اگر خودروی ساخت داخل نظیر «پراید»، «ساینا» و «پژو» دارید، در سفرهای نوروزی با احتیاط و مراقبت بیشتری رانندگی کنید. به گفته پلیس، این سه خودرو بیشترین آمار تصادفات در ایران را دارند. همین وضعیت سبب شده است تا هشدارها در آستانه سال نو بیشتر خطاب به مردمی باشد که از این خودروها استفاده می‌کنند.
سفرهای نوروزی در ایران در حالی آغاز شده که تنها در سه روز نخست آن، ۱۱۰ نفر جان باخته‌اند و همین بیم افزایش تعداد مرگ در تصادفات جاده‌ای را دو چندان کرده است. این در حالی است که در تعطیلات نوروزی سال ۱۴۰۲، دست‌کم یک هزار و ۲۱۷ نفر جان خود را از دست دادند.
«سرعت بالا»، «استفاده از موبایل»، «سبقت غیرمجاز»، «تغییر مسیر ناگهانی»، «تعلل در تصمیم‌گیری»، «توقف در کنار جاده‌ها و بزرگراه‌ها» و «عدم توجه به جلو» به عنوان علل اصلی بروز تصادفات برشمرده می‌شوند.
این در حالی است که به گفته «حسن مومنی»، رییس پلیس راه کشور، «جوان‌مرگی در تصادف‌های جاده‌ای بسیار نگران کننده است.
او این هشدار را به تازگی و پس از آن داده که اعلام کرده است ۳۲ درصد مرگ و میرهای ناشی از تصادف رانندگی، افرادی با میانگین سنی ۲۰ تا ۳۰ ساله‌اند.
هشدار به رانندگان و تاکید بر خطاهای انسانی در حالی برجسته می‌شود که جای پاسخ به این پرسش باقی است که مسوولیت بی‌کیفیتی خودروها در حفظ جان سرنشینان با چه کیس است؛ موضوعی که «موسی برزین خلیفه‌لو»، حقوق‌دان در این گزارش با «ایران‌وایر» درباره آن صحبت کرده است.
***
مرگبارترین نوروزهای ایران در یک دهه اخیر
گرچه آمار مرگ بر اثر تصادفات جاده‌ای در ایران از ۲۷هزار و ۵۶۷ نفر در سال ۱۳۸۵ به حدود ۱۷هزار و ۱۷۷ نفر در سال ۱۴۰۲ رسیده است اما هم‌چنان روند تلفات نموداری صعودی دارد.
در ابتدای دهه ۹۰، میزان کشته‌شدگان روندی نزولی به خود گرفت اما در نیمه دوم دهه ۹۰ دوباره نمودارها صعودی شدند. در عین حال، نوروز ۱۳۹۹ به سبب محدودیت تردد ناشی از شیوع کرونا، اندکی تعداد کشته‌شدگان تصادفات جاده‌ای کاهش یافت.
براساس آمار پزشکی قانونی، مرگبارترین نوروز ایران در جاده در نوروز ۱۳۹۰ با مرگ یک هزار و ۳۲۲ نفر به ثبت رسیده است. تعداد کشته شدگان در نوروز ۱۳۹۱ برابر با یک هزار و ۱۴۱ نفر و در نوروز ۱۳۹۲ معادل یک هزار و ۲۲۷ نفر بوده است. در نوروز ۱۳۹۳، تعداد کشته‌شدگان روند نزولی به خود گرفته و عدد یک هزار و ۸۰ نفر را نشان می‌دهد. پس از آن، در نوروز سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ نیز تعداد کشته‌شدگان به ترتیب ۹۶۸ و ۹۶۴ نفر بوده است.
تعداد کشته شدگان تصادفات در نوروز ۱۳۹۶ کمتر شد و به عدد ۸۷۴ نفر رسید. اما این روند در نوروز ۱۳۹۷ بار دیگر تغییر صعودی داشت. یک هزار و ۳۴ نفر در نوروز ۱۳۹۷ و ۹۱۴ نفر در نوروز ۱۳۹۸ در تصادفات جاده‌ای جان باختند. کرونا و محدودیت‌هایش توانست تعداد کشته‌شدگان نوروزی را در دو هفته نخست فروردین ۱۳۹۹ به عدد ۵۳۴ برساند. اما این روند پس از آن باز هم روند صعودی گرفت. یک هزار و ۸۰ نفر در نوروز ۱۴۰۰ جان باختند، یک هزار و .. در نوروز ۱۴۰۱ و تعداد کشته‌شدگان در نوروز ۱۴۰۲ نیز پپپ است.
آمار تصادفات چه می‌گویند؟
براساس آخرین گزارشی که «تیمور حسینی»، رییس پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی اعلام کرده است، ۱۷هزار و ۱۷۷ نفر از ایرانیان در سال ۱۴۰۲ بر اثر تصادفات جاده‌ای جان خود را از دست داده‌اند. این آمار را پلیس در روز ۲۶ اسفند ۱۴۰۲ اعلام کرده و گفته در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، ۴.۹ درصد افزایش داشته است.
براساس همین گزارش، «عدم توجه به جلو»، «عدم رعایت حق تقدم» و «ناتوانی در کنترل وسیله نقلیه» دلایل وقوع ۶۰ درصد از تصادفات سال ۱۴۰۲ تشخیص داده شدهاند.
در همین حال و به گفته این مقام پلیس، خودروهای دارای بیشترین تصادف در کشور شامل پراید، ساینا و پژو هستند که به تاکید او، تیراژ آن‌ها و در دسترس بودن‌شان را نیز باید مد نظر قرار داد.
علاوه بر این، به گفته این مقام پلیس از منظر جریمه، خودروهای پراید، ساینا و سمند نیز بیشترین خودروهایی بوده که راننده‌های آن‌ها جریمه شدهاند.
این خودروها در بازار خودروی ایران چه‌گونه شناخته می‌شوند؟
عموما با تیراژ بالا، فاقد ایربگ یا صرفا یک ایربگ برای راننده، کمترین میزان از کیفیت و نسبت به سایر محصولات، ارزان‌تر.
در همین حال، «ایرنا» در گزارشی که به تحلیل تصادفات ایران پرداخته، نوشته است: بر اساس اعلام صندوق تامین خسارت‌های بدنی در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰، پراید با هفت هزار پرونده تصادف در صدر خودروهای حادثه ساز کشور قرار داشته است. خودرویی که بیشترین میزان تصادفات را در کشور دارد.
پرونده‌هایی که در آن‌ها خودروی پراید مقصر بوده و بیمه بابت آن‌ها خسارت پرداخت کرده، از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ حدود ۱۹۳ درصد رشد داشته‌اند. پس از پراید، خودروی «پژو ۴۰۵» با چهارهزار و ۲۱۰ پرونده قرار دارد و پس از آن نیز «سمند»، «پژو پارس»، «پژو ۲۰۶» و «پیکان» قرار داشته‌اند.
براساس اعلام رییس پلیس راهنمایی و رانندگی کشور، تهران، مازندران و البرز بیشتر تردد را در سال گذشته و در همین مدت، استان‌های فارس، کرمان و خراسان رضوی نیز بیشترین فراوانی تصادفات را داشته‌اند. همچنین استان‌های خراسان رضوی، تهران و چهارمحال و بختیاری نیز بیشترین افزایش تصادفات را در کارنامه خود ثبت کرده‌اند.
وقتی می‌گویند خودروی بی‌کیفیت، یعنی چه؟
هم‌زمان با انتشار گزارش پلیس، ویدیویی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که در آن یک مکانیک با پریدن بر روی سقف یک خودروی پارس، ضعف سازه آن در برابر ضربه را نشان می‌داد.
پیش‌تر، «کمال هادیانفر»، رییس سابق پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی گفته بود: «کیفیت پایین خودروها و نا ایمن بودن آن‌ها عامل ۳۴ درصد کشته‌های تصادفات است. بسیاری از خودروهای داخلی از همان زمان خروج از کارخانه خراب هستند. در موارد زیادی، در تصادفات خودروی داخلی تا وسط جمع می‌شود، در حالی که به خودروی با کیفیت خارجی فقط خط افتاده است.»
اتفاق دیگری که بیم سوار شدن بر خودروهای ساخت داخل را به ویژه پس از تشدید تحریم‌ها افزایش داده، عمل نکردن ایربگ سرنشینان جلو است. برخلاف بسیاری از خودروهای خارجی که به جز سرنشینان جلو، در ستون‌های بغل و همچنین برای سرنشینان ردیف عقب نیز ایربگ تعبیه کرده‌اند، در ایران عموما راننده و سرنشین جلو ممکن است ایربگ داشته باشند. اما در حادثه‌ای که روز ۲۰ دی ۱۴۰۰ در مسیر منتهی به بهبهان در استان خوزستان روی داد و ۵۹ خودرو در آن تصادف کردند، ایربگ هیچ‌یک از خودروها عمل نکرد.
براساس گزارش پلیس، در این تصادف، ضربه به ۲۷ خودرو شدیدتر بود که ایربگ هیچ‌یک عمل نکرد.
هادیانفر همان‌زمان در مورد حادثه بهبهان و باز نشدن ایربگ خودروها گفت: «در همین حادثه بهبهان ایربگ هیچ خودرویی باز نشد. این چه خودرویی است که ما داریم؟ چرا ارابه مرگ تولید می‌کنیم؟ دستگاه‌های مسوول باید بر کیفیت خودروها نظارت کنند. چرا استانداردها رعایت نمی‌شوند؟»
این اظهارنظر موجب شد «احمد نعمت‌بخش»، دبیر «انجمن خودروسازان ایران» تحلیل عجیبی بدهد و بگوید: «اکثر خودروهای حادثه دیده دارای ایربگ بودند اما در این تصادف از عقب دچار حادثه شدند.»
این در حالی است که باید توجه داشته باشیم که براساس اعلام سازمان پزشکی قانونی، علت اصلی ۴۹.۹ درصد از مرگ‌ها در حوادث رانندگی، ضربه به سر بوده است.
«عباس مینوی»، مدیركل دفتر امور معاینات بالینی سازمان پزشكی قانونی گفته بود: «بعد از ضربه به سر،عامل كشته شدن در حوادث رانندگی، ۲۵.۵ درصد شكستگی‌های متعدد، ۸.۷ درصد به دلیل خون‌ریزی و ۹.۹ درصد به دلیل علل اشتراكی (موارد دارای بیش از یك علت)، ۰.۹ درصد سوختگی، دو دهم درصد نرسیدن اكسیژن بوده است».
پلیس در سال‌های اخیر محافظه‌کاری کمتری نسبت به خودروسازان داشته است ولی به نظر نمی‌رسد گوش شنوایی در این‌عرصه وجود داشته باشد؛ کما این که «سعید منتظرالمهدی»، سخن‌گوی نیروی انتظامی در حساب توییتری خود نوشته است: «آمار جان باختگان ناشی از کیفیت خودروها و جاده‌ها در گزارش‌های تخصصیِ پلیس کماکان قابل ملاحظه است.»
پویش جان شیرین و نادیده گرفتن خودروهای بی‌کیفیت
تلاشی برای دست به دست شدن ویدیویی هم‌زمان با شروع سفرهای نوروزی در شبکه‌های اجتماعی آغاز شده است که در آن داده‌هایی از تصادفات مطرح می‌شود و با تکیه بر عبارت «جان شیرین»، می‌پرسد در تعطیلات نوروزی حاضر قرار است چند جان شیرین در تصادفات جاده‌ای از دست برود؟
به نظر می‌رسد این پویش با عنوان «جان شیرین» توسط پلیس راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی راه‌اندازی شده باشد.
در ویدیوی نخست این پویش، گوینده پس از اشاره به یک هزار و ۲۱۷ نفر کشته شده تصادفات نوروز ۱۴۰۲ تاکید می‌کند سهم «کیفیت خراب جاده‌ها» در بروز تصادفات ۲۰درصد و سهم «بی‌کیفیت بودن» خودروها ۱۲ درصد است و بعد می‌پرسد: «پس علت بقیه‌اش خود ما آدم‌ها هستیم دیگه!»
در ادامه نیز فهرستی از خطاهای انسانی منجر به بروز تصادفات در این ویدیو برشمرده می‌شود. واقعیت این‌جا است که اگر تصادفی رخ ندهد، مجروح و کشته‌ای هم برجا نمی‌گذارد. اما پرسشی که به درستی به آن پاسخ داده نمی‌شود، این است که چرا در تصادفات سایر کشورها تعداد کشته‌ها و مجروحان به اندازه آن‌چه در ایران رخ می‌دهد، نیست؟
تیمور حسینی، رییس پلیس راهنمایی و رانندگی درباره آن گفته است: «خودروی ایمن، خودرویی است که بتواند خطای انسانی و خرابی جاده را جبران کند. خودروهای تولید داخل ما متاسفانه این قابلیت را ندارند و رانندگان داخلی هم خیلی پایبند رعایت قوانین رانندگی نیستند.»
پویش دیگری نیز با عنوان «چشم به راهیم» در همین روزها آغاز شده است که نظیر سایر اقدامات اجتماعی فرهنگی سیستم‌های اداری جمهوری اسلامی، در زمان نامناسب به اجرا در می‌آید که کمتر توجه و کارکرد را به دنبال خواهد داشت.
مسوولیت خودروسازان چه می‌شود؟
«موسی برزین»، حقوق‌دان درباره این که چرا تا کنون خودروسازان تحت پی‌گرد قضایی قرار نگرفته‌اند، به ویژه آن‌که می‌دانیم ضربه به سر عامل بیشتر مرگ‌ها بوده و در تصادفاتی که ایربگ عمل نکرده، این نقش دو چندان است، به پرسش‌های «ایران‌وایر» پاسخ داد.
او در این‌باره با تاکید بر این که باید بین دو مقوله «ساخت خودروی بی‌کیفیت» و «ایراد فنی منجر به بروز حادثه در خودرو» از منظر حقوقی تفکیک قائل شد، به «ایران‌وایر» گفت: «همان‌طور که همه می‌دانیم، پژو یا پراید و خودروهایی از این دست، خودروهای بی‌کیفیتی هستند و خریداران هم با آگاهی از وضعیت کیفیت، آن‌ها را می‌خرند. بنابراین صرف این که کیفیت یک خودرو پایین است، در پی بروز تصادف، نمی‌توان علیه سازنده‌اش طرح دعوی کرد.»
برزین همچنین با اشاره به ماجرایی نظیر آن‌چه در ۲۰ دی ۱۴۰۰ در نزدیکی بهبهان روی داد و ایربگ خودروها عمل نکرد، توضیح داد: «در چنین موقعیتی و با توجه به استانداردهایی که باید خودرو می‌داشته ولی نداشته، این مسوولیت متوجه سازنده است. صرف آن که خودرو ارزان است یا دلایلی از این دست نمی‌تواند از مسوولیت خود شانه خالی کند. اما ما نمی‌دانیم قربانیان و خانواده آن‌ها در چنین مواردی اعلام شکایت کرده‌اند و نتیجه آن چه شده است.»
این حقوق‌دان در تحلیل عامل دیگر تاثیرگذار در تصادفات، یعنی جاده‌های ناایمن هم تاکید کرد: «در مورد تاثیر خرابی جاده، مثلا این که در قسمتی از جاده آسفالت خراب شده یا یک گودی ایجاد و منجر به تصادف شده است، ظرفیت قانونی برای طرح دعوی حقوقی علیه وزارت راه و شهرسازی و یا سازنده آن جاده وجود دارد. اما می‌دانیم که عموما جاده‌های ایران را سپاه پاسداران انقلاب اسلامی می‌سازد و نگه‌داری آن برعهده وزارت راه و شهرسازی است و چندان به نتیجه‌بخش بودن این دعوی نمی‌توان امید داشت.»
برزین به آگاهی خریداران از وضعیت کیفیت خودروهای ساخت داخل تاکید کرد و گفت: «البته این به معنای آن نیست که اگر نقص فنی در خودرو منجر به بروز تصادف شد، قابل پی‌گرد نباشد؛ به این معنا که در حادثه‌ای اگر علت بروز تصادف متوجه خودرو باشد و کارشناس آن را تعیین کند، می‌توان مطالبه خسارت کرد.»
فقط انسان‌ها در تصادفات نمی‌میرند؛ یوزپلنگ‌ها هم کشته می‌شوند
ششم فروردین ۱۴۰۲ در یکی از پرترددترین جاده‌های ایران، یعنی محور میامی - سبزوار، در مسیر تهران - مشهد، «ماجراد»، یوزپلنگ مادری که در آستانه به دنیا آوردن سه توله بود، در پی تصادف با خودرویی جان باخت تا تلفات یوز ۱۳ فرد ظرف ۱۳ سال اخیر شود.
محور میامی - سبزوار که از دل زیستگاه «خارتوران» می‌گذرد، همه ساله دست‌کم ۲۰ میلیون مسافر به خود می‌بیند و براساس آمار پلیس‌راه، در تصادفات جاده‌ای این محور سالانه دست‌کم ۸۰ نفر جان خود را از دست می‌دهند.
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر