، رییس جمهوری اسلامی، اولین دیدار خود از ترکیه را به دعوت رجب طیب اردوغان در ۴ بهمن ۱۴۰۲ انجام داد. سفری که در دو ماه گذشته دوبار به تعویق افتاده بود. رسانه‌های هر دو کشور جنگ میان اسراییل و نیروهای حماس، تروریسم و اختلافات دو کشور در سوریه را از مهمترین موضوعات گفت‌وگوهای دو رییس جمهور دانستند که در این سفر به مدت دو ساعت ملاقات خصوصی داشتند.
***
دیدار ابراهیم رئیسی و «رجب طیب اردوغان» دومین دیدار دوجانبه روسای جمهوری ایران و ترکیه است. آن‌ها نخستین بار تابستان گذشته در تهران با یکدیگر ملاقات کرده بودند.
جنگ اسراییل و حماس در دو سال اخیر تنها نقطه مشترک دو کشور بعد از تنش‌های موجود در سوریه و جنگ «قره‌باغ» بود. تنش‌هایی که هر دو کشور طرف خود را انتخاب و به نوعی مقابل هم قرار داشتند.
رئیسی قبل از حرکت به سوی ترکیه، موضوع فلسطین را به عنوان یکی از موضوعات مشترک دو کشور اعلام کرد و این موضوع را از محورهای اصلی گفت‌وگوهای خود با اردوغان نام برد.
در یک دهه گذشته رویکرد دولت راست‌گرای اسراییل نسبت به اختلاف با فلسطینیان به‌خصوص فشار اقتصادی بر نوار غزه پس از تسلط حماس بر این منطقه، باعث سردی روابط سیاسی ترکیه و اسراییل شده است. سال ۲۰۲۲، «ایزاک هرتزوک»، رییس جمهوری اسراییل، برای دیدار با آقای اردوغان به ترکیه سفر کرد و دو طرف بر ضرورت احیای روابط نزدیک تاکید نهادند. اردوغان هم که قرار بود متقابلا به اسراییل سفر کند آبان امسال سفر خود به اسراییل را در جهت حمایت از فلسطین لغو کرده بود.
غزه؛ نقطه مشترکی که تبدیل به بیانیه مشترک شد
در پایان سفر رسمی ابراهیم رئیسی به ترکیه، روسای جمهور دو کشور بیانیه‌ای مشترک منتشر کردند.
در متن بیانیه، روسای جمهور ایران و ترکیه به‌صورت یکپارچه، خواستار پایان جنگ در منطقه غزه شدند و تاکید کردند که این بحران نیازمند توقف فوری حملات و اقدامات نظامی است. علاوه بر این، طرفین از نیاز به رفع فوری و بدون قید و شرط محاصره و اهمیت ارسال کمک‌های انسانی و کالاهای ضروری به مردم مناطق متضرر شده، سخن گفتند.
به نوشته روزنامه «صباح» این بیانیه مشترک همچنین حاوی تاکید بر آمادگی دو کشور برای مبارزه مشترک با تمام اشکال تروریسم بود و این چالش را یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های عصر توصیف کردند.
به نوشته رسانه‌های دو کشور آقای اردوغان و ابراهیم رئیسی تاکید کردند که برای بازگشت به شرایط عادی در منطقه دریای سرخ، اقدامات قاطع برای توقف حملات اسراییل در غزه ضروری است.
پیش‌تر وزیر امور خارجه ایران در مقاله‌ای که در روزنامه «ملیت» به چاپ رسیده بود، روابط دوستانه دو کشور را یکی از عوامل صلح پایدار در منطقه و جهان برشمرده بود: «ما مناسبات بین دو کشور همسایه را در بخش دوجانبه ممتاز و دوستانه می‌دانیم و باور داریم که توسعه و تعمیق هر چه بیشتر روابط جمهوری اسلامی ایران با جمهوری ترکیه دستاوردها و پیامدهای مثبتی، نه تنها در سطح روابط دوجانبه داشته بلکه در بعد منطقه‌ای و جهانی نیز به برقراری صلح و ثبات پایدار و تقویت همکاری‌های دوستانه کمک خواهد کرد.»
رسانه‌های ترکیه سفر رئیسی را چگونه ارزیابی کردند؟
رسانه‌های ترکیه با پوشش سفر رئیسی به این کشور، جنگ غزه، مبارزه با تروریسم و افزایش مناسبات تجاری ۶ میلیارد دلاری دو کشور به ۳۰ میلیارد را از مهمترین مسایل این دیدار بیان کرده‌اند.
روزنامه صباح با اشاره به سفر رئیسی به ترکیه نوشته است: «سفر رییس جمهور ایران به ترکیه زیر ذره‌بین رسانه‌های جهان قرار گرفته است. جنگ غزه و افزایش حجم تجاری دو کشور از مهمترین موضوعات مورد بحث میان روسای جمهوری ترکیه و ایران بوده است.»
روزنامه «سوزجو» که از مخالفان حزب حاکم ترکیه است با اشاره به امضای اسناد همکاری مشترک در زمینه نفت و گاز، مواصلاتی و ارتباطی و فرهنگی با استناد به سخنان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی نوشته است که «صفحه جدیدی در روابط دو کشور شکل خواهد گرفت.»
مرکز تحقیقاتی «ستا» در مقاله‌ای به قلم «مصطفی جانر» با تحلیل سفر رئیسی به ترکیه نوشته «البته می‌دانیم که در عین حال که دو طرف در بسیاری از مسایل با هم اختلاف دارند، در بسیاری از مسایل نیز منافع مشترکی دارند. چنین سفرهایی با هدف افزایش هر چه بیشتر نگرش‌ها و رویکردها و کاهش اختلافات به سطحی که قابل مدیریت باشند، انجام می‌شود.»
جانر می‌گوید: «به نظر می‌رسد موضوعاتی مانند انرژی، تجارت در مناطق مرزی، قوانین گمرکی و سرمایه‌گذاری متقابل به‌ویژه به منظور افزایش حجم مبادلات مورد بحث قرار گرفته است. حضور مهمت شیمشک، وزیر خزانه‌داری و دارایی، آلپ ارسلان بایراکتار، وزیر انرژی و منابع طبیعی و حافظه غایه ارکان، رییس بانک مرکزی در طرف ترکیه اهمیت این مذاکرات را از نظر اقتصادی نشان می‌دهد.»
به نوشته آقای جانر، «علاوه بر این، به نظر می‌رسد مسایل منطقه‌ای به گونه‌ای مطرح می‌شود که شامل قفقاز جنوبی، فلسطین، سوریه، عراق، یمن و شرق مدیترانه می‌شود. باز هم در طرف ترکیه حضور هاکان فیدان، وزیر امور خارجه، علی یئرلی کایا، وزیر کشور، یاشار گولر، وزیر دفاع ملی و ابراهیم کالین، رییس سازمان اطلاعات ترکیه نشان می‌دهد که موضوعات مربوط به سیاست و امنیت منطقه مورد بحث قرار گرفته است. در میان این موضوعات، به نظر می‌رسد مهمترین موضوعی که هر دو کشور را درگیر می‌کند، موضوع تروریسم است که یک تهدید مشترک است.»
روزنامه صباح پس از سفر رییس جمهور ایران به ترکیه نوشته است: «سفر ابراهیم کالین، رییس سازمان اطلاعات به عراق و سفر پوتین به ترکیه که در فوریه انجام می‌شود این سفرها که یکی پس از دیگری در سایه بحران‌های خاورمیانه انجام می‌شود و زیر ذره‌بین دنیا قرار دارد.»
آن‌چه بیشتر از همه در رسانه‌های ترکیه در مورد این دیدار به آن اشاره می‌شود، مساله مبارزه با ترور هست. روزنامه «ترکیه» با اشاره به امضای ده سند همکاری بین ایران و ترکیه با اشاره به سخنان رئیسی در مورد مساله تروریسم پرداخته است: «تروریسم با حمایت غرب صورت می گیرد. ما مصمم به مبارزه با تروریسم هستیم، هیچ تردیدی در این مورد وجود ندارد. امنیت ترکیه امنیت ماست. ما سال‌ها است که روابط خوبی با ترکیه داریم و می‌خواهیم از این به بعد این روابط را به سطوح بالاتری برسانیم. مساله اصلی جهان اسلام مساله فلسطین است. کسانی‌که می‌گویند از حقوق بشر دفاع می‌کنند، وظایف خود را فراموش کرده‌اند. ما موافق حمایت از آرمان فلسطین هستیم.»
«سی‌ان‌ان ترک» نیز با اشاره به سفر رئیسی و امضای ده سند همکاری به بعد اقتصادی سفر رئیسی پرداخته و با اشاره به سخنان آقای اردوغان نوشته است: «موضوع گشایش دروازه‌های مرزی جدید با ایران در دستور کار ما است. تلاش برای ایجاد مراکز تجارت مرزی با هدف افزایش توسعه اقتصادی استان‌های مرزی ما ادامه دارد. ترکیه و ایران دو کشور همسایه و برادر با جمعیتی بیش از ۱۷۰ میلیون نفر هستند. ما مصمم هستیم برای رفاه شهروندان‌مان روابط‌مان در این حوزه‌ها را حفظ کنیم. ما بر اراده خود برای توسعه همکاری‌ها تاکید کردیم.»
روزنامه «یئتکین رپورت» نیز با اشاره به سخان اردوغان و رئیسی در مورد روابط تجاری و امنیتی دو کشور نوشته است: «سر خط گفتگوها بین دو مقام در مورد جنگ غزه و ترور بوده.»
«چاغری آلکان»، ستون نویس روزنامه «۲۴ تی‌وی»، در مورد اهمیت سفر رئیسی به ترکیه نوشته است: «این سفر پیش از این یک بار به تعویق افتاده بود و مقرر شده بود این دیدار در اوایل ماه ژانویه صورت بگیرد. پس از حمله به مراسم بزرگداشت در کنار قبر قاسم سلیمانی در کرمان این سفر یک‌بار دیگر به تعویق افتاد. سفر ابراهیم رئیسی، رییس جمهور ایران به ترکیه تنها به همین دلایل مهم است. اما آن‌چه واقعا این دیدار را مهم می‌کند، جنگ غزه است. بعد از اعتراضات ترکیه به اسراییل در جنگ غزه سربازان ترکیه در شمال عراق و سوریه کشته شدند. ترکیه مصمم به مبارزه با تروریسم است. قدرت ایران در منطقه آشکار است و کمک‌های این کشور به حماس هم مساله‌ای نیست که انکار شود.»
در ارتباط به مطالبه جمهوری اسلامی ایران برای کاهش روابط کشورهای اسلامی با اسراییل، «صالح جناب بایدار» جامعه‌شناس و ستون‌نویس روزنامه کارار در گفت‌وگو با ایران‌وایر می‌گوید: «وضعیت اقتصادی در ترکیه در شرایط مناسبی قرار ندارد و درخواست‌ها برای کم کردن حجم تجارت با اسراییل، به‌دلیل وضعیت نامناسب اقتصادی ترکیه امکان‌پذیر نیست.»
بایدار در مورد گفت‌وگوی روسای جمهور ایران و ترکیه در مورد جنگ غزه با اشاره به این‌که هیچ‌یک از کشورهای مسلمان در مورد مساله فلسطین دست به اقدام مهمی نزدند، می‌گوید: «هر دیداری با موضوع غزه میان سران کشورهای مسلمان فقط در حد حرف است و هیچ کدام اقدام قاطعی در مقابل اسراییل نداشتند. بلکه آفریقای جنوبی بود که در دیوان بین‌المللی دادگستری علیه اسراییل شکایت کرد.»
در مورد امید به افزایش حجم تجارت بین ایران و ترکیه به ۳۰ میلیارد دلار نیز بایدار می‌گوید: «در سال ۲۰۱۲ حجم تجارت دو کشور ۲۲ میلیارد دلار بود و سال پیش این میزان به ۶ میلیارد دلار کاهش داشته است. هر دو کشور همسایه از نظر اقتصادی وضعیت نامناسبی دارند و در وضعیت نامناسب اقتصادی، افزایش ۵ برابری حجم تجارت برای هر دو کشور ممکن نیست. مخصوصا این‌که ایران در تحریم قرار دارد و دو کشور اختلافاتی نیز در مورد سوریه و کریدور زنگه‌زور دارند که در کوتاه مدت حل شدنی نیست.»
از نظر رسانه‌های ترکیه سفر رئیسی به این کشور علاوه بر بعد تجاری که به همراه دارد، مساله همکاری دو کشور در مبارزه با تروریسم است. هر چند جنگ غزه موجب شده که دو کشور که به صورت دیرینه برای رهبری دنیای اسلام رقابت دارند، در یک سو حرکت کنند. با این‌که در این هم‌سویی جمهوری اسلامی خواهان حذف اسراییل و ترکیه خواهان حل مساله فلسطین-اسراییل از طریق مذاکره است.
با این حال مسایل زیادی بین دو کشور هست که گه‌گاهی به تنش میان دو کشور دامن می‌زند. مساله مهاجران، کریدور زنگه‌زور و جنگ داخلی سوریه و طرفداری جمهوری اسلامی از «بشار اسد»، از جمله مسایلی هستند که در سال‌های اخیر موجب اختلاف میان دو کشور همسایه بوده است.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر