ایران در سال ۱۴۰۳ منتظر چه وقایعی است؟

سال ۱۴۰۳ می‌تواند یک سال پر تحول و خبر برای ایرانیان باشد. در اینجا، مهم‌ترین تحولات پیش‌بینی‌پذیر در سال ۱۴۰۳ آورده شده است.

***

۸۴ ساله شدن علی خامنه‌ای و ۳۵ ساله شدن رهبری او

۱۹فروردین امسال، یعنی امروز، «علی خامنه‌ای»، حکمران جمهوری اسلامی ایران که از خرداد۱۳۶۸، یعنی ۳۵ سال اخیر در این منصب است، ۸۴ ساله می‌شود. او اینک دو سال از زمان مرگ «روح‌الله خمینی» کوچکتر است، اما ازنظر جسمی، توانمندتر از موسس جمهوری اسلامی به‌نظر می‌رسد.

خامنه‌ای قدرت بلامنازع ایران است و در سه دهه‌و‌نیم گذشته، با گسترش روزافزون تسلط و استفاده حداکثری از اختیاراتی که قانون اساسی به‌عنوان «ولی مطلقه» فقیه به او داده، موفق شده سلیقه خود را بر نحوه اداره کشور تحمیل کند. ایستادن او در برابر تمایل عمومی در ایران به تغییرات بنیادی، باعث شده که در یک دهه اخیر در تظاهرات و تجمعات اعتراضی در کشور، محوریت شعارها علیه او باشد.

 با افزایش سن خامنه‌ای، بحث‌ها پیرامون جانشینی او بالا گرفته است. مجلس خبرگان رهبری که انتخابات ششمین دوره آن در اسفند۱۴۰۲ برگزار شد، خرداد امسال آغاز‌به‌کار می‌کند و باتوجه به اینکه دوره این مجلس هشت ساله است، در پایان آن، خامنه‌ای به‌شرط حیات، ۹۲ ساله خواهد بود. 

افکار عمومی در ایران تصور می‌کند خرداد ۱۴۰۳ می‌تواند آخرین دوره افتتاح مجلس خبرگان در زمان حیات خامنه‌ای باشد.

تشدید اعمال حجاب اجباری با فرمان خامنه‌ای

علی خامنه‌ای در یکی از اولین سخنرانی‌های خود در سال ۱۴۰۳، خواستار اعمال حجاب اجباری و مبارزه با زنان در انتخاب پوشش شده است.

در یک مراسم در بیت رهبری که در ماه رمضان با حضور چهره‌های حکومت برگزار می‌شود، خامنه‌ای گفت: «حجاب حکم مسلم شرعی است. زنان باید این را رعایت کنند. حجاب حکم قانون است و چه کسانی که به شرع معتقدند و چه کسانی که نیستند، باید آن را رعایت کنند.»

باتوجه به سابقه‌ای که مقام‌های حکومت پیش‌از این در برخورد با زنان بر‌اساس دستورات خامنه‌ای از خود نشان داده‌اند، انتظار می‌رود اعمال حجاب اجباری با توسل به زور از سوی ماموران گشت ارشاد یا «حجاب‌بانان»، خصوصا با فرارسیدن فصل گرما، تشدید شود.

شروع تعقیب کیفری مظنونان «جنایت علیه بشریت»

با رای اعضای شورای حقوق‌بشر سازمان ملل متحد که رکن فرعی مجمع عمومی ملل متحد و وظیفه آن نظارت وضعیت حقوق‌بشر در میان اعضای این سازمان است، ماموریت هیات حقیقت‌یاب مستقل بین‌المللی و گزارشگر ویژه شورا درباره وضعیت حقوق‌بشر ایران، تمدید شده است. 

هیات، مشخصا به موارد نقض حقوق‌بشر در ایران پس از تاریخ ۲۵شهریور۱۴۰۱ به بعد می‌پردازد و گزارشگر ویژه هم، مجموعا وضعیت حقوق‌بشری ایران را سالی ۳ بار به مجمع عمومی سازمان ملل و شورای حقوق‌بشر، گزارش می‌دهد. 

انتظار می‌رود با وخیم‌تر شدن وضعیت حقوق‌بشر در ایران، هیات، گزارش‌های خود از موارد مرتبط با سرکوب‌ها را تقویت کند و در سال جاری، زمینه تعقیب کیفری مظنونان به «جنایت علیه بشریت»، وارد مرحله عملی شود.

آغازبه‌کار مجلس دوازدهم شورای اسلامی

دوازدهمین دوره قانون‌گذاری مجلس شورای اسلامی در خرداد۱۴۰۳ آغاز‌به‌کار می‌کند. در این دوره از انتخابات مجلس، طیف‌های سیاسی با یکدیگر رقابت کردند و با پشتیبانی شورای نگهبان در رد صلاحیت‌های گسترده، کرسی‌های مجلس را در اختیار گرفتند. 

نامزدهای پیروز در این انتخابات که برای اولین‌بار به مجلس راه پیدا کردند، مجلس یازدهم را به کم‌کاری متهم می‌کنند و ازجمله وعده می‌دهند که مصوبه «حجاب و عفاف» که مقررات بسیار سختگیرانه‌ای برای اعمال حجاب اجباری در نظر گرفته، باید هرچه سریع‌تر لازم‌الاجرا شود. 

دعواهای سیاسی بین گروه‌های مختلف سیاسی در این مجلس چنان بالا گرفته که خامنه‌ای سه ماه پیش از تشکیل این مجلس، از نمایندگان پیروز آن خواست به اختلافات خود پایان دهند و آن را علنی نکنند.

المپیک پاریس و چالش حضور مدیران پاسدار و سپاهی در فرانسه

المپیک تابستانی امسال به میزبانی پاریس انجام خواهد شد و تیم‌های مختلف ورزشی ایران با پرچم جمهوری اسلامی ایران، عازم پایتخت فرانسه خواهند بود. باتوجه به قابلیت‌های اعتراضی به حکومت ایران در چنین میادین بزرگ ورزشی، انتظار می‌رود مسائل خبرسازی در المپیک پاریس در انتظار باشد.

المپیک پاریس به‌دلیل حضور وسیع نظامیان سپاه پاسداران و مقام‌های امنیتی در تصاحب مناصب ورزشی ایران و تحریم برخی از این افراد به‌عنوان ناقضان حقوق‌بشر و عاملان ترویج تروریسم، برنامه راحتی برای مقام‌های ورزشی جمهوری اسلامی نیست.

سرتیپ پاسدار «غفور کارگری»، رییس کمیته پارالمپیک جمهوری اسلامی، از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در فهرست تحریمی‌های اتحادیه اروپاست و براساس قانون، نمی‌تواند وارد فرانسه به‌عنوان یکی از کشورهای اتحادیه اروپا شود. احتمال دارد که سرتیپ کارگری نتواند تیم‌های ورزشی پارالمپیک را همراهی کند.

انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و بازگشت احتمالی دونالد ترامپ

انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در آبان امسال برگزار خواهد شد و از قرار معلوم تا این لحظه یعنی فروردین۱۴۰۳، احتمال بازگشت «دونالد ترامپ» به قدرت پس از ۴ سال ریاست‌جمهوری «جو بایدن»، کم نیست. 

ترامپ، طراح سیاست «فشار حداکثری» بر جمهوری اسلامی بود که با خروج این کشور از توافق اتمی برجام آغاز شد و به تلاش «برای به صفر رساندن فروش نفت ایران»، ادامه یافت. انتظار می‌رود در صورت پیروزی ترامپ در انتخابات و آغاز‌به‌کار او در دی۱۴۰۳، فشارهای بین‌المللی به جمهوری اسلامی وارد مرحله تازه‌تری شود.

تحریم‌هایی که در دولت ترامپ علیه جمهوری اسلامی اعمال شد، شدیدترین تحریم‌های تاریخ آمریکا علیه ایران و از سخت‌گیرانه‌ترین فشارهای اقتصادی ایالات متحده علیه یک کشور خارجی است.

آغاز شمارش معکوس برای لغو دائمی تحریم های شورای امنیت

درصورتی‌که برجام به‌نحوی اجرا شود که تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران برنگردد، شمارش معکوس جمهوری اسلامی ایران برای لغو دائمی تحریم‌های شورای امنیت از مهر۱۴۰۳ آغاز می‌شود. براساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، حداکثر در مهر۱۴۰۴، اعتبار این قطعنامه با پایان خواهد رسید.

قطعنامه پیش‌بینی کرده در‌صورتی‌که اختلافی با ایران بروز کند، احتمال بازگشت تحریم‌ها و قطعنامه‌های پیشین وجود دارد، اما در مهر۱۴۰۴ با لغو قطعنامه ۲۲۳۱، همه این محدودیت ها قرار است برداشته شود.

 دولت‌های عضو دائم شورای امنیت از مهر۱۴۰۳، یک سال فرصت دارند که باتوجه به اختلافات فزاینده خود با جمهوری اسلامی بر سر برنامه اتمی آن، وضعیت برجام و استفاده از اختیاراتی که قطعنامه ۲۲۳۱ به آن‌ها داده را روشن کنند.

دولت ترامپ یک بار در اواخر ریاست‌جمهوری او تلاش ناکامی برای بازگشت این تحریم‌ها انجام داده بود و احتمال دارد در صورت بازگشت، دست به اقدام مشابهی بزند.

تعیین تاریخ انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۴

وزارت کشور ایران در فاصله تابستان تا زمستان سال جاری، باید تاریخ پیشنهادی خود برای برگزاری چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری را به شورای نگهبان ارائه و این شورا، یکی از زمان‌های پیشنهادی را تایید کند. این تاریخ به‌طور معمول، در شهریور تعیین می‌شود.

براساس رویه گذشته در جمهوری اسلامی پس از مرگ روح‌الله خمینی، انتخابات ریاست‌جمهوری در خرداد و در موارد کمی، در اردیبهشت برگزار شده است.

برخی از اصولگرایان حامی «ابراهیم رئیسی» در انتخابات ۱۴۰۰، او را ناکارآمد عنوان و از ضرورت «یک دوره‌ای» شدن ریاست‌جمهوری او می‌گویند.

به‌طور معمول پس از اعلام زمان انتخابات ریاست‌جمهوری، فضای سیاسی ایران تحت‌الشعاع آن قرار می‌گرفته، اما در انتخابات ۱۴۰۰، فضایی سرد تا روز رای‌گیری در انتخابات حاکم بود و شهروندان، رئیسی را نامزد از پیش پیروز می‌دانستند.