جلیلی در ایتا رییس‌جمهور است، قالیباف در روبیکا؛ انتخابات و شبکه‌های اجتماعی

پانزده روز تا زمان برگزاری انتخابات غیرمنتظره ریاست‌جمهوری چهاردهم باقی مانده است؛ اما کاربران شبکه‌های اجتماعی، افراد مختلفی را به ساختمان ریاست‌جمهوری پاستور فرستاده‌اند.

هواداران نامزدهای انتخابات پیش‌ رو، عموما در یکی از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مختلف فعالیت‌ دارند و به‌ویژه آن‌هایی که در «شبکه‌های اجتماعی بومی» یا ایزوله عضویت دارند، پیروزی زودهنگام نامزد مطلوب خود را جشن گرفته‌اند.

***

جلیلی، برنده در ایتا

پیام رسان «ایتا»، یکی از شبکه‌های اجتماعی محبوب «ارزشی‌»ها و «انقلابی»هاست. پیام رسانی داخلی که شبیه به «تلگرام» است و به ادعای مدیرانش، هجده میلیون کاربر فعال دارد.

کاربران این شبکه اجتماعی، پیروزی زودهنگام «سعید جلیلی» را جشن گرفته‌اند. در این پیام‌رسان، ده‌ها کانال و گروه مشغول تبلیغ برای سعید جلیلی هستند. 

یک جامعه‌شناس و پژوهشگر شبکه‌های اجتماعی در این رابطه به «ایران‌وایر» گفت: «یکی از آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی، رفتار حبابی است. رفتار حبابی به این معنا که عموما کاربران در شبکه‌های اجتماعی افراد همفکر خود را دنبال می‌کنند، از سوی دیگر الگوریتم‌های این شبکه‌ها هم به‌صورتی است که کاربران بیشتر در معرض مشاهده محتوایی قرار می‌گیرند که پیشتر نسبت به آن تمایل نشان داده‌اند. به این صورت که پس از یک مدت حضور در شبکه‌های اجتماعی فراگیر هم، حتی کاربران احساس می‌کنند نظرات یا خواسته‌هایشان از عمومیت بیشتر برخوردار و حق نزد آنان است.»

این پژوهشگر ادامه داد: «موضوعی که پیش‌تر آن را تشریح کردم، مربوط به شبکه‌های اجتماعی است که به‌صورت ارگانیک عضو‌گیری می‌کنند. در رابطه با شبکه‌های اجتماعی یا پیام‌رسان‌هایی که عضو‌گیری غیرارگانیک دارند، مانند ایتا، موضوع بسیار پیچیده‌تر می‌شود. می‌دانیم که در بین گروه‌های اجتماعی مختلف به غیر از شهروندانی که به‌دلایلی ازجمله برخورداری از خدمات مثلا بانکی ناچاره به عضویت در پیام‌رسان‌هایی مانند ایتا هستند، این پیام‌رسان عموما محبوب یک گروه خاص است؛ افرادی که از اصول‌گرایی نیز عبور کرده و خود را انقلابی می‌خوانند.»

کانال سعید جلیلی که خود او نیز آن را تایید کرده، بیش از سی و یک‌هزار دنبال کننده دارد. در کنار این کانال اما ده‌ها کانال دیگر نیز هستند که برای این نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری پیش رو، فعالیت تبلیغی دارند. کانال‌ها و گروه‌هایی با اسامی مانند «قرارگاه رسانه‌ای»، «سواد رسانه‌ای و فضای مجازی»، «نهضت سواد رسانه» و «مدیریت فضای مجازی» و کانال‌های هواداران سعید جلیلی که هرکدام هزاران دنبال کننده دارند.

بررسی‌های ایران‌وایر نشان می‌دهد که در بیش از ۳۷۹ کانال‌ و گروه‌ ایتا، اعضا ضمن تاکید بر لزوم ادامه راه دولت «ابراهیم رئیسی»، بر انتخاب نامزد اصلح در انتخابات پافشاری می‌کنند. 

خبرگزاری دولت، «ایرنا»، در یک گزارش به میزان محتوای تولید شده در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها پرداخت. داده‌های منتشر شده در این گزارش، نشان‌دهنده تفاوت معنادار تعداد محتوای منتشر شده در ایتا به نسبت دیگر شبکه‌های اجتماعی است.

این پژوهشگر شبکه‌های اجتماعی در این رابطه توضیح داد: «یکی از مهم‌ترین عوارض شبکه‌های اجتماعی یا پیام‌رسان‌هایی از قبیل روبیکا یا ایتا، افراط‌گرایی است. افراط‌گرایی به معنای اینکه نظرهای موافق در محیط‌های ایزوله همدیگر را تقویت می‌کنند و بسامد آن بلند‌تر می‌شوند. در شبکه‌های اجتماعی که به‌صورت ارگانیک عضوگیری می‌کنند، اعضا با نظرات مخالف نیز مواجه می‌شوند یا مورد نقد قرار می‌گیرند. در روبیکا یا ایتا اما چنین فضایی حاکم نیست و اعضا خود را نه‌تنها درست، بلکه متعلق گروه اکثریت جامعه می‌دانند، نه‌فقط جامعه عضو این شبکه اجتماعی یا پیام رسان، جامعه حقیقی و کف خیابان.»

قالیباف، برنده در روبیکا

شبکه اجتماعی «روبیکا»، محل تاخت‌و‌تاز حامیان «محمدباقر قالیباف»، دیگر نامزد انتخابات پیش روست. قالیباف و هواداران او، بیشترین تولید محتوا را در این شبکه اجتماعی دارند.

صفحه رییس فعلی مجلس و نامزد ریاست‌جمهوری آینده در شبکه اجتماعی روبیکا، ورژن بومی «اینستاگرام»، نزدیک به ۲۰ هزار دنبال کننده دارد. در این شبکه اجتماعی اما صدها اکانت منسوب به افراد یا هواداران آقای قالیباف به تبلیغ برای او با کلید واژه‌های دولت توسعه‌گرا و جهادی پرداخته می‌شود.

این جامعه‌شناس و پژوهشگر شبکه‌های اجتماعی به ایران‌وایر گفت: «در دورانی زندگی می‌کنیم که بیشترین دریافت شهروندان از فضای وب و به‌صورت خاص، شبکه‌های اجتماعی است. در این شرایط اگر افراد درون شبکه‌های اجتماعی ایزوله شده مانند شبکه‌های اجتماعی بومی‌سازی شده توسط جمهوری اسلامی عضو باشند، به‌مرور زمان گمان می‌برند که برآیند افکار عمومی هستند. برای مثال یک عضو روبیکا تقریبا شانسی برای شنیدن صدای افرادی غیر از هواداران قالیباف ندارد. کاربران این شبکه اجتماعی، به‌خصوص در زمان‌هایی مانند برهه تبلیغات انتخاباتی که طبیعتا میزان تولید محتوا افزایش چشمگیری پیدا می‌کنند، ایمان پیدا می‌کنند که نامزد مقبولشان برنده‌ نهایی صندوق انتخابات است.»

ایران‌وایر اکانت روبیکا بیش از ۴۰۰ هوادار قالیباف را مورد بررسی قرار داد. اکثر این اکانت‌ها دو رویکرد متفاوت را در پیش گرفته‌اند. گروهی مشغول تولید محتوا به‌منظور پاسخگویی شبهات طرح شده در رابطه با فساد‌های اقتصادی قالیباف هستند و گروه دیگری، تنها بر دستاوردهای او در دوران مدیریت شهری یا ریاست مجلس تاکید دارند.

محمدباقر قالیباف در دیگر شبکه‌های اجتماعی بومی از‌جمله «ویراستی»، که نمونه‌ای از «توییتر» است نیز، عضو است. او در این شبکه اجتماعی نیز پرکارترین نامزد انتخابات پیش روست. صدها حساب کاربری در این شبکه اجتماعی نیز، به تبلیغ قالیباف و برنامه‌های او برای اداره دولت می‌پردازند.

انتخابات به اینستاگرام نرسیده است

در اینستاگرام به‌عنوان پرمخاطب‌ترین شبکه اجتماعی در بین ایرانیان اما، فضایی متفاوت حاکم است.

اینستاگرام اگرچه در ایران فیلتر است، اما در بین کاربران ایرانی محبوبترین شبکه اجتماعی است که هنوز انتخابات به آن راه پیدا نکرده است.

بررسی ایران‌وایر از نزدیک به ۶۰۰ اکانت پرمخاطب در اینستاگرام نشان می‌دهد که حساب‌های کاربری جریان‌ساز در این شبکه اجتماعی، تاکنون حداقل قصد ورود به جریان انتخابات را ندارند؛ گویا در این شبکه اجتماعی، خبری از انتخابات زودهنگام نیست.

چند نظرسنجی انجام شده در این شبکه اجتماعی نیز، بیانگر عدم تمایل مخاطبان اینستاگرام به مقوله انتخابات است.

در پیام رسان تلگرام نیز «عدم مشارکت در انتخابات»، همچنان بیشترین مخاطب را دارد.

اگرچه که در تلگرام و ایکس (توییتر) نام «مسعود پزشکیان» در بین نامزدهای انتخابات پیش رو بیش از دیگران شنیده می‌شود، در نهایت اما انتخابات نه در شبکه‌های اجتماعی یا پیام‌رسان‌ها، که در صندوق‌های رای رخ می‌دهد و از فردای آن روز، شاهد سرخوردگی یا شاید تقابل بین گروه‌های هواداری خواهیم بود که در حیات مجازی‌شان، گمان می‌برند اکثریت هستند.