آیا فستیوال موسیقی کوچه بوشهر، به دبی «پناه» برده است؟

گزارش‌هایی درباره برگزاری «فستیوال کوچه» در دبی منتشر شده است. آیا باتوجه به محدودیت‌ها علیه این فستیوال، این برنامه به امارات متحده پناه برده، یا صرفا یک فستیوال در این کشور اجرا می‌کند؟

***

«بهمن بابازاده»، خبرنگار حوزه موسیقی ساکن ایران، به‌تازگی در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی «ایکس»، از «پناه بردن» فستیوال کوچه بوشهر خبر داده و نوشته بود که این فستیوال در روزهای ۲۲ و ۲۳فروردین، در دبی اجرا خواهد شد.

این خبرنگار، پست خود را با انتقاد از دلواپسان «خلیج همیشه فارس» آغاز کرده و با اشاره به کارشکنی‌هایی که در برگزاری جشنواره‌های موسیقی، از‌جمله فستیوال کوچه ایجاد می‌شود، نوشت: «یک فستیوال مردم‌نَهاد که براساس شور‌وحال و انرژی خوب پایه‌گذاری شده، همه پتانسیل‌های جذب گردشگر را داراست و چندین برابر همه فستیوال‌های موسیقی کل سال، مخاطب دارد، چون نمی‌تواند در خاستگاه بومی خود برگزار شود، قرار است آنسوی "خلیج همیشه فارس" نوای "نی انبان" سر دهد...»

او بدون اشاره به نام نهاد یا سازمان خاصی، افرادی که «فستیوال کوچه را در بوشهر زمین زدند»، «اوباش» نامیده و نوشته «حالا می‌توانند از تبرزدن به ریشه‌های فرهنگی بندر خوشحال باشند.»

نقد آقای بابازاده به کارشکنی برای برگزاری فستیوال‌های موسیقی ازجمله فستیوال کوچه که به‌صورتی کاملا بومی، محلی و با کارکردهای مشخصی راه‌اندازی شد، درست است؛ اما آیا کوچه قرار است به دبی «پناه» ببرد؟

 کوچه‌کالچر؛ رویداد بین‌المللی فستیوال موسیقی کوچه

بررسی‌های «ایران‌وایر» نشان می‌دهد آنچه قرار است در روزهای ۲۲ و ۲۳فروردین۱۴۰۳ در دبی روی صحنه برود، دو شب اجرا تحت‌عنوان «کوچه‌کالچر» است، که پیش‌از این نیز در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸،‌ در شهرهای بمبئی در هند و دوحه در قطر انجام شده و بسیار نیز مورد استقبال قرار گرفته است.

به گفته یک فرد آگاه، این برنامه با هدف معرفی فرهنگ بوشهر برای خارج از ایران طراحی شده است: «کوچه‌کالچر، فقط فرهنگ بوشهر را در معرفی می‌کند. دو شب اجرا است که برای شب اول قرار است روی یک لنج بزرگ روی آب اجرا داشته باشند. شب دوم هم اکران فیلم و دیدار و همنشینی با برگزار‌کنندگان فستیوال است که بناست در یک عمارت قدیمی در دبی برگزار شود.»

برگزارکنندگان فستیوال کوچه در صفحه رسمی اینستاگرام، حضور خود در دبی را اطلاع‌رسانی کرده و نوشته‌اند که در اجراهای این دو شب، چند اجرای موسیقی محفلی بوشهر با حضور افرادی همچون «ابراهیم مقاتلی» و «وحیدو هدایتی» خواهند داشت. موسیقی عرب که از بخش‌های بسیار پرطرفدار فستیوال کوچه بوشهر است نیز، در این اجرا حضور خواهد داشت. ناخدا «رسول غریبی» قرار است بخش موسیقی دریانوردان را اجرا کند و در نهایت یک فیلم مستند با نام «آخرین کوسه نهنگ»، ساخته «رامتین بالف» نیز، اکران خواهد شد.

به گفته فرد آگاهی که با ایران‌وایر گفت‌وگو کرده، اکران فیلم و همنشینی و دیدار با برگزارکنندگان، در شب دوم برنامه‌ریزی شده است.

 شب بوشهر و بمبئی؛ کوچه‌کالچر اول در سال ۱۳۹۷

سال ۱۳۹۷ بعد از اولین اجرای فستیوال کوچه در بوشهر، شماری از هنرمندان بوشهری با حضور در کشور هندوستان در قالب ویژه‌برنامه فرهنگی هنری «از بوشهر تا بمبئی»، به اجرای چند کنسرت در سواحل بمبئی و سالن‌های معتبر این شهر پرداختند. اکران فیلم­‌های کوتاه و بلند سینمای بوشهر، نشست با سینماگران و تهیه­‌کنندگان سینما و آهنگسازان فیلم و اجرای مشترک موسیقی توسط گروه موسیقی «لیان»، به سرپرستی «محسن شریفیان» و نوازندگانی از کشور هند، سخنرانی «ایرج صغیری»، از کارگردانان تئاتر و نویسنده ادبیات داستانی و برگزاری نمایشگاه عکس و صنایع دستی بوشهر، اجزای اصلی این هفته­ فرهنگی بود. 

برگزارکنندگان فستیوال کوچه بوشهر، کوچه‌کالچر را در ادامه ویژه‌برنامه «کوچه فستیوال» بوشهر می‌دانند و آن را با هدف تبادل فرهنگ‌ها برگزار می‌کنند.

به گفته یک فرد آگاه، هندوهای بمبئی بسیار از این برنامه استقبال کردند و هنرمندان پیشکسوت بوشهری حاضر در این رویداد، به بیان اشتراکات فرهنگی ایران و هند و به‌ویژه بوشهر و شهرهای مختلف هند پرداختند. رسانه‌های هند نیز این رویداد را به‌شکلی ویژه پوشش دادند.

«احسان عبدی‌پور»، ایده‌پرداز و برگزارکننده فستیوال کوچه بوشهر، پیش‌تر در گفت‌وگو با خبرگزاری «مهر»، درباره انتخاب عنوان «کوچه‌کالچر» گفته است: «ذات این انتخاب به ذات حرکت ما مرتبط است. این حرکت هنری اتفاقی است که دلیل وجودی­ و جایگاهش را، از توده­ مردم می­‌گیرد.»

او در این گفت‌وگو، به اولین اجرای مردمی فستیوال کوچه بوشهر اشاره کرده و تایید کرده بود که اگرچه تا حدی شهرداری بوشهر برای تامین هزینه‌های این رویداد کمک مالی کرده بود، اما «بسیاری از دوستان من با هزینه شخصی‌شان آمدند. نکته دیگر اینکه هیچ‌کس دستمزدی دریافت نکرد.»

این فیلم‌ساز و نویسنده اهل بوشهر، بوشهر و بمبئی را به‌عنوان محل تلاقی فرهنگ‌ها در دورانی که هیچ وسیله ارتباطی نبود توصیف کرده و گفته بود: «در گذشته‌ها، هیچ وسیله ارتباطی وجود نداشته، دو شهر بوشهر و بمبئی، ارتباطات اقتصادی و فرهنگی بسیاری داشته‌اند و به‌نظرم ملت‌ها خودشان بهتر از دولت­‌ها می‌توانند مسائل را حل کنند.»

کوچه‌کالچر یک سال بعد در دومین حضور بین‌المللی خود به دوحه، پایتخت قطر رفت و در این اجرا نیز بسیار موفق بود و حالا بعد از سومین اجرای داخلی که در روزهای پایانی اسفند و هم‌زمان با روز بزرگداشت بوشهر برگزار شده بود، قصد دارد سومین رویداد خارجی خود را در دبی برگزار کند.

از جشنواره کوچه چه می‌دانیم؟

فستیوال موسیقی کوچه، سال ۱۴۰۲ از پس چهار سال وقفه به‌دلایل مختلف، سومین دوره خود را برگزار کرد. جشنواره‌ای که به همت احسان عبدی‌پور، نویسنده فیلمنامه‌نویس و تعدادی دیگر از هنرمندان بوشهر پایه‌گذاری شد. این فستیوال در هر دوره تغییراتی داشته، به‌عنوان مثال در دوره اول و دوم در چند کافه مختلف شهر و کوچه‌ه‌های بوشهر برگزار شد.  

ایده ساده طرح را، احسان عبدی‌پور، نویسنده و فیلم‌نامه‌نویس بوشهری مطرح کرد. در سایت رسمی فستیوال کوچه به نقل از احسان عبدی‌پور آمده است: «گروهی از هنرمندان محلی هرمزگان در کافه لاله اسکندری تهران برنامه اجرا کردند و بعد از آن بود که تصمیم گرفتیم با فراخوان و گردهمایی هنرمندان این رشته از چهارگوشه کشور بپردازیم به ریشه‌های مشترک فرهنگی-هنری در بین اقوام و به تقویت جایگاه موسیقی و پیوند مردم با آهنگ‌های محلی نواحی کمک کنیم.»

او توضیح می‌دهد: «پس از پیگیری‌های زیاد موفق شدیم اولین کوچه فستیوال موسیقی را هم‌زمان با گرامی‌داشت روز بوشهر در اسفندماه برگزار کنیم.»

فستیوال کوچه، بعد شیوع ویروس کرونا، چهار سال اجرای آن متوقف شد.

کافه «حاج رئیس»، محل برگزاری این فستیوال، متعلق به «ادریس عبدی‌پور»، برادر احسان عبدی‌پور است. مردی که به گواه شهروندان بوشهری، بسیار دغدغه توسعه و تقویت فرهنگ موسیقی خیابانی این خطه از خاک ایران را دارد.

سازمان ارشاد بوشهر در همه ادوار گذشته به‌رغم صدور مجوز برای برگزاری این رویداد فرهنگی، مانع برگزاری بی‌دغدغه آن شده است. در دوره اول مشکلات کمتر بود، اما در دوره دوم، دو کافه از پنج کافه محل برگزاری این رویداد به‌دلیل شادمانی مردم پلمب شد و شب‌های سوم و چهارم این فستیوال با فضایی نه‌چندان خوشایند برای شرکت‌کنندگان همراه بود. این دوره نیز اختتامیه این فستیوال به‌رغم تمامی تلاش برگزارکنندگان برای تامین رضایت نهادهای ناظر، لغو شد.

ویژگی‌های فستیوال موسیقی کوچه بوشهر

گردانندگان این فستیوال در سایت رسمی خود نوشته‌اند که علت برگزاری این رویداد در روز بزرگداشت بوشهر، «توجه ویژه به این روز» بوده است.

آن‌ها تاکید می‌کنند که برای برگزاری این فستیوال، هیچ مبلغ یا کمک‌هزینه‌ای از هیچ شخص یا ارگانی گرفته نمی‌شود و تهیه بلیط برای شرکت در آن، صرفا برای پرداخت دستمزد کسانی است که به‌عنوان گردانندگان اصلی این فستیوال شناخته می‌شوند.

انواع موسیقی در این فستیوال با سبک‌های مختلف از نقاط مختلف ایران و حتی جهان نواخته می شود. بوشهر، بلندترین نقطه خلیج فارس است و از دیرباز، نقطه رویارویی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها بوده است. به همین دلیل، تلاش شده که در این فستیوال هم به‌عنوان یک دروازه فرهنگی-هنری عمل کند.

اجراکنندگان این برنامه تلاش می‌کنند حکایت‌های مردم ساحل‌نشین هم، در این برنامه‌ها به گوش برسد. بومی‌خوانی و لذت بردن از صدای ناب مردم بوشهر و دیگران که استعداد بالایی در ترانه‌سرایی دارند، در این برنامه رواج دارد. 

 کنسرت‌های ویژه‌ای از شهرهای استان‌های آذربایجان، خوزستان، لرستان، گیلان و کردستان در این فستیوال برگزار شده و کارگاه آموزش موسیقی ویژه خوزستان، هرمزگان، لرستان، گیلان و کردستان نیز، بخشی از برنامه‌ها بوده است.