آیا احضار سفیر سوییس در تهران بابت حمله اسراییل فایده‌ دارد؟

وزیر خارجه جمهوری اسلامی ساعاتی پس از حمله منتسب به اسراییل به کنسول‌گری جمهوری اسلامی در دمشق و کشته شدن ۷ نظامی سپاه پاسداران، خبر داد که سفیر سوییس در تهران ساعت نزدیک به یک بامداد به وقت محلی، به وزارت خارجه احضار و مراتب اعتراض جمهوری اسلامی به او اعلام شد. آیا از نظر سیاسی و حقوقی احضار سفیر سوییس یک عمل معنی‌دار است؟

***

«حسین امیرعبداللهیان»، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران گفته است که سفیر سوییس در تهران نیمه‌شب به وزارت خارجه احضار شده و تهران «پیامی مهمی به آمریکا» ارسال کرده و گفته ایالات متحده بابت حمله اسراییل به کنسول‌گری ایران در دمشق «باید پاسخگو باشد».

ایران و آمریکا به دلیل اشغال سفارت آمریکا و گروگان‌گیری از دیپلمات‌های آن توسط نیروهای سیاسی طرفدار «روح‌الله خمینی» در آبان ۱۳۵۸، رابطه سیاسی با یکدیگر ندارند. سوییس به‌عنوان حافظ منافع آمریکا در ایران تعیین شده و یکی از راه‌های مکاتبات دو کشور از طریق سفیر این کشور در تهران است.

در جریان این حمله ۷ فرمانده ارشد نیروی قدس، شعبه برون مرزی سپاه پاسداران از جمله فرمانده نیروی قدس در کشورهای سوریه و لبنان کشته شدند.

ایالات متحده از دولت‌های حامی اسراییل است اما بر اساس اصل استقلال و حاکمیت مستقل ملی، هر دولتی مسوول اعمال خود است و نمی‌تواند جواب‌گوی عملکرد دولت مستقل و ثالثی باشد.

آمریکا اعلام کرده که نه دخالتی در حمله روز سیزدهم فروردین ۱۴۰۳ اسراییل به کنسول‌گری جمهوری اسلامی در دمشق داشته و نه پیشاپیش از آن مطلع بوده است و این موضوع را به ایران هم اطلاع داده است.

از نظر قانونی اگر حمله صورت گرفته به کنسول‌گری جمهوری اسلامی با مشارکت و همراهی آمریکا انجام شده بود، ایالات متحده مثل اسراییل مسوول آن شمرده می‌شد، اما از نظر حقوقی نمی‌توان ایالات متحده را به دلیل حمله اسراییل به منافع جمهوری اسلامی در سوریه، پاسخگو دانست.

جمهوری اسلامی ایران مثل وضعیتی که با آمریکا، کانادا، بحرین، مراکش و برخی دیگر کشورها دارد،  رابطه‌ای با اسراییل ندارد اما به دلیل این‌که موجودیت اسراییل را هم به‌رسمیت نمی‌شناسد، هیچ سفارتی در تهران، حافظ منافع اسراییل در ایران نیست، بنابراین هیچ کانال رسمی برای ارتباط و تبادل پیام میان دو کشور وجود ندارد.

وزارت خارجه جمهوری اسلامی از سفیر سوییس در تهران درواقع به عنوان کانال ارتباطی برای ارسال غیرمستقیم پیام به اسراییل استفاده کرده است. یعنی با احضار نیمه‌شبانگاهی سفیر سوییس، پیامی به آمریکا داده تا احتمالا ایالات متحده آن را به اسراییل برساند.

سفیر سوییس هیچ وظیفه‌ای برای حضور در وزارت خارجه ایران برای دریافت اعتراض غیرمستقیم جمهوری اسلامی به اسراییل نداشته، اما از آن‌جایی که سوییس حافظ منافع آمریکاست، وقتی مقام‌های جمهوری اسلامی از او تقاضای ارسال پیام به واشنگتن داشته باشند، ماموریت او ارسال این پیام است.

تبادل پیام به این صورت انجام می‌شود که معمولا مدیرکل امور آمریکای شمالی در وزارت خارجه، پیام مکتوب جمهوری اسلامی را در یک پاکت مهروموم شده تحویل سفیر سوییس می‌دهد.

سفیر سوییس در تماس با وزارت خارجه آمریکا دریافت پیام را اطلاع می‌دهد. به‌طور معمول از وی خواسته می‌شود تا محتوای پیام دریافت شده را از طریق تلکس رمزنگاری شده به وزارت خارجه آمریکا ارسال کند. برای این تماس، اتاق مخصوصی در سفارت سوییس در تهران طراحی شده که صرفا سفیر به آن دسترسی دارد یا ماموران رمز با اجازه او می‌توانند وارد این اتاق شوند.

اتاق قرنطینه دستگاه رمز، برای دریافت پیام‌های ایالات متحده به جمهوری اسلامی وجود دارد. این دستگاه، پایدارترین راه تماس ایران و آمریکا در چهار دهه گذشته بوده که به کمک سوییس حفظ شده و هیچ‌گاه هم محتوای آن از سوی سوییس به بیرون درز نکرده است.

تبادل پیام میان تهران و واشنگتن از جمله با واسطه سفارت سوییس انجام می‌شود اما احضار سفیر سوییس در تهران برای تسلیم اعتراض به او بابت حمله اسراییل به کنسول‌گری جمهوری اسلامی در دمشق اساسا یک کار بی‌معنی و فاقد ارزش و نتیجه است.

همانند این است که شخص «الف» از اقدام شخص «ب» شکایت داشته باشد اما موضوع را به تصور به‌دست آمدن نتیجه، به شخص «ج» مطرح کند. اقدامی فاقد ارزش سیاسی، بدون معنی دیپلماتیک و نهایتا بی‌نتیجه.

وضعیت حاضر، تصویری از دیپلماسی آشفته و موقعیت زوال‌زده سیاست خارجی جمهوری اسلامی است.