بر اساس اطلاعات رسیده به «ایران‌وایر»، یک جوان بلوچ ۲۲ ساله و از شهروندان بی‌شناسنامه در ایران به نام «ابوالفضل قربان‌چلی» از جمعه ۱۳ بهمن ۱۴۰۲ توسط پلیس بازداشت و به اردوگاهی در سمنان منتقل شده است تا به افغانستان رد مرز شود.یکی از فعالان حقوق بشر سیستان و بلوچستان در تماس با «ایران‌وایر» تصریح کرد که این جوان بعد از بازداشت و به دلیل نگرانی از رد مرز به افغانستان، دست به خودکشی زده است و از وضعیت سلامت و جسمی او اطلاعی در دست نیست.
***
«ابوالفضل قربان‌چلی» ۲۲ ساله است؛ متاهل و کارگر روزمزدی که در سودای کار، از سیستان و بلوچستان به سمنان رفته است. او از روز جمعه ۱۳ بهمن ۱۴۰۲ در سمنان بازداشت بوده و حالا با وضعیتی نامعلوم به اردوگاه مرزی «سفید سنگ» منتقل شده است و هر لحظه در خطر رد مرز قرار دارد.
اردوگاه سمنان برای آزادی پول خواست
یک منبع آگاه به «ایران‌وایر» می‌گوید: «وقتی ابوالفضل در اردوگاه سمنان بود، مدارک و مستنداتی که نشان میدادند تبعه ایران است و در روند دریافت شناسنامه قرار دارد را دیدند اما برای آزادی او از اردوگاه پول طلب کردند و چون این پول به آن‌ها داده نشد، او را به اردوگاه مرزی سفید سنگ منتقل کردند.»
این منبع آگاه می‌گوید: «ابوالفضل نان‌آور خانه است. علاوه بر همسرش، مخارج زندگی مادر و پدر و خواهر و برادرهایش را هم می‌دهد. وضعیت کار در شهرستان‌های سیستان و بلوچستان به سامان نیست، به همین دلیل با وجود خطرات بسیار، بچه‌ها برای کار به استان‌های دیگر می‌روند. جمعه گذشته وقتی در راه بازگشت به خانه بوده، توسط مامورها بازداشت شده و چون مدارک شناسایی نداشته، همراه با شماری از اتباع افغانستان برای رد مرز به اردوگاه منتقل شده است.»
این فعال مدنی تاکید می‌کند که نیاکان ابوالفضل نسل اندر نسل در ایران به دنیا آمده‌اند: «با پی‌گیری‌های زیادی که فعالان در منطقه برای رفع مشکل بی‌شناسنامه‌ها انجام داده‌اند، پدربزرگ ابوالفضل موفق شده است شناسنامه بگیرد و حالا او و خانواده‌اش هم در شُرُف دریافت شناسنامه هستند اما روند اداری آن طولانی است. به همین دلیل ممکن است دیر شود و او را رد مرز کنند.»
مراحل اولیه دریافت شناسنامه شامل دریافت فرم‌های احراز هویت از سازمان ثبت احوال و جمع کردن استشهاد محلی در مورد خانواده ابوالفضل انجام شده اما به گفته فعال مدنی که پی گیر کارهای او است، روند صدور شناسنامه طولانی خواهد بود: «معمولا بین ۹ ماه تا سه سال زمان می‌برد، چون بعد از دریافت همه مدارک و مستندات، دادگاه باید تشکیل شود و ما حالا منتظر تشکیل دادگاه برای آن‌ها هستیم.»
اردوگاه مرزی سفید سنگ؛ پایان دنیا
اردوگاه مرزی سفیدسنگ در مرز ایران و افغانستان یکی از چند اردوگاهی است که دولت جمهوری اسلامی مهاجران افغانستانی یا افرادی که هیچ اوراق هویتی ندارند و گمان می‌رود که تبعه افغانستان باشند را پس از رد مرز شدن از ایران، در آن‌جا نگه‌داری می‌کند.
گزارش‌های پیش‌تر منتشر شده در رسانه‌های افغانستانی، این اردوگاه را «گورستانی برای مهاجران» توصیف می‌کنند که ساکنان آن از ماموران کتک می‌خورند و گاهی چند شبانه‌روز بدون آب و غذا نگه‌داری می‌شوند تا به بازگشت به آن سوی مرز تن بدهند.
همسر ابوالفضل در فایل صوتی کوتاه و سراسر اشک و آهش بارها قسم می‌خورد که ایرانی است، همسرش هم ایرانی است ولی به خاطر رنج بی‌شناسنامه بودن، در شرف انتقال به کشور همسایه است.
فعال مدنی که با «ایران‌وایر» گفت‌وگو کرده است، می‌گوید: «طرح تازه‌ای که در خصوص رد مرز مهاجران در ایران آغاز شده، دردناک است؛ هم برای مهاجران و هم برای شهروندان ایران که به دلایل تاریخی و سیاسی از امتیاز تابعیت کشوری که زادگاه خودشان و نسل‌های پیشین‌شان است، محروم مانده‌اند. ابوالفضل یک دختر بچه بیمار دارد و تنها کسی نیست که در خطر رد مرز است. بارها شده که ما در ثانیه‌های آخر موفق شده‌ایم قبل از اخراج شهروندان بی‌شناسنامه، مدارک و مستنداتی که ایرانی بودن‌شان را ثابت می‌کنند، ارایه کنیم و روند رد مرز را متوقف کرده‌ایم. اما بارها هم این اتفاق نیفتاده است و متاسفانه بچه‌ها را رد مرز کرده‌اند.»
به گفته این فعال مدنی، تا دی‌ماه ۱۳۹۰ اردوگاه‌ها با شهادت فعالان و كنش‌گرانی که پی‌گیر مساله کودکان و شهروندان بلوچ بی‌شناسنامه در منطقه بودند، ایرانیان بازداشت شده را آزاد می‌کردند اما بعد از جمعه خونین زاهدان و تداوم اعتراضات شهروندان بلوچ، سخت‌گیری‌ها بر شهروندان این منطقه تشدید شده‌اند.
پیش‌تر فعالان مدنی این منطقه به «ایران‌وایر» گفته بودند که پس از جمعه‌های خونین زاهدان، روند صدور شناسنامه کُند و در مواردی حتی متوقف شده است.
ادامه چالش‌ها حتی بعد از رفع خطر رد مرز
این فرد آگاه می‌گوید چالش‌ها در این زمینه حتی بعد از متوقف کردن روند رد مرز هم ادامه دارند: «شهروندان بلوچ برای ورود و خروج به سیستان و بلوچستان حتما باید اوراق هویتی داشته باشند، چون در ایست و بازرسی‌ها آن‌ها را می‌خواهند. بچه‌هایی که رد مرز نمی‌شوند، با این معضل مواجه هستند که از محل اردوگاه به محل زندگی‌شان هیچ وسیله نقلیه عمومی آن‌ها را سوار نمی‌کند.»
این فعال مدنی می‌گوید مرز ایران و افغانستان از سمت خراسان، یک کوهستان خشک و صعب‌العبور است و رد مرز افراد از این منطقه به شکلی است که ممکن است به قیمت جان انسان‌ها تمام شود: «چه ایرانیان بی‌شناسنامه، چه مهاجرانی که قرار است رد مرز شوند را در این کوهستان خشک و صعب‌العبور و حالا سرد و یخ‌بندان رها می‌کنند. فکرش را بکنید، کودکانی باید با پای پیاده و تنها این مسیر را طی کنند تا خودشان را به آبادی برسانند. متاسفانه بارها دوستانی را رد مرز کرده‌اند که ما دیگر هیچ‌وقت خبری از آن‌ها نتوانسته‌ایم به دست بیاوریم و خیلی وقت‌ها هم مطلع شده‌ایم که متاسفانه در مسیر عبور از این کوهستان جان باخته‌اند.»
ابوالفضل قربان‌چلی در اعتراض به پذیرفته نشدن مدارک اثبات هویت و تابعیتش، رگ دست خود را زده و نزدیکانش می‌گویند آخرین بار روز ۱۶ بهمن ۱۴۰۲ با آن‌ها تماس گرفته است و دیگر خبری از او ندارند: «ما نمی‌دانیم آسیبی که به خودش زده، چه قدر بوده و شرایط جسمی او حالا چه گونه است. اصلا نمی‌دانیم بعد از اقدام به خودکشی، او را به درمانگاه برده‌اند یا نه. اما از صبح امروز هر لحظه خطر رد مرز ابوالفضل بیشتر می‌شود.»
بهمن سال گذشته، روزنامه «اعتماد» در گزارشی از وضعیت زندگی هزاران تن از افراد بی‌شناسنامه در سیستان و بلوچستان نوشت: «حاشیه شهرهای استان سیستان و بلوچستان پر است از انسان‌هایی که بودن‌شان در جایی به ثبت نرسیده است اما هستند و زندگی می‌کنند و برخورداری از حداقل حقوق شهروندی، برای‌شان رویایی است دور از دسترس.»
مقام‌های حکومتی از ارایه آمار دقیقی از کل افراد بی‌شناسنامه در ایران امتناع می‌کنند اما در سال ۱۳۹۶ رضا شیران خراسانی، نماینده وقت مشهد و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی اعلام کرده بود: «یک میلیون نفر بی‌شناسنامه در ایران زندگی می‌کنند که حدود ۴۰۰ هزار نفر از آن‌ها کودک هستند.»
در سال ۱۳۹۸، پس از تلاش‌های بسیار برخی نمایندگان در دوره‌های مختلف مجلس شورای اسلامی، «قانون تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی» تصویب و برای اجرا ابلاغ شد.
بر اساس آمارهای ارایه شده از سوی نهادهای دولتی، تنها حدود ۱۴ هزار نفر از طریق قانون تابعیت سال ۱۳۹۸ موفق به اخذ شناسنامه شده‌اند.
این در حالی است که آبان سال ۱۴۰۱، کلیات تاسیس «سازمان ملی اقامت مهاجران» در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید که در ماده ۴۱ آن آمده است: «[قانون] اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی، مصوب دوم مهر ۱۳۹۸ از زمان لازم شدن قانون تاسیس سازمان ملی اقامت مهاجران، به استثنای افرادی که در سامانه مذکور ثبت نام کرده‌اند، لغو می‌شود.»
حقوق ما
«موسی برزین»، حقوق‌دان و مشاور حقوقی «ایران‌وایر» پدیده رد مرز برای شهروندان بی‌شناسنامه بلوچ را اتفاقی غیرقانونی می‌داند و می‌گوید: «برای این که فردی رد مرز شود، باید تابعیت یکی از کشورهای افغانستان یا پاکستان را داشته باشد. اغلب شهروندان بلوچ بی‌شناسنامه که از ایران رد مرز می‌شوند، تابعیت هیچ کشور دیگری را ندارند و طبیعتا دولت‌های افغانستان و پاکستان آن‌ها را نباید بپذیرند.»
به گفته این حقوق‌دان، فعالان مدنی یا جامعه وکلای حقوق بشری که در این زمینه فعالیت می‌کنند، باید به این رویه به دادستانی اعتراض کنند: «در ایران متاسفانه یک رویه مشخصی برای اعتراض به مساله دیپورت یا رد مرز وجود ندارد. همه چیز تحت نظر دادستانی کل کشور و دادستانی محلی که فرد بازداشت شده است، انجام می‌شود. در مورد این شهروند، بهترین مرجع برای این که مانع رد مرز او شوند، فرمانداری، استانداری یا دادستانی محلی است که تصمیم به رد مرز او گرفته است و ما توصیه می‌کنیم اسناد مربوط به احراز هویت و تابعیت او به جای اردوگاه‌ها، به دادستانی ارایه شوند.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر