موج اعتصاب غذا در زندان های ایران

برخی از زندانیان سیاسی و عقیدتی در ماه‌های اخیر در اعتراض به روند ناعادلانه دادرسی پرونده‌های‌  خود یا برای رسیدن به مطالباتی چون اجرای «قانون اساسی جمهوری اسلامی» و برخورداری از حقوق اولیه، دست به اعتصاب غذا زده‌اند. شمارش روزهای اعتصاب برخی از آن‌ها از مرز دو ماه نیز گذشته است.

در میان زندانیانی که ممکن است بی‌نام و نشان در زندان‌های ایران اعتصاب غذا کرده باشند، تنها هویت هشت نفری که خانواده‌هایشان در مورد آن‌ها اطلاع‌رسانی می‌کنند، مشخص است. در عین‌حال، تعدادی از زندانیان نیز بدون آن‌که به خواسته‌های خود برسند، اعتصاب غذایشان را شکسته‌اند.

در زندان «اوین»، «آرش صادقی»، فعال سابق دانشجویی که به اتهام‌های «توهین به بنیان‌گذار جمهوری اسلامی»، «نشر اکاذیب و شایعه‌پراکنی»، «اجتماع و تبانی علیه نظام» و «تبلیغ علیه نظام» به ۱۵ سال حبس محکوم شده است، هفتم دی ماه شصت و چهارمین روز اعتصاب غذای خود را گذراند. او از سوم آبان ماه در اعتراض به نقض قانون در پرونده‌ خود و همسرش، «گلرخ ابراهیمی» و بازداشت غیرقانونی او دست به اعتصاب غذا زد. گلرخ برای نوشتن داستانی منتشرنشده درباره سنگسار، با حکمی غیابی به شش سال زندان محکوم شده است.

این زندانی سیاسی، ششم دی ماه یعنی شصت و سومین روز اعتصاب غذایش بر اثر افت شدید فشار، تنگی نفس، تپش قلب و بالا آوردن لخته‌های خون، به حالت نیمه ‌بی‎هوش به بیمارستان طالقانی منتقل شد اما در پی خودداری از دریافت سرم، دوباره او را به بیمارستان اوین بازگرداندند.
آرش صادقی در شصتمین روز اعتصاب غذای خود نامه‌ای سرگشاده منتشر کرد که در آن نوشته بود طی این مدت ۱۹ کیلو از وزن خود را از دست داده است: «احساس می‌کنم ارگان‌های داخلی بدنم هر یک، ذره ذره تحلیل رفته تا جایی‌که امروز و در این روزهای در راه، ورق‌های پایانی قمار من رو خواهد شد. روزی که آغاز این اعتصاب غذا بود، خواسته‌ام را با آزادی عشق زندگی‌ام پیوند زدم؛ با اعتقاد به سمتی که بر او رفته، تمام این روزها را برای من قابل تحمل کرده است... ترجیح می‌دهم شرافتمندانه بمیرم تا تن به ظلم و ذلت بدهم. شاید که مرگ من آغازی بر پایان بی‌قانونی و خشونت ساختاری در میهنم باشد.»

زندانی دیگر زندان اوین که مدتی است دست به اعتصاب غذا زده، «علی شریعتی»، فعال مدنی و سیاسی نام دارد. او به علت شرکت در تجمع اعتراضی مسالمت‌آمیز مقابل مجلس شورای اسلامی علیه اسیدپاشی‌ به زنان در اصفهان دستگیر و به اتهام های «تبلیغ علیه نظام» و «اجتماع و تبانی» به پنج سال زندان محکوم شده است و در بند هشت این زندان به سر می‌برد.

علی شریعتی که دهم آبان ماه در حال انجام کار اداری در شهرداری، برای گذراندن محکومیت‌ خود بازداشت شد، همان زمان گفته بود که در اعتراض به این حکم، اعتصاب غذا خواهد کرد و تا تبرئه شدن، اعتصاب خود را نخواهد شکست. تا هفتم دی ماه، ۵۸ روز از اعتصاب غذای این زندانی می‌گذرد و به گفته پزشکان، وضعیت جسمانی نامناسبی دارد.

او پنجم دی ماه، در پی وخامت حالش، برای چندمین بار به بیمارستان منتقل شد اما از گرفتن خدمات درمانی خودداری کرد و به بهداری اوین بازگردانده شد. این زندانی در این مدت ۱۸ کیلوگرم از وزن خود را از دست داده است.

در زندان مرکزی ارومیه اما دو زندانی با تابعیت دیگر کشورها دست به اعتصاب غذا زده‌اند؛ «حسن رستگاری مجد»، شهروند ترکیه‌ای ایرانی‌تبار است که با اتهام های «اخلال در نظم عمومی»، «اقدام علیه امنیت ملی» و «همکاری با گروه‌های مخالف کُرد با عضویت در پ‌ک‌ک، جعل شناسنامه، عبور غیرقانونی از مرز، اقامت غیرقانونی در ایران»، در مجموع توسط دادگاه انقلاب شهر ارومیه به ۱۵ سال حبس محکوم شده است. البته او سه پرونده دیگر هم در زمان حبس دارد با اتهام های «اخلال در زندان» و «تبلیغ علیه نظام» و یک پرونده هم برای شاکی خصوصی. بازداشت او اما برای «تجمع حمایتی از مقاومت کوبانی» اتفاق افتاد.

حسن رستگاری‌مجد که هیچ‌گاه اتهام‌های خود را نپذیرفته، در اعتراض به ‌«پرونده‌سازی» در زندان و فشارهای وارده بر خود، از ۱۳ آذر ماه اعتصاب غذا کرده و هفتم دی ماه بیست و پنجمین روز این اعتصاب را سپری کرده است. او نامه‌ای‌ اعتراضی به مسوولان زندان و کنسول‌گری ترکیه ارسال کرد  اما کنسول‌گری ترکیه پاسخ داد که نمی‌تواند در مسایل داخلی ایران دخالت کند. طبق اعلام این زندانی، او تا زمان ملاقات با دادستانی ارومیه و بررسی درخواست اعاده دادرسی، به اعتصاب غذای خود ادامه خواهد داد. رستگاری‌مجد از پانزدهم آذر ماه به انفرادی منتقل شده و حال عمومی‌ او نامناسب است و از ناراحتی قلبی رنج می‌برد. با این حال، از پذیرش درمان خودداری می‌کند.

«نزار ذکا»، شهروند لبنانی دیگرِ زندانی در اوین است که اعتصاب غذا کرده است. او که در سال ۹۴ به دعوت دولت ایران برای سخنرانی در یک کنفرانس به این کشور سفر کرده بود، به اتهام «جاسوسی و همکاری با دولت امریکا» بازداشت و به 10 سال زندان و پرداخت جریمه نقدی محکوم شد. ذکا که مدام از سوی مسوولان زندان به قطع تماس‌های تلفنی‌ تهدید می‌شود، هنوز نتوانسته است با مقامی از سفارت لبنان دیدار داشته باشد. به گفته وکیل‌ وی، این زندانی نه تنها متحمل شکنجه‌های جسمی و روانی شده بلکه از دسترسی به خدمات درمانی و کنسولی نیز محروم بوده است.

نزار ذکا از ۱۸ آذر ماه در اعتصاب غذا به سر می‌برد و هفتم دی ماه، این اعتصاب 20 روزه شده است. این زندانی در اعتراض به بازداشت غیرقانونی خود به عنوان «گروگان» و جلب توجه به وضعیت خود و دیگر زندانیان، اعتصاب غذا کرده و خواسته‌اش آزادی و بی‌قید و شرط است.

هفتم دی ماه اعتصاب غذای «مرتضی مرادپور»، فعال مدنی ترک در زندان تبریز ۶۴ روزه شد. این زندانی در پی همایش پیاده‌روی «ائل‌گؤلی» تبریز بازداشت و به اتهام های «تبلیغ علیه نظام» و «اجتماع و تبانی برای ارتکاب جرم علیه امنیت کشور» به سه سال حبس محکوم شده است. او اما از چهارم آبان ماه به دلیل اجرایی نشدن ماده ۱۳۴ «قانون مجازات اسلامی» مبنی بر تجمیع مجازات و در اعتراض به روند غیرقانونی دادرسی و اجرای حکم خود تا رسیدگی مسوولان به خواسته‌اش دست به اعتصاب غذا زد. پزشکان وضعیت او را وخیم ارزیابی کرده‌ و گفته‌اند اگر تنها یک درجه دیگر از فشارش پایین بیاید، احتمال وقوع سکته بالاتر می‌رود. این زندانی نیز از پذیرفتن درمان خودداری می‌کند و به خانواده‌اش اعلام کرده است که حاضر به شکستن اعتصاب غذایش نیست. او طی مدت اعتصاب غذا ۲۷ کلیوگرم از وزن خود را از دست داده است. دادستان و قاضی ناظر زندان تبریز گفته‌اند که تا اعتصاب غذای خود را نشکند، به خواسته‌های این زندانی رسیدگی نخواهد شد.

«سعید شیرزاد»، عضو «جمعیت دفاع از کودکان کار و خیابان» که در زندان «رجایی‌شهر» به سر می‌برد، برای اتهام «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت کشور»، به پنج سال زندان محکوم شده است. این زندانی از ۱۷ آذر ماه در اعتراض به وضعیت نامناسب زندان، توهین و رفتارهای نامناسب ماموران، بازداشت اعضای خانواده زندانیان در سالن ملاقات و ضرب و شتم زندانیان، لب‌های خود را دوخته است.
شیرزاد در نامه خود نوشته است که تا زمان تحقق خواسته‌هایش، به این اعتصاب ادامه خواهد داد. این زندانی که از خرداد ماه ۱۳۹۳ بازداشت شده و یک سال از تاریخ دادگاه بدوی ‌او می‌گذرد، هنوز منتظر صدور حکم دادگاه تجدیدنظر است.
هفتم دی ماه، ۲۱ روز از اعتصاب غذای سعید شیرزاد می‌گذرد. او در پاسخ به «مادران خاوران»(گروهی از زنانی که فرزندان و همسران آن ها در کُشتار بزرگ زندانیان سياسى در تابستان ١٣٦٧ اعدام و در تكه‌زمينى در كناره جاده‌ خاوران تهران بدون نام و نشان دفن شده اند) که از او خواسته‌ بودند به این اعتصاب غذا پایان دهد، اعلام کرد که تا 30 روز به این اعتصاب ادامه می دهد و پس از آن، بسته به شنیده شدن «صدای بی‌صدایان»، اعتصاب را قطع یا آن را تبدیل به اعتصاب غذای خشک خواهد کرد.
این زندانی ششم دی ماه در پی افت فشار، تپش قلب، ضعف شدید و درد کلیه به بهداری زندان اعزام شد اما از پذیرش سرم سر باز زد.

در کنار این زندانیان، دو زندانی دیگر مدت هفت روز است که به جمع اعتصاب غذا کنندگان پیوسته‌اند؛ آیت‌الله «محمدرضا نکونام»، از مراجع تقلید شیعیان و روحانی منتقد مواضع آیت‌الله «ناصر مکارم شیرازی»، از اول دی ماه در زندان ساحلی قم و نیز «مهدی کوخیان»، فعال مدنی از همین تاریخ در زندان مراغه اعتصاب غذا کرده‌اند.

آیت‌الله نکونام سال ۹۳ پس از انتقاد از «فیلترینگ» و حرام خوانده شدن اینترنت پرسرعت، با شکایت برخی از روحانیون بازداشت و به پنج سال زندان محکوم شد. دلیل اعتصاب غذای این زندانی، بی‌عدالتی های دادگاه ویژه روحانیت، فشار برای پذیرش شروط غیرشرعی و غیرقانونی و محرومیت از پزشک و درمان بیماری‌هایش است. گفته می‌شود مدت پنج ماه است که با آزادی مشروط این زندانی موافقت شده اما جلوی آن گرفته می‌شود.

مهدی کوخیان برای فعالیت در کانال تلگرامی «شهر خبر ملکان» که بیش تر از ۱۲هزار و۵۰۰ عضو دارد و مشکلات این شهرِ استان آذربایجان غربی را پوشش می‌دهد، در زندان مراغه به سر می‌برد. او به دلیل ضرب و شتم از سوی ماموران، عدم تفهیم اتهام، عدم امکان تماس تلفنی با خانواده و عدم دسترسی در دو روز نخست بازداشت، لب‌های خود را دوخته و اعتصاب غذا کرده است.
اگرچه برای آزادی این زندانی وثیقه تعیین شده بود اما او با تاکید بر بی‎گناهی خود، از ارایه این وثیقه خودداری کرده است. این زندانی هم‎اینک در بخش قرنطینه زندان مراغه به سر می‌برد.

تاکنون به جز واکنش کاربران اینترنتی در شبکه‌های اجتماعی و به راه انداختن طوفان‌های توییتری، این اعتصاب‌های غذا واکنش دیگری نداشته اند. مسوولان قوه قضاییه رسیدگی به خواسته‌های این زندانیان را در گرو شکستن اعتصاب غذای آن‌ها عنوان کرده‌اند و زندانیان نیز با خودداری از پذیرش درمان، اعلام کرده‌اند حاضر به شکستن این اعتصاب‌ها تا رسیدن به خواسته‌های‌ خود نیستند.
روزها پشت هم می‌گذرد و بر اعداد اضافه می‌شود، بی‌آن‌که توجهی به جان زندانیان شود.