کوروش کبیر، پادشاه هخامنشی، نامی است آشنا برای بسیاری از یهودیان؛ در کتاب مقدس یهودیان به نام «عهد عتیق»، 23 بار نام او به صورت مستقیم آورده شده و چندین بار هم اشاراتی غیرمستقیم به این پادشاه هخامنشی شده است.
نام کوروش بزرگ با صفت «ناجی» در عهد عتیق همراه شده است؛ پادشاهی دادگر که پس از فتح بابل در روز بیست و نهم اکتبر سال 539 پیش از میلاد مسیح، یهودیان را از تبعید رها کرده بود. او چند ماه بعد، با صدور فرمانی که در کتاب دوم «تواریخ» (باب 36 آیات 22-23) به آن اشاره شده، دستور بازسازی «هیکل سلیمان»(معبدسلیمان) در اورشلیم را داد که نیم قرن پیش تر توسط نیروهای «بخت‌النصر» بابلی خراب شده بود.
علاوه بر عهد عتیق، مورخان و نویسندگان کلاسیک یهودی نیز همواره به نام کوروش هخامنشی در آثار خود اشاره کرده‌اند؛ از جمله، تاریخ‌نگار یهودی ساکن اورشلیم در قرن نخست میلادی به نام «جوسفوس» که در فارسی او را بیش تر با نام «یوسف فلاوی» می‌شناسند. او متن نامه‌ای از کوروش کبیر به فرمانداران امپراتوری هخامنشی را در کتاب خود آورده که در آن به جزییات کمک به ساخت مجدد معبد اورشلیم اشاره شده است.
جایگاه کوروش نزد ایرانیان یهودی همواره شایسته بوده است. این جایگاه به ویژه در یک قرن گذشته، پس از رهایی یهودیان از زندگی در محلات بسته، جلوه بیش تری یافته است؛ برای نمونه، «موسی کرمانیان»، از رهبران جامعه یهودی ایران دو سال پیش از انقلاب اسلامی در مطلبی درباره رابطه یهودیان ایرانی با این کشور و هویت ایرانی آن ها، به جایگاه رفیع کوروش بزرگ نزد آن ها اشاره می‌کند. یا آن که کوتاه‌مدتی پس از صدور بیانیه «بالفور» در 100 سال پیش، یک نشریه یهودی با عنوان «هاخییم» (به معنای زندگی) که در تهران منتشر می‌شد، از حکومت خواست که اجازه خروج آن دسته از یهودیان ایرانی که خواهان مهاجرت به سرزمین اسراییل بودند را بدهد. این نشریه با توصیف ایران به عنوان «زادگاه محبوب» این یهودیان، قول داد که آن ها نه تنها پس از مهاجرت، ایران را فراموش نخواهند کرد بلکه بی‌شک سمبلی از کوروش را در اورشلیم خواهند ساخت.
امروزه نام کوروش زینت‌بخش چندین خیابان در شهرهای مختلف اسراییل است؛ از «اشکلون» در جنوب تا «حیفا» و «عفوله» در شمال اسراییل و حتی شهرک «افرات» در کرانه باختری رود اردن. البته برخی ایرانی‌تباران در اسراییل این نام گذاری را کافی نمی‌دانستند؛ از جمله مرحوم «امنون نتصر»، ایران‌شناس ایرانی – اسراییلی و استاد دانشگاه اورشلیم که تلاش کرد مجسمه‌ای از کوروش با دستان باز در بندر حیفا ساخته و نصب شود اما نتوانست همه مسوولان کشوری و شهری را با خود همراه کند.
علاوه بر این‌ها، نام یکی از اصلی‌ترین مراکز فرهنگی و سازمان‌های یهودیان ایرانی مهاجر در اسراییل نیز «بِت کورِش» (خانه کوروش) است.
اما گذشته از همه این موارد تاریخی، ساکنان امروز اسراییل درباره کوروش چه فکر می‌کنند؟
«الیوت فریدلند»، نویسنده و محقق در اورشلیم که متولد آکسفورد بریتانیا است، با اشاره به این که درباره کوروش در مدرسه شنیده است، می گوید: «به ما گفته شد که او پادشاهی دادگر بود که به یهودیان پروانه داد معبد تخریب شده توسط بابلیان را از نو بنا کنند و به سرزمین اسراییل بازگردند.»
او می گوید به عنوان یک یهودی ساکن اسراییل، کوروش را نماد یکی از فصل‌های مثبت تاریخ طولانی آن ها می داند: «او یک حاکم غیریهودی بوده که رابطه یهودیان با سرزمین اسراییل را به رسمیت شناخته و برای آن احترام قائل بوده است. اما این‌ها تنها دلایلی نیستند که من کوروش را تحسین می‌کنم؛ من او را به دلیل دستآوردهایش به عنوان شاهنشاه و بنیانگذار سلسله هخامنشی نیز تحسین می‌کنم. این همواره رویای من بوده که روزی بتوانم به ایران سفر کنم و مزار کوروش را از نزدیک ببینم.»
«آوی (ابراهیم) متحده»، معلم متون دینی و دانشجوی دکترای تاریخ خاورمیانه است. او در شهر حیفا، در یک خانواده ایرانی‌تبار متولد شده است. آوی به شهرت جهانی کوروش اشاره می کند و می گوید: «در چشم جهانیان، اهمیت کوروش به عنوان یک پادشاه در اعلامیه‌ای است که در سال 538 پیش از میلاد مسیح صادر و بر اساس آن، آزادی مذهب را برای ملل تحت تسلط خود تضمین کرد.»
متحده می گوید: «در چشم یهودیان، این اعلامیه به معنای اجازه بازگشت یهودیان تبعیدی به صیون (اورشلیم) و ساخت دوباره بیت‌المقدس یهود (معبد سلیمان) بود. این اعلامیه و بازسازی معبد در عهد عتیق مکتوب شده است. در واقع، کتاب مقدس از کوروش به عنوان "ماشیح" (مسیحا و منجی یهود) نام می‌برد و برخی منابع خارجی حتی او را از نسل ملکه "استر" و خشایارشاه می‌دانند. یهودیان ایران کوروش را رشته‌ای می‌دانند که یهودیت آنان را به ریشه‌های ایرانی آن ها، به عنوان ملتی باستانی پیوند می‌زند.»
«نَعَما لَزیمی»، مشاور یکی از نمایندگان پارلمان اسراییل است که در حیفا زندگی می کند. او در دوران دبیرستان با شخصیت کوروش آشنا شده است: «در عهد عتیق نیز از او به عنوان پادشاهی نیکو یاد شده است که به یهودیان تبعیدی در بابل اجازه داد به سرزمین اسراییل بازگردند؛ رخدادی که "بازگشت به صیون" نام گرفت.»
به باور او، مهم‌ترین پیوند کوروش با اسراییل، به اعلامیه کوروش مربوط می‌شود که بیان گر حقوق بنیادین مردم یهود است و به عنوان یک اعلامیه حقوق بنیادین بشر، ارزشی جهانی دارد:«به زبان امروزی، سخن از دوستی به راستی تأثیرگذار برای ملت یهود است.»
از بخش پاسخگویی دیدن کنید
در این بخش ایران وایر می‌توانید با مسوولان تماس بگیرید و کارزار خود را برای مشکلات مختلف راه‌اندازی کنید
با ایران‌وایر همکاری کنید
ویدیوها و مطالب خود را برای ما بفرستید
ثبت نظر