روز ملاقات با زندانیان اوین چه می گذرد؛ روایت دو شاهد عینی

صبح دو روزِ پیش خانواده زندانیان عقیدتی و امنیتی محبوس در زندان «اوین» ساعت های متوالی در راهروهای این سالن به انتظار نشستند. آن ها تقصیر را متوجه بی برنامگی و بی کفایتی رییس سالن ملاقات این زندان می دانند.

این خانواده ها که روز شنبه گذشته همانند سایر شنبه های پیش از آن با در دست داشتن مجوز دادستانی برای ملاقات، راهی سالن ملاقات زندان شده بودند، موفق به دیدار زندانی خود نشده و بعد از چندین ساعت انتظار، ناچار به برگشت شده اند.

روز دوشنبه آن ها متوجه شدند روز ملاقاتشان با روز ملاقات زندانیان بخش مالی ادغام شده و شلوغی و آشفتگی بسیار در سالن ملاقات به همین دلیل است. این در حالی است که این سالن به علت کمی جا و امکانات محدود تعبیه شده، ظرفیت پذیرش این تعداد ملاقات کننده را ندارد.

علاوه بر شلوغی سالن ملاقات، سیستم کامپیوتری قسمت پذیرش سالن نیز خراب شده و خانواده زندانیان عقیدتی و امنیتی ناچار شده اند چهار تا پنج ساعت متوالی در سالن ملاقات به انتظار بنشینند.

«مرضیه» ماهی یک بار از بجنورد راهی تهران می شود تا برادرش را ملاقات کند. او به علت مشکلات مالی، امکان استفاده از هواپیما را ندارد. یک شنبه شب دو کودکش را به مادر شوهرش می سپرد و 10 ساعت با اتوبوس سفر می کند. او از صبح پشت در زندان اوین بوده است: «ساعت هفت صبح رسیدم. اغلب خانواده زندانیان ساعت هشت پشت در زندان صف بسته بودند اما مسوولان سالن ملاقات، ساعت 9 صبح سر کارشان حاضر می شوند. ما یک کارت آبی را پر می کنیم که شامل اسم خودمان، نوع وابستگی و اسم زندانی است. آن ها کارت ما و مجوزی را که دریافت کرده ایم را بررسی می کنند.»

خانواده ها برای ملاقات با زندانی خود هر بار باید از دادستانی مجوز بگیرند. فقط اعضای درجه اول خانواده اجازه دارند به ملاقات زندانی عقیدتی بروند. ملاقات با همسر نه تنها اجازه زندان بلكه مجوز دادستانی را نیز لازم دارد و این مجوز هر 30 روز یک بار صادر می شود.

مرضیه می گوید این سخت گیری ها مخصوص زندانیان عقیدتی است. زندانیان مالی درگیر مسایل اداری و مجوز نیستند. خانواده آن ها هردو هفته یک بار و گاه هفته ای يك بار می توانند به ملاقات زندانی بروند: «افراد میان سال از شهرستان های دور و نزدیک آمده اند، کودکان هیچ وسیله سرگرمی ندارند و دیدار با پدر و مادرشان را انتظار می کشند. تعداد زیاد متقاضیان ملاقات کننده در یک جای تنگ و محدود منجر به ایجاد فشارهای عصبی و استرس زیاد برای حاضران در سالن می شود.»

به گفته مرضیه، ملاقات های حضوری در یک سالن که گنجایش قریب به 50 نفر را دارد، انجام می شود. خانواده ها معمولا نزدیک به یک متر با هم‎دیگر فاصله دارند و دور زندانی خود حلقه می زنند. سالن ملاقات با دوربین های متعدد، سربازهای حاضر و مسوول سالن ملاقات کنترل می شود.

مدت زمان ملاقات با زندانی 20 دقیقه است و قبل از ملاقات، تمام وسایل و البسه خانواده ها به شدت مورد بازرسی قرار می گیرند.

مرضیه شماره تلفن مادر یکی از زندانیان امنیتی را به ما می دهد که برای دیدار پسرش هر ماه از شهرستان خوی به تهران سفر می کند. این زن با وجود دردهای شدید مفصلی و تورم شدید پاهایش، بعد از شش ساعت انتظار در سالن ملاقات، موفق به دیدار فرزندش نشده است.

«فاطمه» در طول چند ساعتی که پشت در سالن ملاقات حضور داشته، بدون هیچ اعتراض و گلایه ای انتظار می کشیده است و وقتی اعلام کرده اند به خاطر محدودیت جا نمی تواند فرزندش را ببیند، به سختی گریه کرده است. آن روز فقط به پنج نفر از خانواده زندانیان امنيتی اجازه ملاقات داده اند.

او به «ایران‎وایر» می گوید: «همان پنج نفر هم که اجازه ملاقات پیدا کردند، هنوز نرفته بودند داخل اتاق که برگشتند چون اتلاف وقت سبب شده بود تا زمان ملاقات كوتاه شود. بعد از اين بی نظمی و بلاتكليفی، فشارهای عصبی و تنش های بسياری به خانواده ها وارد شد. بعضی افراد که مرخصی ساعتی گرفته بودند، با وضعیت پیش آمده، ناچار شدند با دلتنگی برگردند.»

خانواده زندانیان عقیدتی فقط در صورتی قادر خواهند بود مجوز ملاقات حضوری بگیرند که از آخرین ملاقات آن ها 30 روز کامل گذشته باشد. حتی یک روز از 30 روز باقی مانده باشد، دادستانی اجازه دیدار با زندانی را نخواهد داد.

دریافت مجوز از دادستانی یک روز کامل اداری زمان می برد. این شرایط برای کسانی که از شهرستان به دیدار فرزند زندانی خود سفر می کنند، معضلات بیش تری ایجاد می کند.

فاطمه که فرزندش به 15 سال زندان محکوم شده است، به نکته دیگری اشاره می کند: «با وجود همه آشفتگی ها، هيچ مسوولی به سوالات خانواده ها پاسخ نمی دهد و در صورت اعتراض، می گویند بروید؛ اصلا چه کسی گفته این جا بمانید؟ ملاقات نمی دهيم. آن ها بعد از گفتن این چند جمله، با بستن پنجره، بی حرمتی را به نهايت می رسانند.»
زندانیان متاهل هر 30 روز یک بار می توانند به مدت دو ساعت و نیم «ملاقات شرعی» داشته باشند. این قانون البته شامل حال زندانیانی نمی شود که بی هیچ دلیل مشخص و قانونی، از هر گونه ملاقات و دیداری با خانواده خود محروم هستند: «بازرسی و نظارت در ملاقات شرعی چند برابر است.  ما می توانیم دو و نیم ساعت در اتاق بمانیم. برای ملاقات شرعی دو بار بازرسی می شویم. در مرحله نخست، موبایل، کیف پول و حتی مختصری خوراکی که حتی در حد مصرف شخصی برای همان دیدار کوتاه است، از فرد ملاقات کننده گرفته می شود. بار دوم با وسواس و دقت بیش تری ملاقات کننده را می گردند.»

فقط دیدارهای کابینی نیاز به مجوز دادستانی ندارند اما در سایر موارد با یاز به تایید دادستان است. گاهی با وجود بیماری یکی از اعضای خانواده یا اتفاقی مثل عزاداری یا عروسی، اگر فاصله بین دو ملاقات29 روز باشد هم دادستانی مجوزی صادر نخواهد کرد. به این معنا که وجود شرایط دشوار یا خاص هم تغییری در این قانون برای ملاقات با زندانی ایجاد نمی کند.

در ملاقات ها نمی توان برای زندانی البسه یا مواد غذایی برد. لباس های مورد نیاز زندانی فقط در تاریخ هایی که زندان و یا مسوولان دادستانی اعلام کرده اند، قابل انتقال هستند. خانواده ها البسه مورد نظر را به مسوولان زندان می دهند تا پس از بازرسی مفصل، به زندانی تحویل داده شوند.

با توجه به این که دادستانی به تعداد محدودی از اعضای خانواده مجوز دیدار و ملاقات با زندانی می دهد، گاهی در خانواده های پرجمعیت، برخی از آن ها ناچارند به نوبت و یک ماه در میان برای دریافت مجوز ملاقات به دادستانی مراجعه کنند. به همین دلیل هم دور از ذهن نیست که مادر یا فرزند یک زندانی برای دیدار ناچار به تحمل حداقل دو ماه دوری و انتظار باشد.