مساجد تحمیلی؛ بی‌اعتنایی شهردار امنیتی پایتخت ایران به اعتراض شهروندان

 این گزارش درباره اعتراضات به ساخت یک مسجد در پارک قیطریه تهران است که با اصرار «علیرضا زاکانی» و با وجود اعتراضات گسترده در حال انجام است.

***

میزان اعتراضات مهم نیست؛  «علیرضا زاکانی» شهردار تهران اصرار دارد «حتما در پارک‌ها مسجد می‌سازیم. مساجد خوب هم می‌سازیم.»

 داستان پارک قیطریه است و مسجدی که شهرداری اصرار دارد در آن پارک بسازد.  همان محلی نماز عید فطر سال ۵۷ به امامت «محمد مفتح» که آن روزگار با استقبال مردم مواجه شده بود. نزدیک به ۵ دهه پس از آن زمانه، مردم روی برگردانده از شعائر حکومتی-مذهبی، در مقابل ساخت مسجد در این پارک مقاومت می‌کنند.

نه مطالبه مردمی در کار است و نه کمبود مسجد

نگرانی‌ها از ساخت مسجدی در پارک قیطریه از هفته‌ها پیش آغاز شد اما پس از انتشار تصاویری از کشیدن حصار دور محوطه شمالی این پارک صدای عمومی اعتراض بلند شد. تا جایی که تنها چند ساعت پس از ایجاد کمپینی برعلیه این اقدام شهرداری تهرانی در وب‌سایت کارزار بیش از ۲۰ هزار نفر «مردم تهران خواستار جلوگیری از تخریب پارک قیطریه شدند.»

همزمان برخی فعالان محیط زیست، معماران شهری و اعضای شورای شهر نیز گرایش به ساخت مسجد در گوشه گوشه شهر تهران از جمله در پارک قیطریه را نشانه «کج سلیقگی» و «آسیب به چهره شهر تهران» دانستند.

شهرداری تهران مدعی است که دلیل انتخاب پارک قیطریه برای ساخت مسجد «کمبود مسجد در منطقه» از یک سو و از سوی دیگر «درخواست‌های مردمی» بوده است.

ادعای «کمبود مسجد» در منطقه قیطریه با یک جستجوی ساده قابل ارزیابی است.

دایره سبز نشانگر محل پارک قیطریه است و دایره قرمز با شعاع دو کیلومتری مساجد اطراف پارک را نشان می‌دهد

یکی از ساکنان قیطریه در گفت‌وگو با ایران‌وایر ضمن تکذیب «درخواست‌های مردمی برای ساخت مسجد» گفته است «از زمانی که زمزمه‌های ساخت این مسجد در پارک مطرح شد٬ روزانه شاهد اعتراض اهالی محل بودیم.»

به گفته او ساکنان قیطریه در یک مورد به صورت نمادین در اطراف محل حصار کشی شده نهال کاشتند یا به شهرداری منطقه برای اعتراض مراجعه کردند.

ساخت مسجد بهانه‌ای برای منافع اقتصادی

بر اساس اسناد منتشر شده٬ هزینه ساخت این مسجد را نه منابع عمومی یا شهرداری تهران٬ که سرمایه به ارث گذاشته شده مرحوم سید محمود محتشمی‌پور تامین خواهد کرد.

محمود محتشمی‌پور در وصیتنامه‌اش بندی قرار داده بود که مبلغی پول را صرف ساخت مسجد در مناطق کمتر برخوردار و محروم کنند که  این وصیت باید توسط خانواده محمود محتشمی‌پور انجام می‌شد.

یاشار سلطانی٬ خبرنگار٬ در این رابطه نوشت: « بر اساس اسنادی که به دستم رسیده معلوم شده عصمت‌السادات محتشمی‌پور و همسرش جواد سعیدی‌نژاد با توافقی که با زاکانی انجام داده‌اند سرمایه وصیت‌ شده برای ساخت مسجد در مناطق محروم را به قیطریه آورده‌اند تا مسجد جنجالی پارک قیطریه را نزدیک منزلشان بسازند و در کنارش از منافع اقتصادی و تجاری که در کنار این مساجد ایجاد می‌شود بهره‌برداری کنند.»

منافع اقتصادی و تجاری مساجد بر می‌گردد به مصوبه سال ۱۳۹۱ که بر مبنای آن آب و برق و گاز مساجد رایگان است.

در پی تصویب این قانون متولیان مساجد بخشی از آن را که دارای موقعیت تجاری بهتری است٬ تبدیل به مغازه‌هایی برای اجاره دادن به اصناف پر مصرف مانند رستوران و کترینگ کردند؛ که درآمد سرشاری برای متولیان به همراه دارد.

جانمایی مسجد قیطریه نیز نشان می‌دهد یکی از اهداف ساخت این مسجد استفاده احتمالی از فضای تجاری آن است.

جایابی شهرداری تهران برای مسجد پارک قیطریه و نزدیکی آن به دو خیابان اصلی شائبه منافع مالی شهرداری و متولیان را تایید می‌کند

چرا پارک قیطریه؟

بوستان قیطریه در گذشته باغی متعلق به خواهر تنی ناصرالدین شاه قاجار بوده و به روایت تاریخ «میرزا تقی خان امیرکبیر» ساختمانی که اکنون محل فرهنگسرا و کتابخانه پارک است و در ضلع شمال غربی پارک واقع شده‌است را در آن احداث کرده است.

 در ابتدا این باغ بافتی جنگلی داشته‌است. در سال ۱۳۵۶ به همت شهردار وقت تهران غلامرضا نیک‌پی که خود نوه دختری شاهزاده ظل السلطان فرزند ناصرالدین شاه بوده‌است، با وقف قسمتی از زمین‌های موروثی خود و با خرید و تجمیع باقیمانده باغ که در دست ورثه صدیق الدوله، از نواده‌های قاجار و داماد میرزا علی‌اصغر اتابک بود که به «میرزا علی اصغرخوان آبدار» هم معروف بود، باغ بزرگ قیطریه را به پارک تبدیل می‌کند. به همین دلیل است که پارک قیطریه هندسه نامنظم و مساحتی در حدود ۱۰۳ هزار متر مربع دارد.

در سال ۱۳۵۶ بخش‌هایی از باغ قیطریه توسط وارثان آن در اختیار شهرداری تهران قرار داده شد تا به پارک تبدیل شود. در سال ۱۳۷۲ نیز بقیه محدوده این باغ به بوستان قیطریه اضافه و ساختمان آن بعد از مرمت و تغییر کاربری به فرهنگسرای ملل تبدیل شد.

پارک قیطریه دارای «فرهنگسرا»٬ «نگارخانه»٬ «سینما ۶ بعدی» و حتی دستگاه‌هایی برای «تغذیه حیوانات شهری» است.

با توجه به این اطلاعات پارک قیطریه یک پارک تاریخی و چند منظوره قلمداد می‌شود؛ با این حال شهردار تهران برای احداث مسجد در پارک و تخریب قسمتی از آن اصرار داد.

وب سایت دیده‌بان ایران در این رابطه نوشته است: «قیطریه یک گورستان است.

گورستان عظیم و پر ابهتی که اجساد مردمان صنعتگر عصر آهن را با ابزار‌آلات خود در دل خاک جای‌ داده است.»

بر اساس این گزارش کشف اولیه در این تپه‌ها را مربوط به قبل از دهه ۵۰ است.  

در همین رابطه «عبدالکریم ستاری»، باستان‌شناسی و پژوهشگر آثار تاریخی در خصوص قدمت آثار کشف شده در تپه‌های قیطریه می‌گوید: «کاوش‌های مربوط به ارتفاعات قیطریه نشان از تمدن باستانی بیش از ۳ هزار ساله دارد. در اواخر پاییز۱۳۳۷ در حین ساخت‌وساز ساختمان در تپه قیطریه، آثاری از گورستانی ۳۲۰۰ساله کشف شد.»

حال بیم آن می‌رود که یا قصد اصلی شهرداری کاوش غیر اصولی- قانونی در این تپه‌ها باشد یا حداقل در طی جریان ساخت‌وساز به آثار باستانی باقی مانده آسیب جبران ناپذیری وارد شود.

بی‌توجهی «مسجد سازان» محدود به آثار باستانی احتمالی نیست. ساخت مسجد در پارک٬ نیازمند قطع درختان است. درختانی که شهردار تهران مدعی است «فقط ۱۰ الی ۱۵ نهال آنجا است که قرار شد آنها را بردارند و آن طرف‌تر بکارند.»

اما تصاویر منتشر شده نشان می‌دهد که درختان مدنظر زاکانی درختانی کهنسال هستند که امکان جابه‌جا کردن آن‌ها وجود ندارد. ناصر امانی، یکی از اعضای شورای شهر تهران انتقاد کرده که این درختان را نمی‌توان جابه‌جا کرد.

ناصر امانی٬ عضو شورای شهر تهران در این رابطه گفته است: « حداقل ۱۵ درخت ارزشمند قدیمی با قطر چند ده سانتی متری در محوطه حصارکشی شده وجود دارد که امکان جابه‌جایی آن‌ها حتی در فصل مناسب هم وجود ندارد؛ علاوه بر آن، از ده‌ها اصله درخت و گونه‌های گیاهی نیز باید محافظت شود.»

تلاش حکومت برای تسلط بر جامعه از طریق مسجد

مقامات نظام طی سال‌های اخیر در تلاش هستند تا از طریق احیای مساجد تسلط خود را بر جامعه افزایش دهند. در راستای همین سیاست بنابر گفته سخنگوی شهرداری تهران در همین رابطه قرار است گذشته از مسجد پارک قیطریه٬ در ۳۴ پارک بزرگ دیگر تهران نیز مسجد ایفا شود.

یکی از اهداف حاکمیت در این طرح٬ مدارس هستند. خامنه‌ای در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ گفته بود آموزش و پرورش در کنار بحران کرونا از «فتنه و اغتشاشات» ضربه خورده و در همان سخنرانی خواستار زنده کردن «هویت اسلامی ایرانی» در دانش‌آموزان و همچنین حضور این قشر در مساجد شد. 

وزارت آموزش و پرورش ۲۵ هزار طلبه را در مدارس وارد کرده و از سوی دیگر سه هزار و ۵۰۰ طلبه هم به عنوان معلم استخدام شده‌اند. در همین رابطه «رضا مرادصحرایی» در راس وزارت آموزش و پرورش با نادیده‌انگاری وظایف بخشی و حرفه‌ای این نهاد، گفتمانی تماما ایدئولوژیک به کار گرفته و مسجد را از «بهترین موقعیت‌های تربیتی» برای دانش‌آموزان تعریف می‌کند.

یکی دیگر از اهداف جمهوری اسلامی در این مسیر «حوزه فرهنگ» است. رهبر جمهوری بارها در سخنانش به تاثیرگذاری موسیقی و سینما اذعان کرده و حتی به مقایسه آن با «منبر» روحانیون پرداخته است. 

دبیر ستاد امر به معروف با اشاره به محتوای سینما که از نظر او باید دینی شود، تاکید کرده «سینما در کنار مسجد» تعریف شود. محمدمهدی اسماعیلی، وزیر ارشاد در همین زمینه بر «تربیت خبرنگار در مساجد» تاکید دارد. از سویی هم با گسترش «ارتش سایبری» حکومت، نهادهای حوزه علمیه برنامه تربیت «طلاب رسانه‌ای» از طریق آموزش خبرنگاری به روحانیون را کلید زده‌اند.

تلاش حاکمیت برای احیای نقش مساجد به مقولاتی مانند ازدواج نیز رسیده است. دبیر هیات اندیشه‌ورز ستاد کانون‌های مساجد خواستار نصب وسایل ورزشی و سرگرمی در مساجد می‌شود و از سوی دیگر پایگاه اینترنتی حوزه علمیه از اختصاص مکان‌هایی در برخی مساجد برای ازدواج و عقد خبر می‌دهد. 

همچنین یک عضو مجلس خبرگان رهبری خواستار برگزاری مراسم عروسی در مساجد شده است. حتی مسائلی با ماهیت قضایی و روانشناسی نیز قرار است به مساجد سپرده شده است. دادستان تهران گفته که در سال ۱۴۰۲ بیش از ۱۰۰ جلسه قضات با شهروندان در مساجد برگزار شد.

 جمهوری اسلامی در حال برداشتن گام‌های آخر خود به سمت اقتدارگرایی مطلق است و مسجد تبدیل به ابزار دست حکومت تا گام‌های نهایی برای تبدیل ملت به امت برداشته شود.

جامعه‌ای که از ازدواج تا انتخابات با مسجد و امام جمعه کنترل شود، خواسته یا ناخواسته کنترل تمامی حوزه‌های خصوصی و عمومی زندگی‌اش را زیر سایه حکومت تمامیت‌خواه و اقتدارگرا از دست خواهد داد.