آیا سپاه موظف به مطلع کردن امریکا از موشک‌پرانی به عین‌الاسد بود؟

«دونالد ترامپ»، رییس جمهوری امریکا در زمان موشک‌پرانی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به پایگاه امریکایی «عین‌الاسد» در عراق، به تازگی گفته است جمهوری اسلامی ایران قبل از این عملیات که به تلافی ترور «قاسم سلیمانی» انجام شد، امریکا را از موضوع مطلع کرده بود. 

«علی شمخانی»، دبیر وقت «شورای عالی امنیت ملی» جمهوری اسلامی ادعای ترامپ را رد کرده و حمله را کاملا غافل‌گیرانه خوانده است. آیا از نظر قانونی، ایران باید امریکا را مطلع می‌کرده است یا نه؟ شواهد ادعای ایران را تایید می‌کند یا گفته‌های ترامپ را؟

***

ایران در نیمه شب هجدهم دی ۱۳۹۸، به تلافی ترور «قاسم سلیمانی»، فرمانده نیروی «قدس»، شعبه برون مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، دست به شلیک بیش از ۱۰ فروند موشک به پایگاه امریکایی «عین‌الاسد» در نزدیکی بغداد زد که به گفته فرماندهان سپاه، پهپادهایی که عملیات علیه سلیمانی را انجام داده، از آن‌جا به حرکت درآمده بودند.

در این موشک‌پرانی، با وجود ادعاهای اولیه سرلشکر پاسدار «حسین سلامی»، فرمانده کل و سرتیپ پاسدار «امیرعلی حاجی‌زاده»، فرمانده هوافضای سپاه، هیچ امریکایی کشته نشد. 

حاجی‌زاده چندی بعد از عملیات گفت هدف جمهوری اسلامی، کشتن امریکایی‌ها نبوده بلکه شکستن «هیمنه» ایالات متحده بوده است. 

کشتن اتباع و افراد مرتبط با امریکا، خط قرمز این کشور است و ایالات متحده واکنش سنگین نظامی به آن نشان می‌دهد. عملیات ترور سلیمانی در تداوم واکنش ایالات متحده به کشته شدن یک پیمان‌کار بود که تبعه امریکا هم نبود اما با اتباع و موسسات این کشور قرارداد داشت.

با این که عین‌الاسد یک پایگاه نظامی است و یک مرکز نظامی هدف مشروع در زمان نبرد محسوب می‌شود، سپاه پاسداران پس از این عملیات باز هم اعلام کرده بود که قرار نبوده است هیچ شهروندی از امریکا در موشک‌پرانی به عین‌الاسد کشته شود. گویا هدف این بوده که اگر کسی هم بر اثر حملات سپاه دچار صدمه شده باشد، هدف جمهوری اسلامی نبوده و یک تصادف و خسارت ناخواسته بوده است.

«محمدجواد ظریف»، وزیر وقت امور خارجه جمهوری اسلامی ساعاتی پس از حمله، در شبکه توییتر (ایکس فعلی) نوشت که موشک‌پرانی سپاه، واکنش به ترور سلیمانی بوده و با این اقدام، واکنش ایران خاتمه یافته که به معنی این است که قصد تداوم درگیری ندارد. 

باز بودن آسمان ایران به روی هواپیماهای مسافری نیز که منجر به فاجعه سرنگونی هواپیمای اوکراینی با آتش سپاه شد، با هدف عادی جلوه دادن شرایط و ایجاد سپر انسانی در برابر حمله متقابل امریکا قابل تفسیر است.

حدود پنج سال پس از آن ایام، ترامپ در مصاحبه‌ای اعلام کرده مقام‌های جمهوری اسلامی به امریکا از قصد خود برای حمله به عین‌الاسد خبر داده بودند. او در ادامه گفته از نظر روانی، جمهوری اسلامی احتیاج به چنین اقدامی داشته و سپس توضیح داده است: «ایران با من تماس گرفت که بگوید یک مکان خاص را هدف قرار می‌دهد ولی قصد ندارد آن را منهدم کند بلکه قرار است خارج از آن‌جا مورد هدف قرار گیرد.»

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی و سپس «علی شمخانی»، دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی این اظهارات را رد کرده‌اند اما شمخانی جمله‌ای اضافه کرده است که ادعای غافل‌گیرانه بودن حمله را کاملا زیر سوال می‌برد.

ادعای او این بود: «به دلیل روابط نزدیک ایران با عراق و هم‌چنین رعایت ملاحظات همسایگی، نیم ساعت قبل از انجام عملیات، موضوع صرفا به نخست وزیر وقت عراق به صورتی اطلاع‌رسانی شد که امکان پیش‌بینی تمهیدات حفاظتی خاص از سوی امریکا مقدور نباشد.» 

تردیدی وجود ندارد که نخست وزیر عراق برنامه حمله موشکی سپاه به عین‌الاسد را به اطلاع مقام‌های امریکایی و نظامیان مستقر رسانده باشد.  نیم ساعت هم فرصتی کافی برای خارج کردن افراد از پایگاه بوده است.  

ایالات متحده در زمان حمله به سکوهای نفتی ایران در خلیج فارس، به ساکنان سکوها که در میان آب و دور از خشکی قرار دارد، کمتر از نیم ساعت فرصت تخلیه می‌داد. پس از تخلیه سکوها از نیروهای انسانی، با هدف قرار دادن سکوها، این تاسیسات دریایی را تخریب و برای جلوگیری از سوءاستفاده مجدد نظامی، از بین می‌برد. 

جمهوری اسلامی در سال پایانی جنگ با عراق از آن استفاده نظامی می‌کرد و با  تسلیحات کار گذاشته شده در سکوها، کشتی های عبوری را هدف قرار می‌داد.

بنابراین، فرصت نیم ساعته برای ترک پایگاه عین‌الاسد به هیچ‌وجه زمان کمی محسوب نمی‌شود و عملیات موشک‌پرانی سپاه آن طور که شمخانی ادعا دارد، یک عملیات غافل‌گیر کننده با مختصات استاندار نظامی محسوب نمی‌شود.

بر اساس قوانین جنگی و حقوق بین‌الملل بشردوستانه، جمهوری اسلامی به دلیل این که عین‌الاسد یک پایگاه نظامی و یک هدف مشروع محسوب می‌شود، ضرورتی نداشته است که نیت خود در حمله به آن را افشا کند. اما عملا با اطلاع‌رسانی به نخست وزیر عراق، امریکا را به طور غیرمستقیم با خبر و در یک زمان مناسب و دادن فرصت کافی، امکان تخلیه پایگاه از نیروی انسانی را برای ایالات متحده ممکن کرده است.

سپاه پاسداران و دولت جمهوری اسلامی به نمایندگی از آن، وظیفه‌ای برای مطلع کردن امریکا نداشته و این اقدام را از طریق نخست وزیر عراق از بیم کشته شدن اتباع امریکایی انجام داده است. بنابراین، با وجود تکذب‌های جمهوری اسلامی، گفته ترامپ مبنی بر این که امریکا از قبل، از برنامه موشک‌پرانی سپاه پاسداران مطلع بوده است، کاملا معتبر به نظر می‌رسد.

اقدامات قبل از حمله و عملکرد بعد از موشک‌پراکنی از سوی جمهوری اسلامی، با هدف کنترل عواقب نظامی و جلوگیری از حمله متقابل امریکا بوده و با مطلع کردن غیرمستقیم امریکا از برنامه حمله، جلوی کشته شدن احتمالی امریکایی‌ها و گسترده شدن درگیری را گرفته که کاملا تایید فحوای اظهارات ترامپ است.