برکناری سفیر ایران در باکو؛ مصاحبه‌ای که به عزل «عباس موسوی» انجامید

این گزارش درباره عزل یکباره و غیرمنتظره «عباس موسوی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در باکو است. موسوی که پیش از این سخنگوی وزارت خارجه ایران بوده، تلاش داشت در مدت ماموریتش، وفاداری فوق العاده‌‌ای به ارزش های ترویجی «علی خامنه‌ای» نشان دهد و از جمله به طور مرتب از «قاسم سلیمانی» فرمانده کشته شده نیروی قدس سپاه تمجید کند اما سرآخر به طور غیرمنتظره ای منصب خود را از دست داد.

***

مصاحبه «عباس موسوی»، سفیر جمهوری اسلامی در جمهوری آذربایجان با یک خبرنگار زن بدون حجاب اجباری در باکو که با واکنش‌های منفی رسانه‌های جمهوری اسلامی مواجه شده بود منجر به برکناری او شده است. رسانه‌های داخل ایران، پوشش خبرنگار زن را «توهین به ارزش‌های جمهوری اسلامی» و مصداق «بازجویی»، از سفیر ایران دانسته‌اند.

چرا این مصاحبه جنجالی شد؟

مصاحبه عباس موسوی، سفیر جمهوری اسلامی در جمهوری آذربایجان با یک خبرنگار زن بدون حجاب اجباری در داخل سفارت ایران که قبل از نوروز ۱۴۰۳ صورت گرفته است باعث اعتراض شدید رسانه‌های حکومتی جمهوری اسلامی شد.

 به نوشته‌ رسانه‌های حکومتی «این گفتگو در داخل سفارت ایران در باکو اتفاق افتاده است. طبق قوانین و مقررات، داخل سفارت هر کشور به مثابه خاک آن کشور محسوب می‌شود و مسوولان سفارت‌ها باید آداب ایران اسلامی را رعایت کنند. 

اما یک خبرنگار بدون حجاب و با ظاهری که اهانت به مناسبات درون حکومت ایران محسوب می‌شود، بدون واکنشی موثر از سوی سفیر ایران در سفارت باقی مانده است. این خبرنگار حتی پرچم جمهوری آذربایجان را در کنار خود قرار داده که این نشان از عدم احترام به مقام رسمی ایران در آن کشور است.»

واکنش رسانه‌های جمهوری اسلامی و جمهوری آذربایجان چه بوده است؟

خبرگزاری تسنیم وابسته به سپاه با انتقاد از آقای موسوی خواهان استعفای وی شده و نوشته است: «مصاحبه سفیر ایران نیز با اشکالات فراوانی روبرو بوده است؛ او سوالات مشکل‌دار خبرنگار را به‌درستی پاسخ نداده و به جای آن به نوعی از موضع متهم و پذیرش ضعف برخورد کرده است. با توجه به این مشکلات، ممکن است مناسب باشد که آقای عباس موسوی سفیر ایران در جمهوری آذربایجان جای خود را به فرد دیگری بدهد.»

بولتن نیوز با انتقاد از مسوولان سفارت جمهوری اسلامی در باکو این مصاحبه را «بازجویی»، توصیف کرده و نوشته است «خبرنگار باکو سوالاتی را در مورد مسائل مختلفی از جمله سفارت باکو در تهران، پل خداآفرین، زنگزور و جنگ آذربایجان با ارمنستان مطرح کرد. برخی از این سوالات از نظر ناظران، تهاجمی و با هدف قرار دادن ایران در موضع ضعف طراحی شده بودند.»

همشهری آنلاین هم با انتقاد از عباس موسوی خطاب به وی نوشته بود که « برای عزت ایران استعفا دهید.»

درخواست رسانه‌های جمهوری اسلامی برای کناره‌گیری و یا استعفای موسوی در حالی است که اسفند ۱۴۰۰، «محسن بهاروند»، سفیر وقت ایران در لندن، پس از حضور زنان بدون حجاب اجباری در یک مهمانی سفارت برکنار شده بود.

برکناری موسوی تا این لحظه بازتاب گسترده‌ای د رسانه‌های آذربایجانی نداشته است. با این حال برخی رسانه‌های به نقل از رسانه‌های جمهوری اسلامی این خبر را پوشش داده‌اند.

خبرگزاری آخار که نزدیک به حکومت جمهوری آذربایجان است با شرح موضوعاتی که در رسانه‌های جمهوری اسلامی منتشر شده است نوشته است: «مشخص می شود که عباس موسوی به دلیل مصاحبه با «خبرنگار زن بی حجاب» و پرچم جمهوری آذربایجان، مجازات و اخراج شده است.»

رسانه‌هایی مثل «اوخو»، «مدرن آذ» و «گلوبال اینفو»، نیز با استناد به گزارش خبرگزار‌‌ی‌های جمهوری اسلامی نوشته‌اند که سفیر ایران ۵ ماه زودتر از موعد رسمی تغییر کرده است و به دلیل برکناری وی اشاره‌ای نکرده‌اند. 

سوالات از موسوی چه بود؟

خبرنگار «باکو‌ تی‌وی» از آقای موسوی در مورد حمایت جمهوری اسلامی از ارمنستان در جنگ با جمهوری آذربایجان و فرستادن مهمات به این کشور سوال می‌کند که آقای موسوی می‌گوید: «من به این سوال پاسخ می‌دهم ولی حتما پاسخ من را به طور کامل منتشر کنید. ایران هر زمان طرف حق و مظلوم بوده است. رهبر جمهوری اسلامی بارها از اشغال ارمنستان و کشتار مسلمانها و قتل عام آذربایجانی‌ها انتقاد کرده است. ایران هر زمان طرف آذربایجان بوده است و رهبر ایران در این مورد فتوا هم داده است. ما در جنگ دوم قره باغ به آذربایجان هم سلاح فروختیم. سلاحهای وارد شده به ارمنستان سلاحهای روسی بود و ما به درخواست روسیه اجازه ارسال این مهمات را دادیم و بعدا با درخواست آذربایجان دوباره مرزها را برای ارسال مهمات بستیم.»

خبرنگار «باکو تی‌وی»، در سوال دیگری از آقای موسوی می‌پرسد که، حمله به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران و عدم جلوگیری پلیس ایران موجب شد برخی نهادها این حمله را به ارگانهای امنیتی جمهوری اسلامی ربط بدهند این را چطور ارزیابی می‌کنید؟ «این حادثه برای همه ما تعجب آور و غیر قابل پیش‌بینی بود. شخص هجوم کننده در محل حادثه دستگیر شد و همانجا هم اعتراف کرد که انگیزه شخصی برای این کار داشته است. عدم واکنش پلیس ایران هم شوک وارد شده به آنها بوده است. پلیس‌های دیپلماتیک در ایران برخلاف اینجا اسلحه حمل نمی‌کنند. این حادثه موجب شد ما در حوزه حفظ امنیت سفارتهای کشورهای خارجی هشیارتر باشیم. کارهای قضایی شخص حمله کننده تمام شده و با توجه به درخواست خانواده شخص کشته شده در سفارت حکم قصاص برای شخص حمله کننده صادر شده است.»

عباس موسوی که سعی می‌کند در جواب‌های خود موضع مقامات رسمی جمهوری اسلامی را بیان کند در مورد سوال خبرنگار «باکو تی‌وی»، که می‌پرسد: «بیش از ۳۰ میلیون آذربایجانی در ایران هستند و با توجه به اینکه نمی‌توان این تعداد از شهروندان را اقلیت نامید چرا این شهروندان از تحصیل به زبان مادری محروم هستند؟» می‌گوید: «من الان نمی‌خواهم به این سوال پاسخ بدهم. فکر نمی‌کنم الان وقت مناسبی برای پرداختن به این موضوع باشد. این سوال جواب دارد و می‌شود به این سوال جواب قانع‌ کننده‌ای داد. همه گروهای اتنیکی داخل ایران این کشور را وطن خود می‌دانند. بعنوان مثال شخص اول کشور خودش آذربایجانی است و بر زنده نگه داشتن این زبان تاکید می‌کند. آذربایجانیها اقلیت نیستند و در همه جای کشور هستند. بیشتر از هر قومیتی در ایران آذربایجانی‌ها هستند که خودشان را ایرانی می‌دانند.»

قبل از انتشار این مصاحبه خبرگزاری تسنیم در ۲۴ اسفند ۱۴۰۲ مصاحبه عباس موسوی را با تیتر «بزودی فعالیت سفارت جمهوری آذربایجان در تهران از سر گرفته می‌شود»، منتشر کرده بود. 

در این گزارش به پاسخ‌های عباس موسوی واکنش منفی نشان داده نشده و بعد از انتشار عکسهای زن خبرنگار رسانه‌های طرفدار جمهوری اسلامی خواهان استعفای موسوی شده و ۱۰ فروردین ۱۴۰۳ از برکناری وی خبر داده بودند.

تغییر سفیر در دوره پرتنش دو تهران و باکو

سفرایی که هر کشور برای سفارت خانه خود در کشور مقصد انتخاب می‌کند بعنوان نماینده آن کشور محسوب می‌شود. تغییر سفیر یک کشور به تنهایی نمی‌تواند در روابط دو کشور موجب تنش بشود ولی انتخاب شخصی که مواضع تندی در قبال کشور مقصد داشته می‌تواند در روابط دو کشور موجب تنش بشود. برکناری یا استعفای عباس موسوی تاثیری در روابط دو کشور نمی‌گذارد ولی باید دید جانشین وی چه مصاحبه‌هایی داشته و یا در آینده چه مصاحبه‌هایی خواهد داشت.

در سالیان اخیر روابط آذربایجان و جمهوری اسلامی همواره پرتنش بوده است. در چندین هفته اخیر هم صدا و سیمای جمهوری اسلامی با دعوت از اعضای گروه «حسینیون» که از طرف جمهوری آذربایجان بعنوان گروه تروریستی شناخته می‌شود خشم رسانه‌های آذربایجان را برانگیخته بود.

 همچنین دیدار «ابراهیم رئیسی» و ـ«الهام علی‌اف» که گویا قرار بود در کنار رود ارس برگزار شود نیز لغو شده بود که برخی رسانه های جمهوری اسلامی دلیل آن را ناخرسندی تهران از برخی سیاستهای منطقه ای باکو دانسته اند.

حمله به سفارت جمهوری آذربایجان در تهران، دستگیری «جاسوس‌های متهم به ارتباط با دستگاه‌های اطلاعاتی جمهوری اسلامی» توسط آذربایجان، ترور نماینده مجلس ملی جمهوری آذربایجان و منتقد سیاست‌های ایران توسط افراد نزدیک به جمهوری اسلامی، پناه دادن به مخالفان جمهوری آذربایجان در خاک ایران، اخراج چهار دیپلمات از هر دو طرف با عنوان «عنصر نامطلوب»، روابط دوستانه جمهوری آذربایجان با اسراییل و افتتاح سفارت آذربایجان در اسراییل و تلاش برای حمله به سفارت اسراییل در باکو، از دیگر مواردی است که به تنش بین دو کشور افزوده است.