ریزگردها چقدر خرج روی دست اقتصاد ایران گذاشتند؟

 

آلودگی هوا در استان های غربی ایران یک واقعیت غیرقابل انکار است. با این حال، به نظر می رسد رسانه ها کم‌تر به ابعاد آن و سایر پدیده های طبیعت زخم خورده کشور می پردازند.

عکس ها جای آمار و اطلاعات را گرفته اند. گویا توافق نانوشته ای وجود دارد که هر توفان خاک، یک پرده از یک درام بشود. چند عکسی منتشر می شود، طراحان خوش ذوق ایده های خود را به تصویر می کشند و بعد سکوت تا توفان و ریزگردهای بعدی. نه خبری از آمار مراجعه بیماران به مراکز درمانی هست و نه تخمینی از هزینه واقعی این رویدادها بر اقتصاد ایران و استان های آسیب دیده.

تعطیل شدن شهرها و توقف فعالیت های اقتصادی در این مناطق بدون هزینه نیست. توفان های این چنینی نه تنها موجب توقف فعالیت های اقتصادی در این شهرها می شوند بلکه بر افق سرمایه گذاری در آن ها نیز تاثیر می گذارند و با کاهش ارزش املاک و دارایی های ملکی مردم منطقه، آن ها را فقیرتر و فقیرتر می کنند.

ایران سال ها است درگیر یک بحران زیست محیطی است که در میان درگیری های سیاسی و جاه طلبی‌های قدرتمندان حاکم فراموش شده است. پنهان‌کاری و برخورد امنیتی، تنها سیاست اجرایی شده از سوی مسوولان حکومتی ایران در رویارویی با این بحران است.  این در حالی است که جامعه جهانی در حال تخمین هزینه های ناشی از زیان های محیط زیستی و پدیده هایی مانند گرمایش جهانی است.

امروز ایران و اقتصادش درگیر رویدادی است که بسیاری از محققان آن را با استفاده از نرم افزارها شبیه سازی می کنند. با این حال، دولت و مسوولان محیط زیست کشور می کوشند تا حدامکان چیزی درباره تاثیرات منفی این پدیده منتشر نشود. این تلاش مسوولان ایران خلاف هر منطق و واقعیت اقتصادی است. آلودگی محیط زیست و تخریب آن هزینه های سنگین اقتصادی به دنبال دارد.

نکته ای که کم‌تر مسوولی به آن اشاره می کند، حجم بالای هزینه های ناشی از آلودگی و تخریب محیط زیست در ایران، حتی نسبت به بقیه منطقه بحران زده خاورمیانه است. گزارش های بانک جهانی در سال های 2002 و 2005، هزینه ناشی از آلودگی هوا در ایران را معادل 1.6 درصد تولید ناخالص داخلی ایران اعلام کرده اند.

هزینه تنزل کیفی منابع آبی ایران یک رکورد منطقه ای به شمار می رود و کارشناسان بانک جهانی آن را نزدیک به 2.8 درصد تولید ناخالص داخلی برآورد می کنند.

در مقایسه با هزینه های ناشی از آلودگی آب و هوا، هزینه ناشی از نابودی جنگل ها که به چشم می آید و فعالان بسیاری را به دفاع از محیط زیست برانگیخته، در این سال ها معادل 0.7 درصد تولید ناخالص داخلی بوده است.

در سال 2002، مجموع هزینه زیان های محیط زیستی در ایران معادل 8 درصد تولید ناخالص داخلی کشور برآورد شده که رتبه اول منطقه خاورمیانه است.

با افزایش تخریب محیط زیست و پدیده هایی مانند ریزگردها، هزینه زیان های محیط زیستی در ایران افزایش تصاعدی داشته است.  اما پنهان‌کاری مسوولان دولتی در انتشار آمار و ارقام باعث شده تا ابعاد واقعی این هزینه ها پنهان باقی بمانند.

از سوی دیگر، پوشش مقطعی رویدادهای این‌چنینی از سوی رسانه ها باعث می شود تا بسیاری فکر کنند که پدیده ریزگردها مقطعی بوده و پس از اتمام، دیگر اثری از آن برجای نمی ماند. در حالی که پیامدهای این پدیده، به ویژه آثار منفی آن بر تندرستی ساکنان و خطر ابتلا به ناراحتی های تنفسی ادامه می یابد.

این یک واقعیت علمی است  که به ازای هر 10 میکروگرم در متر مکعب افزایش ذرات آلوده کننده نرم در هوا، احتمال ابتلا به انواع سرطان 4 درصد، ناراحتی های قلبی 6 درصد و سرطان ریه 8 درصد  افزایش پیدا می کند. ایرانیان بی آن که بدانند، هزینه های بیش تری را برای سلامت و زندگی سالم می پردازند.

در نبود آمار و ارقام، تخمین هزینه واقعی خسارت های زیست محیطی در منطقه میسر نیست. در نبود این تخمین ها، بسیاری این هزینه ها را کم تر از آن چه که هستند، به حساب می آورند. در نتیجه، تخمین نرخ بازگشت سرمایه گذاری در حفاظت از محیط زیست میسر نیست و ترمیم محیط زیست هرگز در اولویت اداری یا سیاسی هیات حاکمه قرار نمی گیرد. البته این مانع از این نمی شود که در اوج بحران، نمایندگان مردم آسیب دیده از مسوولان تقاضای مداخله نکنند. تقاضایی که قابل درک است ولی برای هر ناظر یا کارشناس محیط زیستی بی فایده است.

زیان های زیست محیطی در ایران و کشورهای همسایه آن دهه ها است که در حال انباشته شدن هستند و هیچ کس توان مقابله یک شبه با آن ها را ندارد. پنهان کاری دولت ایران این روزها قبل از آن که تلاشی برای دفاع از اعتبارش باشد، بیش تر به خودفریبی آدمی شبیه است که نمی خواهد قوانین طبیعت را باور کند. بهای این خودفریبی را مردم خوزستان، ایلام و سایر استان های غربی می پردازند که زندگی روزمره شان مختل شده و اقتصادی که اسیر رکود است،هر روز باید درصد بیش تری را بابت تخریب محیط زیست بپردازد.