سعید جلیلی؛ نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری، چه گفت و چگونه گفت؟

«ایران‌وایر» در روزهای منتهی به انتخابات غیرمنتظره ریاست‌جمهوری که جمعه ۸تیر برگزار می‌شود، اظهارات نامزدهای ریاست‌جمهوری را بر اساس حروف الفبا و کلمات کلیدی به‌کار رفته توسط آن‌ها را بررسی می‌کند. سومین گزارش،‌مربوط به «سعید جلیلی» است.

***

در مناظرات انتخاباتی ریاست‌جمهوری چهاردهم، کسی که کمترین تنش را با دیگران داشت و تلاش کرد که صرفا حرف خود را بدون مخاطب قرار دادن کاندیداهای دیگر بزند، سعید جلیلی بود. او در مناظره اول کمتر به دوربین‌ها نگاه کرد و در مناظره دوم اما، چشم از دوربین بر نداشت.

جریان اصلاح‌طلبان، این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام را مقابل خود و به‌عنوان یک مهره دگم معرفی می‌کنند و می‌گویند اگر به ما رای ندهید، او خواهد آمد. از نظر مخالفان نظام سیاسی اما، جلیلی صرفا «لولو خورخوره‌ای» است که بخشی از مردم را برای جلوگیری از ورودش، تشویق به رای می‌کند. او برای هوادارانش، عصاره‌ای از فضائل نظام سیاسی است.  

جلیلی با شعار «یک جهان فرصت، یک ایران جهش» پا به این عرصه رقابت گذاشته و در نظرسنجی‌های نهادهای نزدیک به حکومت نیز، اولین شانس پیروزی انتخابات است. میتینگ‌های انتخاباتی او  بی‌رمق است. طرفدارانش اگرچه می‌گویند میتینگ اصفهان او که در ۲تیر انجام شد «کار را تمام کرد»، اما گزارش‌هایی مبنی‌بر استفاده ستاد جلیلی از امکانات بسیج برای گردآوری مردم در میدان نقش جهان نیز وجود دارد.

جلیلی به افکار بنیادگرایانه‌اش شهره است. جلوه‌ای از این افکار را می‌توان در دو مناظره اقتصادی هم دید. او تاکید بر استقلال اقتصادی و عدم وابستگی به توافقات خارجی دارد و معتقد مشارکت مردمی در اقتصاد است. او بر حاکمیت دولت بر اقتصاد تاکید می‌کند، در عین حال که نگاه محافظه‌کارانه به برنامه‌ریزی اقتصادی دارد.

براساس گزارش خبرگزاری «برنا» از سخنان او در این دو مناظره، پرکاربردترین کلمه در سخنان جلیلی با ۵۴ بار استفاده، «باید» بود. او همچنین ۲۹ بار واژه «ما»، ۲۸ بار «اگر»، ۲۵ بار «کشور» و ۲۳ بار افعال «دارد» و «شود» را استفاده کرده است.

دولت فهیم برای کنترل تورم و رفع ناترازی بودجه

سعید جلیلی در اولین مناظره خود با تاکید بر برنامه هفتم توسعه، بر ضرورت رشد ۸ درصدی اقتصادی تاکید داشت و معتقد بود که این رشد نیاز به مدیریت سرمایه، نیروی انسانی و فناوری دارد. به اعتقاد جلیلی، وفاق ملی در اجرای برنامه هفتم توسعه اهمیت زیادی دارد و دولت باید ۴۷ برنامه تعیین شده را بدون تردید اجرا کند.

جلیلی نقش دستگاه‌ها و دانشگاه‌ها را در افزایش صادرات و ارزآوری حیاتی می‌داند و بر لزوم تعریف ماموریت‌های مشخص برای آن‌ها تاکید می‌کند. در عین حال، او به مشکلات موجود در فرآیند تامین و تخصیص ارز اشاره کرده و نیاز به رفع این ایرادات را ضروری می‌داند: «ایرادی در فرایند تامین و تخصیص ارز وجود دارد که اگر رفع شود، مشکل حل خواهد شد.» او اما دقیقا معلوم نمی‌کند که این ایراد چیست؛ در عین حال که برخی معتقدند ایراد، تفکرات اوست.

در خصوص سرمایه‌گذاری خارجی، جلیلی بر اهمیت آماده‌سازی بسته‌های مجوزها پیش از جذب سرمایه‌گذاری تاکید می‌کند و معتقد است که نباید به توافقات خارجی برای جذب سرمایه‌گذاری وابسته بود: «برای جذب سرمایه‌گذاری باید بسته مجوزها را قبلا آماده کرده باشیم که اگر کسی می‌خواهد سرمایه‌گذاری کند، دچار مشکل نشود.» این گفته او به معنای عدم مذاکره حتی برای بستن یک قرارداد است؛ در واقع او می‌گوید طرف مقابل اگر شروط جمهوری اسلامی را بپذیرد بر سر قرارداد می‌نشیند و اگر نپذیرد، سرمایه‌های ایران برای ایران کافی است.

در همین زمینه، جلیلی در بخش از سخنانش که به ارتباطات بین‌المللی می‌پردازد، به اهمیت داشتن ارتباطات خوب با کشورهای دیگر برای دستیابی به دستاوردهای اقتصادی اشاره می‌کند. از نظر او، کشورهای دیگر صرفا کشورهای غربی نیستند.

او همچنین به لزوم داشتن «دولت فهیم» و کارآمد اشاره می‌کند که به مسائل تسلط داشته باشد و بتواند مشکلات را حل کند: «ما نیاز به دولتی فهیم و کارآمد داریم که به کار مسلط باشد و اگر این شناخت نباشد، چه بخش دولتی و چه بخش خصوصی و چه خصولتی سواستفاده خود را می‌کند.»

تورم، یکی دیگر از موضوعات مهم مورد بحث جلیلی بود. او تورم را مشکل قابل حلی می‌داند که نیاز به حاکمیت دولت بر واحد پول ریال و کنترل سازوکارهای آن دارد: «تورم مثل کرونا نیست، بلکه معضلی است که مساله و راه‌حلش روشن است.» جلیلی همچنین به نقش ناترازی بودجه و بانک‌ها در ایجاد تورم اشاره کرده و بر لزوم کنترل بازار ارز تاکید می‌کند.

این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، به اهمیت مشارکت مردم در اقتصاد برای رفع مشکلات و ایجاد جهش اقتصادی اشاره کرده و بر لزوم اولویت‌بندی مشکلات و فرصت‌ها تاکید دارد. او معتقد است که رییس‌جمهور باید به مشکلات و فرصت‌ها آگاهی کامل داشته باشد تا بتواند علت‌های مشکلات را رفع کند: «باید اولویت‌ها را مشخص کنیم و اگر سرمایه‌ها و منابع دچار نشتی‌های متعددی شود، حتما به هدف نخواهیم رسید.»

«باید» و «ما»، در میان ۲۰۰ کلمه‌ای که بیش از همه سعید جلیلی یک هفته پیش از انتخابات استفاده کرده، قرار دارد

نظام رفاهی چندلایه برای رفع فقر مطلق

در دومین مناظره انتخاباتی، سعید جلیلی، نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری، با تاکید بر توزیع عادلانه یارانه‌ها، انتقاد کرد که بخشی از «سیستم فعلی توزیع یارانه‌ها براساس مالکیت خودرو است و این باعث ناعادلانه شدن توزیع یارانه‌ها شده است.» به گفته جلیلی، ۴۴ درصد خانواده‌ها خودرو ندارند و از یارانه محروم می‌شوند. او گفت: «یارانه‌ها باید براساس نیازهای واقعی افراد توزیع شود و نه براساس مالکیت خودرو.»

جلیلی به موضوع رفع فقر و ایجاد رفاه پرداخت و تاکید کرد که «رفع فقر مطلق و ایجاد رفاه، نیازمند یک نظام رفاهی چندلایه است.» او سیاست‌های موجود در توزیع یارانه‌ها را ناکافی دانست و خواستار حرکت به سمت ایجاد یک نظام رفاهی جامع‌تر شد.

در زمینه مبارزه با فساد و بهبود شفافیت، این کاندیدای ریاست‌جمهوری اظهار داشت که «فساد یکی از موانع اصلی در مسیر پیشرفت کشور است.» او نقدی بر ناکارآمدی در اجرای دستورالعمل‌های مبارزه با فساد و پولشویی داشت و بیان کرد که «برخی مسوولان درک دقیقی از مساله فساد ندارند.» جلیلی همچنین به نقش خود در شورای عالی امنیت ملی اشاره کرد که چگونه در این منصب، با فساد مبارزه کرده و گفت: «باید با فساد مقابله شود و منابع حاصل را به سمت نظام رفاهی کشور بیاوریم.»

او مشکلات موجود در نظام سلامت را نیز مطرح کرد. جلیلی به افزایش مرگ‌های زودرس و بیماری‌های کمرشکن اشاره کرد و گفت: «بیمه‌ها باید سازوکاری عدالت‌محور داشته باشند.» او بیان کرد که «نظام مسوولیت دارد که مرگ‌های قابل پیش‌بینی را به حداقل برساند.» جلیلی همچنین نقدی بر عدم عدالت در سازوکار بیمه‌ها داشت و تاکید کرد که این مساله نیازمند اصلاح است.

در بخش دیگری از مناظره، جلیلی به نقش آموزش‌وپرورش و دانشگاه‌ها در پیشرفت کشور پرداخت. او مدارس را «لشکر شکوفایی فرصت‌ها» نامید و گفت: «مدارس باید به‌عنوان مراکز شکوفایی فرصت‌ها عمل کنند.» همچنین نقش دانشگاه‌ها در ایجاد شغل و پیشرفت کشور را برجسته کرد و اظهار داشت: «دانشگاه‌ها باید ماموریت‌هایی برای اولویت‌های کشور داشته باشند.»

جلیلی همچنین بر اهمیت استفاده از فرصت‌های جهانی برای پیشرفت کشور تاکید کرد و گفت: «برخی با نگاه بدبینانه به آینده و تصوراتی نادرست، مانع پیشرفت کشور می‌شوند.» او بیان کرد که باید از این نگاه‌ها دوری و به فرصت‌ها توجه کرد.

دغدغه‌های جلیلی چه بود؟

جلیلی در سخنان اقتصادی خود تاکید بر اهمیت رشد اقتصادی و مهار تورم دارد، اما سخنانش برای بسیاری قابل فهم نیست، اگر چه او می‌کوشد استدلال‌های منطقی برای بیان نظراتش استفاده ‌کند، ولی قاطعیت سخنانش گاهی به افراط می‌رسد و بیشتر شبیه به ادعاهای غیرواقعی می‌نماید. استفاده از آمار و ارقامی که در سال‌های گذشته محل تشکیک بوده، بدون ارائه‌ شواهد معتبر و ملموس، همراه با تکرار کلیشه‌های معمول، سخنان او را از اعتبار تهی می‌سازد.

کلمات کلیدی اقتصادی به کار رفته توسط جلیلی در مناظرات، شامل «سرمایه‌گذاری»، «نیروی انسانی»، «فناوری»، «مهار تورم»، «صادرات»، «ارزآوری»، «پیمان سپاری ارزی»، «عدالت»، «مشارکت جامعه» و «مدیریت منابع» است. این کلمات هرچند مهم هستند، اما در گفتار جلیلی که باور به اقتصاد مقاومتی دارد، بیشتر شعارگونه به نظر می‌رسد.

جلیلی در سخنان اقتصادیش بیشتر به تکرار باورها و شعارهای بخشی از نظام سیاسی می‌پردازد که به جبهه پایداری معروف است. او تلاشی ندارد تا عقایدش را به گفتمان کلان به‌خصوصی متصل ‌کند. جهد او آن است که از رویکردی ملی اما فراتر از گفتمان‌های سیاسی بلورین شده در فضای سیاسی کشور استفاده کند و بر آن است که در ابعاد مختلف از آنچه «ابراهیم رئیسی» فراهم کرده، فراتر رود؛ رویکردی که مردم ایران را در سه سال گذشته با مشکلات بسیاری مواجه کرده است. همچنین، جلیلی به‌دلیل عدم ارائه برنامه‌های عملی و ملموس و صرفا با تاکید بر آینده‌ای نامعلوم، بیشتر به یک نمایش پوپولیستی شباهت دارد.