مجوز فروش هواپیما به ایران؛ نان دارد ولی آب ندارد

همزمان با سفر حسن روحانی، رییس جمهور ایران به نیویورک برای شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل، دو شرکت هواپیمایی بوئینگ و ایرباس اعلام کرده اند که مجوز فروش هواپیما به ایران را از سوی وزارت خزانه داری آمریکا دریافت کرده اند.

ارزش قرارداد دو شرکت با ایران ۵۰ میلیارد دلار است ولی موضوع مهم تر از این، تبدیل شدن این قراردادها به یک نماد سیاسی مهم در روند اجرای برجام بود.

پس از شروع روند اجرای برجام، بسیاری از شرکت های بزرگ جهان به دلیل نگرانی از جریمه های آمریکا تمایلی به سرمایه گذاری در ایران نشان ندادند و بانک های بزرگ وارد چرخه نقل و انتقال های مالی نشدند.

استدلال آنها چندان پیچیده نبود. می گفتند تحریم های مرتبط با تروریسم و حقوق بشر که علیه ایران وضع شده، کماکان پابرجا هستند و نگران هستند که در صورت ورود به محیط سرمایه گذاری و بانکی ایران، به خشم آمریکا دچار شوند.

این شرکت ها همچنین برای ورود مطمئن به بازار سرمایه گذاری ایران باید مذاکرات و تماس هایی با وزارت خزانه داری آمریکا برقرار می کردند و در صورت نیاز مجوز می گرفتند که کار پیچیده و زمان بری بود.

دولت ایران برای حل این مشکل تلاش های دیپلماتیک زیادی کرد، به ویژه برای حل مشکل فروش هواپیماها. آنها معتقد هستند اگر مسیر ورود این دو شرکت بزرگ به ایران هموار شود، شرکت های بزرگ دیگر هم به این صرافت می افتند که این راه را طی کنند تا بازار بزرگ ایران را از دست ندهند.

این گمانه زنی قابل تامل است ولی با توجه به داستان های سیاست داخلی ایران، دولت روحانی نمی تواند مانور قابل توجهی روی خرید هواپیماها بدهد.

داستان خرید هواپیماها در ایران اما از زاویه دیگری یک نماد سیاسی شد. مخالفان دولت روحانی عقیده داشتند که خرج کردن پول های پس از برجام برای خرید هواپیما، اولویت کنونی جامعه نیست. آنها به مشکلات بیکاری جوانان، رکود اقتصادی و ورشکستگی بسیاری از بنگاه های اقتصادی اشاره می کردند و عقیده داشتند پول های آزادشده ناشی از برجام باید صرف حل چنین مشکلاتی شود.

آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی هم تلویحا موافقت خود را با این انتقادها اعلام داشت و گفت نظرش را به مسئولان دولتی گفته است.

با این حال مقام های دولت ایران عقیده دارند بازسازی و رونق صنعت هواپیمایی ایران می تواند به رونق بخش گردشگری منجر شود و به جذب سرمایه گذاری خارجی در این حوزه مهم کمک کند.

اعلام صدور مجوز فروش هواپیماها به ایران، می تواند دوباره این بحث ها را زنده کند ولی از نظر مخالفان دولت حسن روحانی، چنین مجوزی می تواند نمایش فریب باشد.

روزنامه کیهان در واکنش به این خبر نوشته است صدور مجوز فروش برای این اعلام شده که درخواست مهم تر ایران یعنی لغو محدودیت های بانکی به حاشیه برود: «اقدام اخیر خزانه داری آمریکا، مجددا نوعی عملیات فریب برای تعلل و عدم جدیت وزارت خارجه ایران در اعتراض به عدم لغو زیرساختی تحریم ها از جمله در حوزه امور مالی و بانکی باشد که قرار بود در نیویورک مطرح شود.»

در همین حال، عباس عراقچی، رییس ستاد پیگیری اجرای برجام خبر داده که نشست معاونان وزرای خارجه ایران و ۵+۱ برگزار شده و امروز هم وزرای خارجه این کشورها دیدار می کنند. این اولین دیدار وزرای خارجه ایران و ۵+۱ پس از اجرای برجام است و قرار است در جریان آن نحوه اجرای برجام در زمینه هسته ای و تحریم ها بررسی شود.

عباس عراقچی گفته است در جلسه معاونان وزرای خارجه، موضوع همکاری بانکی و تعلل اروپا و آمریکا در حل مشکلات بانک ها، مهم ترین بحث بود. ایران احتمالا تلاش می کند در نشست وزرای خارجه هم این موضوع را به مهم ترین سوژه بحث تبدیل کند.

در دو روز گذشته، حسن روحانی، رییس جمهور ایران هم در گفت و گوهای تلویزیونی و دیدارهایش بر این نکته تاکید کرده است.

او و سایر اعضای تیم مذاکره کننده ایران به خوبی آگاه شده اند که اگر مشکل تحریم های بانکی را حل نکنند، خبر فروش هواپیماها نمی توانند چتر نجات برجام در داخل کشور باشد. آنها در آستانه انتخابات به یک شوک خبری و اقتصادی جدی تر نیاز دارند، شوکی بتوانند که روی آن مانور بدهند و رهبر جمهوری اسلامی را وادار کنند دست از نق زدن علیه برجام بردارد.

به مصداق یک ضرب المثل معروف ایرانی که می گوید «اگر چاه برای من آب ندارد،‌ برای تو که نان دارد»، فعلا نان ۵۰ میلیارد دلاری تنور فروش هواپیماها داغ است و برای خیلی ها نان دارد ولی اگر ماموریت اصلی روحانی برای حل مشکلات تبادلات بانکی با موفقیت انجام نشود، این خبر برای دولت روحانی آب ندارد.