نوازندگان ننوازند، زنان فقط برای کودک‌شان لالایی بخوانند

ممنوعیت حضور نوازندگان زن روی صحنه در برخی شهرهای ایران مسئله تازه‌ای نیست. هر چند که بسیاری از مدافعان دولت دکتر روحانی انتظار داشتند چنین مسائلی هر چه زودتر رفع و رجوع شود اما کلید دولت تدبیر و امید تاکنون نتوانسته گشایشی در این قفل ایجاد کند. اجرای طرح‌هایی چون تفکیک جنسیتی زنان از مردان در برخی اداره‌ها، نهادها و رشته‌های دانشگاهی همچنان ادامه دارد و این مشکلات خصوصا برای زنان در حیطه هنر و موسیقی از چالش‌های عمیق‌تری حکایت می‌کند.

کسانی‌که کارشناس موسیقی نیستند تصمیمات مربوط به اجرا را می‌گیرند

یکی از نوازندگان زن گروه شهناز در این رابطه گفت: «گروه‌ها تا حدی نسبت به استفاده از نوازندگان دختر ترس دارند که نوازنده‌های دختر را همراه خودشان به شهرستان  نمی برند. اتفاقی که منجر به مردانه شدن فضای اجرای موسیقی شده است.»
او درباره شدت این ماجرا در شهرستان‌ها افزود: «به گفته امام جمعه مشهد تا بیست  کیلومتری این شهر نباید هیچ نوع موسیقی اجرا شود. یا مثلا در اصفهان نوازندگان زن به طور علنی اجازه رفتن روی صحنه را ندارند. همین چند وقت پیش کنسرت حسین علیزاده در گرگان با این مسئله مواجه شد یا چند سال پیش همنوازان حصار، به خوانندگی همایون شجریان در باشگاه تراکتور سازی تبریز به دلیل داشتن نوازنده زن بر صحنه نرفتند. در واقع کسانی که اصلا کارشناس موسیقی نیستند، تصمیمات مربوط به اجرا یا عدم اجرای موسیقی را می‌گیرند. اصولا به خاطر شرایط موسیقی در کشور ما، موسیقی به سطح آمده و جوان‌ها موسیقی عمیق را نمی توانند گوش دهند؛ چون آن‌را نمی فهمند، و به همین دلیل موسیقی سنتی مخاطب کمی دارد و گروه ها برای برگزاری کنسرت موسیقی سنتی بیشتر سراغ شهرهای بزرگ مثل تهران، اصفهان، مشهد و تبریز می‌روند.»
او اضافه کرد: «متاسفانه تفکیک جنسیتی دانشگاه‌ها یا اداره‌ها در موسیقی هم اتفاق افتاده و بیش از همه به حذف زنان و محرومیت آنها منجر شده است.»

بیش از یک دهه است در شهر خودم بر صحنه نرفته ام
لیلا، یک نوازنده زن تار و سه تار نیز در این رابطه گفت: «به نظرم حل این مشکل می‌تواند یکی از بهترین اتفاق‌های دهه اخیر ما باشد. من تا حدی که خودم را نوازنده صحنه و اجرا می بینم معلم و مدرس نمی دانم. من از وقتی ده یا یازده ساله بودم روی صحنه می‌رفتم ولی الان بیشتر از یک دهه است که در شهر خودم (اصفهان) نتوانستم روی صحنه بروم.»
وی در رابطه با پیگیری‌های لازم دراین رابطه از مسئولین مربوطه گفت: «هر بار هم که به ارشاد مراجعه کردیم جواب های غیر منطقی گرفتیم... مثلا این‌که عرف و معمول نیست ... وقتی هم از آنها می خواهیم که یک دلیل مکتوب به ما ارائه کنند که بتوانیم اعتراض کنیم، باز هم هیچ اقدامی نمی‌کنند. نوازندگی زن که هیچ، ما چند سال است حتی برای بانوان هم نتوانسته ایم اجرا بگذاریم و در انتظار مجوز مانده ایم.»
این نوازنده و مدرس موسیقی در رابطه با پیگیری و تقاضای مخاطبان نسبت به اجرای بانوان گفت: «"چرا شما اجرا ندارید؟" پرسش بیشتر هنرجویان من است. تا حدی که این قضیه بر تدریس ما خانم‌ها هم اثر گذاشته است. هنرجویان من مدام می‌گویند ما وقتی پیش فلان استاد مرد برای آموزش می‌رویم، اجراهایش را می‌بینیم، ولی از شما کاری ندیده ایم. کنار آمدن هنرجویان با جریان مجوز نداشتن ما صقیل است چون تا زمانی که با این موانع غیر منطقی درگیر نشده اند نمی توانند به خوبی آن را درک کنند و فکر می‌کنند ما ضعف اجرایی داریم.»  

مردان نوازنده و اهل موسیقی هم مقصرند

سارا یک نوازنده زن تنبک نیز که به علت عدم امکان اجرا در اصفهان به تهران مهاجرت کرده است، در این رابطه گفت: «تا همین ۲، ۳ سال پیش که در اصفهان کار می‌کردم تمام تلاش خودم را حل این مسئله کردم؛ من و دیگر همکارانم به شدت با این موضوع درگیر بودیم ولی هیچ جواب روشنی تا امروز از مسئولین نگرفته ایم و تنها پاسخی که به ما داده شده این است که اصلا به دنبال پاسخ نباشید و من که واقعا ارائه کار برایم مسئله بود به تهران مهاجرت کردم.»
او ادامه داد: «به نظرم این قضیه تا حد زیادی هم به نوع نگاه مردان حتی همکاران خودمان برمی‌گردد. مثلا زمانی‌که قانون عدم تدریس موسیقی توسط آقایان به خانم‌ها در اصفهان مطرح شد موج اعتراضی گسترده‌ای به راه افتاد چون تعداد متقاضیان دختر در کلاس‌های موسیقی قابل توجه است و آقایان با توجه به بهره مالی که می برند احساس می‌کردند باید به هر نحو که شده با این قانون مبارزه کنند و آن را توهین به خودشان دانستند و اتفاقا نتیجه هم داد زیرا الان به جز حوزه هنری آموزش موسیقی توسط مربیان مرد به خانم‌ها در دیگر مراکز اصفهان انجام می‌شود در صورتیکه سال قبل آن زمانی‌که اعلام کردند خانم ها حق تدریس به آقایان را ندارند خیلی عادی با آن برخورد شد و حتی مخالفت های ما با این واکنش مواجه می شد که اعتراض‌تان جنبه و وجهه خوبی برایتان ندارد و اصلا چه اصراری بر این قضیه دارید که به آقایان تدریس کنید؟!»
او افزود: «این قضیه به نظرم یک معضل فرهنگی بزرگ است. همان طور که نمی‌توانم بفهمم چطور آقایان نسبت به عدم تدریس موسیقی به خانم ‌ها اعتراض می‌کنند ولی با عدم اجرای خانم ها کنار می‌آیند یعنی بسیاری از همکاران ما فقط به بهره مالی از این تعداد هنرجوی زیاد و منافع خودشان فکر می‌کنند. این جریان در مورد اجرا هم به وضوح بیشتری دیده می‌شود و آقایان با سکوت و داشتن اجراهای متعدد بدون نوازندگان زن، به نوعی این مسئله را تایید می‌کنند. در صورتی‌که اگر گروه‌های مختلف موسیقی خصوصا گروه‌های معروف و شناخته شده‌تر نسبت به این موضوع اعتراض کنند و حاضر به اجرا بدون نوازندگان زن گروهشان در شهرهایی مثل اصفهان نباشند حتما اتفاقات بهتری می‌افتد و تعداد نوازندگان زن روز به روز کم و کمتر نمی شود.» 

هنرجویان دختر اساتید مرد را انتخاب می‌کنند چون اجرایی از زنان ندیده اند

یکی از هنرجویان جوان دختر، تجربه و نگاه خود را این طور بیان کرد: «ما برای عشق و علاقه خودمان و تنها به امید این‌که بالاخره روزی بتوانیم هنرمان را ارائه کنیم؛ موسیقی را می‌آموزیم. هر چند خیلی ها مثل من اولش نمی‌دانند که امکان اجرا در شهر خودشان را ندارند و زمانی‌که به این موضوع پی می برند یا با نامیدی کار را رها می‌کنند و یا به نواختن در جمع‌های خانوادگی و چهار دیوار خانه دل‌خوش می‌کنند اما این یک ظلم بزرگ است که ما نتوانیم نتیجه تمام هزینه و انرژی مان را ببینیم.»
آرزو درباره تاثیر عدم اجرای اساتید زن بر هنرجویان گفت: «بسیاری ازهنرجویان دختر به دلیل اینکه اصلا اجرایی از استادان زن در شهر وجود ندارد حاضر نیستند با مربیان زن کلاس داشته باشند و سعی می کنند به مربیان مرد که مدام در شهر کنسرت دارند مراجعه کنند. همان طور که من یادم است  تا قبل از تایید قانون عدم تدریس موسیقی استادان مرد به زن در تایید این قانون هم بسیاری از دوستان من ترجیح می دادند به جای حوزه هنری ساز مورد علاقه شان را در آموزشگاه‌های مختلف سطح شهر از مردان بیاموزند و مرکز آموزشی شان را تغییر دادند!»

 

دغدغه ها و دلواپسی‌هایی وجود دارد که فقط به مدیران موسیقی مربوط  نیست!

اما پیروز ارجمند، مدیر دفترموسیقی وزارت ارشاد که هفته گذشته مذاکراتی در این رابطه برقرار کرده است؛ اظهار داشت: «ما پیگیرحل این مسئله هستیم ولی به این سرعت نمی‌توان به نتیجه رسید. پیگیری‌ها و مذاکرات مستمر ما تا امروز نتایج خوبی داشته ولی هنوز مشکل حل نشده است. ما به ارزش مدار بودن موسیقی اعتقاد داریم و برای اثبات حقانیت ادعایمان تلاش می کنیم دوستان دیگر را هم متقاعد کنیم. برخی دوستان تصمیم گیرنده در جریان موسیقی نوین ایران و حضور بانوان روی صحنه نیستند. باید آنها را مطلع کرد تا نگرانی‌شان رفع شود.» 

او در گفت‌وگو با خبرنگار ایران وایر مبنی براینکه آیا تصمیم گیرندگان این موضوع خارج از حوزه موسیقی هستند، افزود: «در کشور اسلامی ما، قطعا افراد زیادی نگران بسیاری از مسائل فرهنگی هستند. عرصه فرهنگ به دلیل نفوذ در همه خانواده ها خیلی ها را نگران می‌کند. شاید نگرانی اقتصادی به گردن پدر خانواده باشد ولی نگرانی فرهنگی را همه اعضای خانواده دارند. همه مردم راجع به مبحث فرهنگ قضاوت می‌کنند. در مورد موسیقی هم همین طور است  دغدغه‌ها و دلواپسی‌هایی وجود دارد که فقط به مدیران موسیقی مربوط  نیست. بهرحال باید دغدغه این بزرگان را هم رفع کرد.»    

بارزترین مصداق فعالیت زنان در حوزه موسیقی خواندن لالایی برای کودکان‌شان است!

مدیر کل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی اصفهان نیز در پاسخ به خبرنگار ایران وایر در رابطه با مذاکرات به عمل آمده در جلسه اصفهان و نتیجه آن گفت: «هنوز به هیچ نتیجه تازه ای نرسیده ایم و مجوز اجرا مانند سابق به خانم ها داده نمی‌شود ولی این مسئله از سوی آقای ارجمند در حال پیگیری است و تا مجوزی از تهران به ما داده نشود ما تغییری در قانون نمی دهیم ولی اگر این قانون از تهران تصویب شود به آن عمل می کنیم.»
این در حالی است که قطبی در آخرین نشستی که در این رابطه با حضور خبرنگاران برگزار شد، اظهار داشت: «صدور مجوز به برگزاری کنسرت با اجرای زنان به معنای این نیست که پرچم بالا برود و هر خانمی اجرا داشته باشد. بر اساس مصلحت رفتار و اگر نتوانیم عرف را راضی کنیم قانون را متوقف می‌کنیم. قانون الزام نکرده که حتما زنان باید اجرا داشته باشند بلکه گفته می‌توانند اجرا داشته باشند.»
قابل ذکر است که مدیر کل اداره ارشاد اصفهان بارزترین مصداق فعالیت زنان در حوزه موسیقی را خواندن لالایی برای کودکان‌شان دانست و گفت: «بانوان باید موسیقی مخصوص خود را یاد بگیرند و این نوع موسیقی باید کاربری زنانه داشته باشد، مانند لالایی شبانه که زنان برای کودکان می‌خوانند.»
او ادامه داد: «موسیقی کاربری‌های مختلفی دارد مثلا گاوداری‌ها برای اضافه شدن شیر گاوها موسیقی پخش می‌کنند یا خانم‌ها در هنگام آشپزی برای این‌که غذا خوشمزه‌تر و تزیین آن زیباتر شود از یک ریتم موسیقی استفاده می‌کنند؛ رانندگی در هوای بارانی یک موسیقی دارد و در کویر یک موسیقی دیگر.»

از ضد و نقیض‌گویی های مدیران تا حذف تدریجی 

بر مبنای این گزارش و مطالب دیگری که این روزها در رسانه های مختلف در حال انتشارند زنان نوازنده و اهل موسیقی در ایران نه تنها با چالش قانون نانوشته و اجرای آن توسط مدیران غیر هنری و کم سواد مواجهند بلکه باید با ضد و نقیض گویی ها و کج فهمی‌های مختلف مسئولین نیز دست و پنجه نرم ‌کنند. مسئله ای که هر چه بیشتر جریان حضور آنان روی صحنه را با چالش مواجه می‌کند و انگیزه حضور را از آنها سلب می‌نماید و به قول حسین علیزاده به  حذف آنان در طول زمان منجر می‌شود.